Tơợ 10 c’moo đâu, pih bhung dưr váih tơơm chr’nóh bha lâng âng đhanuôr 2 chr’hoong k’coong ch’ngai Khánh Vĩnh, Khánh Sơn, tỉnh Khánh Hoà. Đhị đâu nắc ơy n’léh váih đợ đhị zr’lụ chóh píh bhung bhứah kr’bhâu hécta, zên pa chô zâp c’moo. Chr’hoong Khánh Vĩnh nắc lướt tơợ thành phố Nha Trang mơ 40km, hân đhơ cơnh đêếc, bhiệc pa câl xoọc lưm bấc zr’nắh k’đhạp. Cr’chăl đâu, bêl thương hiệu píh bhung âng đhanuôr. T’coóh Đỗ Việt Cường, cóh chr’val Khánh Hiệp, chr’hoong Khánh Vĩnh đoọng năl:“Pazêng đợ bhươn píh âng zi nắc 4 r’bhâu t’nơơm, chóh tơợ c’xêê 9/2017, tơợp bơơn bhrợ ơy, zâp c’xêê vêy mơ 10-12 tấn. Cr’chăl bơơn bhrợ lưm pr’lúh cr’ay nắc cắh bơơn chấc đhị pa câl, cắh zâp zên. C’moo đâu, pazưm lâng doanh nghiệp câl pay đhị đâu lâng zên cắh têêm ngăn.”

Plêệng k’tiếc tỉnh Khánh Hoà liêm glặp đoọng ha bhiệc bhrợ pa dưr đợ zr’lụ chóh bhrợ tơơm cha p’lêê cơnh chrun Cam Lâm, sầu riêng Khánh Sơn, píh Khánh Vĩnh. Prang tỉnh xoọc vêy lấh 11 r’bhâu hécta chóh tơơm cha p’lêê, pa chô k’noọ 50 r’bhâu tấn đhị mưy c’moo. Đợ tơơm cha p’lêê nâu nắc vêy đương rơơm zooi đhanuôr zi lấh đha rứt, bhrợ cha k’van. Hân đhơ cơnh đêếc, đhanuôr Khánh Hoà xoọc đâu nắc lêy mưy vêy pazưm ooy bhiệc bhrợ têng cha ha dợ chấc lêy thị trường pa câl cắh ơy lấh p’ghít lêy. Tu cơnh đêếc, bhiệc pa câl k’tứi la lêếh bấc, lưm zr’nắh k’đhạp. Đhị đhr’năng cơnh đâu, lêy vêy đợ doanh nghiệp dưr dzoọng câl pay bh’nơơn pr’đươi lâng zên pa câl têêm ngăn đoọng âng đơơng zâp bh’nơơn pr’đươi nâu moót ooy zâp siêu thị lâng pa câl ooy k’tiếc k’ruung lơơng. P’căn Nguyễn Thị Ngân, Gíam đốc Công ty TNHH Xuất nhập khẩu p’lêê p’coo lâng bh’nơơn pr’đươi Ngân Nguyễn đoọng năl, zâp thị trường cóh cr’loọng k’tiếc k’ruung lâng k’tiếc k’ruung lơơng nắc zêng xay moon liêm dal p’lêê p’coo cóh chr’hoong Khánh Vĩnh:“Azi ơy đơơng ooy thị trường, siêu thị, zâp chợ đầu mối zr’lụ đắh Bắc. Mưy c’xêê azi pa câl mơ 100-150 tấn píh, bấc bhlâng zâp c’xêê vêy 400-500 tấn píh. Đhanuôr chóh, azi bhrợ thương hiệu đoọng xay moon râu chr’nắp lalay âng chr’hoong Khánh Vĩnh moon lalay lâng tỉnh Khánh Hoà moon zr’nưm.”

