Ặt đhậu coh k’tiếc bhlầng, boo đhí doọ choom moọt tih ha dợ tỉnh Yên Bái năc ta luôn crêê rau căh liêm bêl boo đhí ga măc chô, cr’pân tước acoon ma nuyh lâng cr’van cr’bhộ, chr’noh chr’bêệt, bh’năn bh’rơơi âng đhanuôr.

Pr’loọng đong t’cooh Nguyễn Hồng Nguyên ặt đhị vel 11, chr’val Quy Mông, chr’hoong Trấn Yên, tỉnh Yên Bái zập đoo c’moo cung choh 1 hân noo abhoo coh đhăm k’tiếc truih k’ruung Hồng. Đhơ cơnh đêêc, apêê g’luh boo tơợp hân noo cha noọng bhrợ k’rơ bhầu tơơm abhoo k’nặ đeh pay lưch c’lâm, căh dzợ choom pa đhâng. T’cooh Nguyên moon, zên m’ma, phân, c’rơ k’rang lêy… tước k’zệt ức đồng, nâu kêi năc bil bal zêng: “Cơnh lâng azi năc buôn choh bhrợ ha roo, abhoo; ha dợ 2 chr’noh nâu buôn bil bal zêng, tu cơnh đêêc crêê rau căh liêm tước pr’ặt tr’mông.”

C’moo hay, coh vel đong tỉnh Yên Bái vêy k’nặ 850 hecta choh chr’noh lưch hư tu boo đhí, k’nặ 180.000 tơơm m’ma xrăh hư, k’nặ 20 hecta chr’noh choh băn dưp đác căh dzợ choom pa chô. Pa têệt đêêc, cha kêệt ra ngooh dưr vaih coh zập ooy bhrợ k’ha riêng p’nong bh’năn chêệt…, dap lêy đợ bil bal lâh 160 tỷ đồng. M’pâng c’moo đâu, đợ bil bal tu pleng k’tiếc dâng 11 tỷ đồng. Lâh mơ, đhr’năng pleng k’tiếc căh liêm lâng đhr’năng pưih cha kêệt tr’xăl pâm  bhroọt, đợ boo bấc m’bứi… cung bhrợ dưr vaih bha ruy, bhrợ crêê tước đhr’năng choh bêệt, băn rơơi… T’cooh Nguyễn Đức Điển, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp lâng Pa dưr pa xơc vel bhươl tỉnh Yên Bái đoọng năl: Cha groong lâng đhr’năng pleng k’tiếc căh liêm lâng pa xiêr đợ bil bal tu pleng k’tiếc tr’xăl, ngành Nông nghiệp tỉnh pa căh bấc c’lâng bh’rợ cơnh: Lêy cha mêệt moon đơc đhr’năng pleng k’tiếc, pa ghit choh crâng, choh n’loong coh đhăm lưn lưih đoọng cha groong hr’lang k’tiếc; tệêm ngăn cr’chăl choh bêệt; đơơng m’ma t’mêê choh bhrợ đơơng chô bh’nơơn dal, mặ zâng lâng pleng k’tiếc căh liêm đhị bhrợ têng… “Azi ơy năl ghit choh bêệt ting hân noo, choh hau chr’noh, bh’năn đoọng xay moon ha đhanuôr, t’pâh, pa choom đhanuôr bhrợ têng liêm choom, têệm ngăn apêê đhr’năng bhrợ têng, choh bêệt đoọng chroi k’rong ooy rau liêm choom âng bh’rợ ha rêê đhuôch.”

T’cooh Lương Văn Thư, Trưởng Phòng Nông nghiệp lâng Pa dưr pa xơc vel bhươl chr’hoong da ding ca coong Mù Cang Chải đoọng năl: Lâh mơ pa ghit xăl tơơm chr’noh bh’năn băn, vel đong đơơng pazêng m’ma t’mêê mặ zâng lâng đhr’năng bhrợ têng, đơn vị dzợ pa choom đhanuôr xăl cơnh bhrợ têng, cha groong tơơm chr’noh, zư lêy k’tiếc lâng đác ch’ngaach: “Azi t’pâh đhanuôr đươi dua, chơih pay đợ m’ma chr’noh, bh’năn băn liêm choom cơnh lâng đhr’năng pleng k’tiếc, mặ zâng lâng rau căh liêm âng pleng k’tiếc. Cơnh lâng b’băn năc cung t’vhlầng pa choom rau tanih liêm âng khoa học kỹ thuật đoọng ha đhanuôr đươi lâng cơnh cha groong cha kêệt cung cơnh pr’luh ha bh’năn.”

