Mai tal Tây Nguyên, tuai hu mboh langik tasik rilo gheih mekre karei di gauk di bhum taneh ini. Meyah Đà Lạt la-an, bingi, gheih, mekre yau sa urang kumei dara ye Đắk Lắk, Đắk Nông, Gia Lai, Kon Tum lac palei di dom baoh sang rông, sang atah, di dom malam pataom gauk taih kong chiêng taphia apui hadah saong dom harei pataom ndung bak sử thi di urang Gia Rai, Ba Na, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Brâu, Rơ Măm, Hrê, Cơ Ho, Xơ Đăng, Ê Đê, Mnông...

Bhap bini dom bangsa takik di Tây Nguyên hu sa bein ilamu biak praong, biak rilo janih. Bein ilamu nan kak kajap haong puk palei, haong dom adat cambat tanarakun saong dom harei pataom hadah krah rah tabiak dalam labik glai praong yau ye: harei pataom kong chiêng, adat ieu yang tapen ia, adat huak lisei bahrau, harei pataom pakacah lamen, adat ngak pathi… saong dom malam joa daok la pang taha palei daoh Khan taphia ghing pui.

Urang Tây Nguyên harei ini jeng daok khik hu rilo inem krung ilamu mboh saong oh mboh di mata biak hu yaom glaong yau ye: capi patau, kong chiêng, sang rông, sang atah, rup kayau sang kubo, dom rija saong gilang ilamu bhap bini hu patoa veik tapa rilo rai rah. Sa dalam dom inem krung dane angan lac ilamu kong chiêng Tây Nguyên hu UNESCO pok angan lac “Kiệt tác truyền khẩu” saong inem krung ilamu oh mboh di mata di menuac sia dunya.

GS.TSKH Tô Ngọc Thanh, dahlau daih ngak Chủ tịch Hội Văn nghệ Dân gian Việt Nam, bhian ndom ka inem krung ilamu kong chiêng Tây Nguyên yau ini: “Dom baoh kong chiêng lac talei pambuak di anek menuac, po yang saong lot daih. Dom rabau thun ini mai, kong chiêng pambuak haong Tây Nguyên yau sa binah oh kurang hu dalam rai yaok anek menuac saong dalam jaik abih dom bruk praong di bhap bini”.

Rah tapa yaok triệu thun salih karei gah địa chất, salih karei mbaok mata, bhum taneh Tây Nguyên hu jeng sa labik hu langik tasik biak gheih mekre haong rilo mbon ceik, kraong ribaong, kali ia, hang động, ceik apui... Ini lac bruk biak lagaih piah cakrok patagok dom janih du lịch sinh thái, padeih padei, duah thau ceik glai, hang động, thể thao mạo hiểm...

Pagap yau Đà Lạt, meng bruk hu langik tasik biak gheih mekre meng daok di labik glaong 1.500 mét duk haong mbaok ia tasik, hu langik la-an bingi luac thun nan ye meng di tuk akaok abap 20 hu urang Prang pilih ruah padang ngak jeng pasak padeih padei dane angan hu pok brei angan ieu lac “ban ine bilan hè”, sa "Paris sit" gheih mekre ndung bak ôn đới di kreh palei Đông Dương nhiệt đới gió mùa. Oh lac tok hu urang Prang, bo patao Bảo Đại, ong patao puac abih di triều Nguyễn jeng hu padang ngak pak ini sa labik biệt điện praong mekre piah daok, piah ngak bui, piah me-in sambai chreih chrai dalam tuk daok ngak patao.

Blaoh meng akaok abap 20, ban sit Măng Đen di tỉnh Kon Tum harei ini jeng hu urang Prang kuhria padang ngak jeng sa Đà Lạt ka 2 di Tây Nguyên.

Njauk caik hatai nan lac, Tây Nguyên hu Mblang bein Địa chất toàn cầu Đắk Nông haong rilo hang động ceik apui dalam patau bazan atah labaih 10 km gam haong inem mek labik daok di dom bộ lạc zaman tiền sử atah di ini meng 6.000 - 7.000 thun hu dom chuyên gia dunya taong yaom lac praong dalam saong chreih chrai rilo jang duk haong hang động ceik apui Manjanggul angaok pulao Jeju – biểu tượng di du lịch Hàn Quốc.

Ngan haong Tây Nguyên, langik tasik gheih mekre saong dom yaom glaong ilamu lac anek so ameh, anek gai ameh daong peih tabiak pabah mbang cakrok du lịch Bhum tui jalan hadah krah, pakat negar saong khu vực yau hatai caong bo Sarak di Mintri Chính trị ba tabiak dalam bruk patagok Tây Nguyên tal thun 2030 saong pamaong tal thun 2045./.