Ndih tapui manek di dalam baoh sang uranam seni ilamu ragam ragu urang bangsa Khmer, meng sit, saai Lý Minh Tâm hu raong dalam darah ragu ragam sap ngũ âm yava meng dom baoh baha dalam phum sóc Khmer. Sa-ai Tâm brei thau lac, muk saong ame sa-ai dahlau jeng ma-in phling ragam alat Khmer ngak ka sa-ai chrei hatai meng daok di uranaih sit. Dom ragam ragu nan, dom yaok mbang daong iek urang ma-in nyu ngak ka saai caong hatai hu main nyu sa mbang. Anh Tâm ndom mayai lac yau nan.

“Tuk nan kapul bac magru ma-in ngũ âm di baha ralo di nyu hu do urang praong thun. Dom mbang pato magru yau nan hulin dalak jeng nao iek, caik hatai urang ma-in, kanan saong bac magru tui. Bac tal halei drei magru tal nan. Langiu di nan, tuk dang peih dom harei raya hu da-a kapul ngũ âm mai ma-in, dahlak hulin daok iek caik hatai bac magru tui”.

Thun umur tagok 11 thun, tuk sahabat ayut daok ma-in kadha uranaih, ye J’ Tâm mapeik blaoh phling ragam ragu ngũ âm, ragam ragu urang bangsa Khmer hu dui 5 yau ragam, ngak meng 5 janih kaya karei di gauk jeng 5 ragu karei karei di gauk, yau ye: Bộ meng ban, meng pasei, meng kayau, meng yava saong meng kulit.

Gam tui hatai anit ranam ragam ragu, oh lahik ralo tukvak, sa-ai Tâm truh thau tani tanat jeng ye brei pilih tame kapul main ngũ âm di baha Khmer di palei, jeng ye hu tui kapul nao ma-in grauk labik mada hu harei raya.

“Mada yau ye hu dalam ralo darah di hulin dahlak, dalam kapul ma-in hu sa urang taha kayua oh tui truh kapul main ragam ragu, tuk nan gru main mboh drei takre blaoh brei main iek, mboh main jeng blaoh mek tame salih brei ma-in. Tuk nan, thei jeng bac magru bih 3 bilan blaoh paje, tuk nan dahlak hulin bahrau tame hu 1 bilan. Mada yau nan min dom ragam praong akau hulin jang thau abih drei magru hu abih”.

Tui sa-ai Tâm, hu ba rup tame ragam ragu ngũ âm di bangsa bhap bini dalam dom harei raya Khmer, yeu ye harei Chôl Chnăm Thmây, pe dhi Sene Đôn-ta, Harei pok khan ao Kathina… jeng ye yaok mbang hu tame ma-in gait mboh drei yau ye tame darah ilamu bangsa drei. Nyu oh lac sa janih ieu lac ragam ragu blaoh nyu daok ieu jiva di bangsa Khmer.

Tal jeng dam dara, njauk vaih tame dom bruk yau ye ralo urang, sa-ai gilac chreih chrai tui hatai ranam ragam ragu bangsa, saai Tâm sa hatai tui ragam ragu ngũ âm di bangsa drei. Oh lac sa urang tahu ma-in, dalam 4 thun blaoh tapa sa-ai Tâm daok jeng sa urang gru pato ragam ragu ngũ âm ka dom adei sit di baha Khmer dalam bhum srok palei. Dom tal bac peih gam gam bilan padeih pandiak, vaktu malam atau harei puac dalam adit, dui pachreih uranih, dam dara Khmer anit ranam ragam ragu bangsa.

“Meng di tuk bahrau tame pato tal bac ragam ngũ âm drei bac tal 4 blaoh. Dalam nan hu 2 kapul ragam di dalam baha Khmer di phum sóc palei, 1 kapul di baha Pnor Canh Chơ Chás saong 1 kapul tra di xa Phú Tân, huyen Châu Thành, Soc Trang klak dahlau (urak ini di xa Thuận Hòa, ban Can Tho). Urang khin mai taom drei brei pato. Daok dom kadha ragam ragu drei brei pato dom kadha meng kal di bhap bini kan dahlau”.

Oh sa janih dang di pato bac ragam ragu, saai Tâm roh duah, thau brei ka gah ngak tabrak alat ngũ âm. Meng bruk pilih janih kayau, kreim ka lagaih, ngak pasiam mbaok ginang baraneng ka tani tanat. Mada hu gaok ralo kan kandah, oh hu tapuk harak pato tacei, min hu ralo darah chreih dalam hatai, saai ba abih uranam direi brei ka ilamu ragam ragu, sa-ai Tâm bac magru ta-eng, roh duah thau ta-eng dan saong ngak jeng 4 janih ngũ âm, yau ye: Rôneat Ek, Rôneat Thung, Rôneat Đek, hagar ginang saong sa-ai pablei ralo janih ragam ragu kayu sa-ai ngak tabrak ka dom kapul ma-in di bhum srok palei.

Raidiuk jaman bahrau drah samar, ragam ragu jaman barau ba pachreih khang, bruk sa urang dam ba abih hatai jai brei ka ragam ragu bangsa yau ye sa-ai Lý Minh Tâm oh mbuan hu. Gam tui sa-ai Tam, yaok janih ragam ragu ngũ âm pok tagok oh lac sa janih jawa, nyu daok yau ye talei pambuak meng kan dahlau mai tal jaman bahrau, pambuak bhap bini jammaah saong ilamu bangsa. Jeng tui di nan, ilamu bangsa Khmer oh sa janih brei hu khik ramik, blaoh nyu daok daong brei pacambak khang kajap ilamu hadai hadai karo di urang bangsa Khmer./.