Pr’loọng đong anoo Giàng A Hồng đhị vel Trống Là, chr’val Hồ Bốn, chr’hoong Mù Cang Chải xoọc choh lâh 1 héc ta m’ma a bhoo lai coh k’tiếc đhr’đấc. M’ma chr’noh nâu liêm choom cơnh lâng đhr’năng cha noong, đâh dưr pậ, liêm choom lâng cr’chăl choh bêệt. Đươi ting pâh lớp pa choom cơh choh bêệt năc anoo Hồng ơy năl cơnh bhrợ, pa zưm g’bur phân đạm lâng êệ bh’năn, doọ đươi dua za nươu k’chêệt bhơi k’tang, tơợ đêêc k’tiếc dưr liêm, choh a bhoo ta luôn: “Cung bơơn cán bộ khuyến nông chr’val pa choom đoọng, ra văng tước cr’chăl năc apêê cung xay bhrợ lâng azi bhrợ têng. Lalăm choh năc vước phân NPK lâng êệ bh’năn, tước bêl tơơm chặt 5 tước 7 hi la năc vước cớ phân g’luh bơr.”

Đăh b’băn, bấc c’lâng bh’rợ cung ơy bơơn apêê đhanuôr pa zay bhrợ, pa bhlầng năc pa ghit chơih pay m’ma băn t’mêê liêm choom cơnh bé, xoọng ploh, a’puối, đh’rưah băn bh’năn ơy  loih cơnh a’ọc, a tưch, t’rị, k’roọc… Đh’rưah pa ghit zập bh’năn cơnh bhơi, n’jăng, lêy oọ lâh g’nưm tơợ bh’năn công nghiệp. Apêê pr’loọng đhanuôr cung đươi dua khoa học công nghệ đhị b’băn cơnh bhrợ pr’đươi đơc ch’na, đác âm tự động, đươi dua đệm lot sinh học, men vi sinh đoọng pa sạch c’rọol bh’năn; đh’rưah năc xăl cơnh băn tơợ băn p’loh tước jưah băn coh c’rọol ting c’lâng công nghiệp… Tơợ đêêc, căh muy bơơn zư liêm môi trường năc dzợ pa ghit cơnh lâng đhr’năng căh liêm. Anoo Nguyễn Tiến Sơn vel 4, chr’val Minh Quân, chr’hoong Trấn Yên đoọng năl: “Đhị đâu lêy chơih c’lâng lalay, tu coh đâu năc da ding ca coong, vêy bấc rau liêm buôn, muy năc đhr’năng pleng k’tiếc, bơr năc đhr’năng aih l’thai, pêê dzợ năc đhăm choh băn bhưah.”./.

Sản xuất nông nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu ở Yên Bái

Trước những ảnh hưởng tiêu cực của các hiện tượng thời tiết cực đoan trong sản xuất, ngành Nông nghiệp tỉnh Yên Bái đã và đang triển khai nhiều biện pháp nhằm hạn chế thấp nhất thiệt hại, đảm bảo sự phát triển bền vững cho sản xuất nông nghiệp.

Nằm sâu trong nội địa, bão không đổ bộ trực tiếp nhưng tỉnh Yên Bái lại thường xuyên bị ảnh hưởng bởi hoàn lưu sau bão gây thiệt hại lớn về tính mạng, tài sản và sản xuất nông nghiệp của người dân. 

Gia đình ông Nguyễn Hồng Nguyên ở thôn 11, xã Quy Mông, huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái năm nào cũng canh tác 1 vụ ngô trên phần đất ven sông Hồng. Tuy nhiên, các trận mưa lốc đầu hè làm hàng nghìn gốc ngô đang trong giai đoạn sắp thu hoạch bị đổ rạp, không thể khôi phục lại. Ông Nguyên than vãn, tiền giống, phân bón, công chăm sóc... lên tới cả chục triệu đồng, nay gần như mất trắng: “Đối với chúng tôi chủ yếu gắn bó với cây lúa, cây ngô; mà 2 loại cây này thường thiệt hại nhiều nhất nên là ảnh hưởng đến đời sống.”

Năm ngoái, trên địa bàn tỉnh Yên Bái có gần 850 héc ta sản xuất nông nghiệp bị thiệt hại do thiên tai, gần 180.000 cây giống bị hư hỏng, gần 20 héc ta nuôi trồng thủy sản không thể khắc phục. Tiếp đó, rét đậm, rét hại xảy ra trên diện rộng làm hàng trăm con gia súc bị chết…,ước thiệt hại hơn 160 tỷ đồng. Nửa đầu năm nay, con số thiệt hại do thiên tai ước khoảng 11 tỷ đồng. Ngoài ra, hiện tượng thời tiết cực đoan với sự thay đổi về nhiệt độ, độ ẩm, lượng mưa... cũng làm phát sinh sâu bệnh, ảnh hưởng đến khung thời vụ gieo cấy của các loại cây trồng, ảnh hưởng tới sự sinh trưởng, phát triển của gia súc, gia cầm... Ông Nguyễn Đức Điển, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Yên Bái cho biết: Ứng phó với biến đổi khí hậu và giảm thiểu thiệt hại do thời tiết cực đoan gây ra, ngành Nông nghiệp tỉnh đề ra nhiều giải pháp như: Theo dõi sát dự báo thời tiết, chủ động trồng rừng, phủ xanh đất trống, đồi trọc để chống xói mòn, duy trì lớp thảm thực vật; đảm bảo khung thời vụ gieo trồng; đưa các giống cây trồng mới cho năng suất cao, khả năng chống chịu tốt vào sản xuất... “Chúng tôi xác định chính xác cơ cấu mùa vụ, cơ cấu cây trồng, vật nuôi để tuyên truyền, vận động, hướng dẫn người sản xuất, tổ chức thực hiện nghiêm ngặt, đảm bảo các yếu tố sản xuất khác thì sẽ góp phần vào sự thành công của sản xuất nông nghiệp.” 

Ông Lương Văn Thư, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện vùng cao Mù Cang Chải cho biết: Ngoài chú trọng thay đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi, địa phương đưa những giống cây mới có sức chống chịu tốt vào sản xuất, đơn vị còn hướng dẫn bà con thay đổi phương pháp canh tác nhằm bảo vệ cây trồng, bảo vệ đất và nguồn nước sạch: “Chúng tôi vận động nhân dân là lựa chọn, sử dụng các giống cây trồng thích hợp với điều kiện thời tiết khí hậu, có sức chống chịu với điều kiện bất lợi của thời tiết khí hậu. Đối với sản xuất chăn nuôi thì cũng đã tăng cường tập huấn chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật cho người dân về chăm sóc, nuôi dưỡng gia súc và các biện pháp kỹ thuật phòng, chống đói rét cũng như dịch bệnh cho gia súc, gia cầm.”

Gia đình anh Giảng A Hồng ở bản Trống Là, xã Hồ Bốn, huyện Mù Cang Chải hiện đang trồng hơn 1 héc ta giống ngô lai trên đất dốc. Giống cây này có ưu điểm nổi bật là chịu được khô hạn, thời gian sinh trưởng nhanh, phù hợp với thời vụ. Nhờ tham gia tích cực các lớp tập huấn do địa phương tổ chức nên anh Hồng đã biết kết hợp giữa bón phân đạm với các loại phân chuồng, không sử dụng thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu độc hại, từ đó đất thường xuyên được phủ xanh bằng các mùa ngô gối vụ: “Cũng được cán bộ khuyến nông xã tổ chức tập huấn, chuẩn bị đến thời vụ thì họ cũng triển khai và chúng tôi thực hiện. Trước khi trồng cho phân NPK và phân chuồng, bao giờ cây được 5 đến 7 lá thì chúng tôi tiếp tục bón lần thứ hai.”

Trong lĩnh vực chăn nuôi, nhiều giải pháp cũng đã được các hộ nông dân tích cực thực hiện, đặc biệt chú ý lựa chọn các giống vật nuôi mới có thế mạnh như dê, nhím, hươu, ốc nhồi, song song với các vật nuôi chủ đạo lâu nay là lợn, gà, trâu, bò... Đồng thời, chủ động nguồn thức ăn tại chỗ như cỏ, rơm rạ, tránh phụ thuộc quá nhiều vào nguồn thức ăn công nghiệp. Các nông hộ cũng ứng dụng khoa học công nghệ vào chăn nuôi như xây dựng hệ thống máng ăn, máng uống tự động, sử dụng đệm lót sinh học, men vi sinh để vệ sinh chuồng trại; đồng thời, thay đổi hình thức chăn nuôi từ chăn thả tự do sang chăn nuôi bán chăn thả, chăn nuôi theo hình thức công nghiệp... Từ đó, không chỉ bảo vệ được môi trường mà còn chủ động được trước thời tiết khắc nghiệt. Anh Nguyễn Tiến Sơn ở thôn 4, xã Minh Quân, huyện Trấn Yên cho biết: “Ở đây thì mình lại chọn hướng khác bởi vì ở đây địa thế miền núi có những cái rất thuận lợi, một là khí hậu, hai nữa là độ thông thoáng, thứ ba nữa là diện tích nuôi, ở đây mình nuôi bán chăn thả con gà được hoạt động tự do./.”