Xoọc đâu, tỉnh Khánh Hoà xoọc bhrợ pa dưr thương hiệu bh’nơơn pr’đươi lâng zooi đoọng, pa choom đhanuôr bhrợ zâp bh’nơơn pr’đươi chr’nắp dal VietGAP. Zâp bh’nơơn pr’đươi bha lâng cơnh píh bhung Khánh Vĩnh, sầu riêng Khánh Sơn nắc ơy bơơn Cục Sở hữu trí tuệ đoọng chứng nhận đăng ký nhãn hiệu. Tỉnh cung vêy zâp chính sách t’đui đoọng lâng zâp doanh nghiệp k’rong bhrợ, pa câl, p’têết pazưm zâp bh’nơơn pr’đươi đhị 2 chr’hoong đha rứt cóh k’coong ch’ngai. T’mêê đâu, p’lêê sầu riêng Khánh Sơn ơy bơơn đoọng mã số đoọng pa câl ooy Trung Quốc. T’coóh Lê Bá Ninh, Phó Gíam đốc Sở Nông nghiệp lâng pa dưr pa xớc vel bhươl tỉnh Khánh Hoà đoọng năl, bhiệc p’têết pazưm âng doanh nghiệp lâng đhanuôr chrooi pa xoọng pa dưr pa xớc ha rêê đhuốch ting c’lâng nhâm mâng, pa dưr liêm dal c’rơ tr’zêệng ha bh’nơơn pr’đươi âng vel đông, liêm crêê cơnh cr’noọ lêy pa câl cóh cr’loọng k’tiếc k’ruung lâng xuất khẩu. Tơợ đêếc, bhrợ pa dưr thu nhập nhâm mâng âng đơơng 2 vel đông Khánh Vĩnh, Khánh Sơn đấh glúh đắh chr’hoong đha rứt:“Râu p’têết pazưm âng doanh nghiệp, manứih bhrợ têng lâng lêy bhrợ đoọng pa câl ooy k’tiếc k’ruung lơơng. Khánh Hoà dzợ t’bhlâng bhrợ ting c’lâng n’nắc. Xoọc đâu, ngành nông nghiệp vêy k’đươi moon Chi cục ch’chóh, Chi cục Thuỷ sản lâng Chi cục k’đhơợng zư chất lượng pazưm đh’rứah, bhrợ váih đợ đhị zr’lụ ting c’lâng moon pa choom âng Bộ Nông nghiệp lâng pa dưr pa xớc vel bhươl. Tỉnh padưr k’rơ định danh, zr’lụ đoọng ha đợ bh’nơơn pr’đươi âng đhanuôr pa câl liêm choom./.”

Khánh Hòa: Kết nối tìm đầu ra cho nông sản miền núi

Các địa phương miền núi tỉnh Khánh Hòa đã hình thành những vùng chuyên canh cây quả tập trung nhưng việc tiêu thụ vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Vì thế, việc kết nối để tìm đầu ra, tiêu thụ nông sản là giải pháp cấp bách để giúp bà con miền núi an tâm chuyển đổi cây trồng.

Từ 10 năm nay, bưởi da xanh trở thành cây trồng chủ lực của người dân 2 huyện miền núi Khánh Vĩnh, Khánh Sơn, tỉnh Khánh Hòa. Tại đây đã hình thành những vùng trồng bưởi chuyên canh rộng hàng ngàn héc ta, thu hoạch quanh năm. Huyện Khánh Vĩnh chỉ cách thành phố Nha Trang chừng 40km nhưng việc tiêu thụ đang gặp nhiều khó khăn. Gần đây, khi thương hiệu bưởi Khánh Vĩnh được xây dựng, các doanh nghiệp đã tìm về các vườn cây để mua bưởi của bà con. Ông Đỗ Việt Cường, ở xã Khánh Hiệp, huyện Khánh Vĩnh cho biết:“Tổng số vườn bưởi của mình đây là 4 ngàn cây, trồng từ tháng 9/2017, bắt đầu cho thu hoạch hàng tháng 10-12 tấn. Giai đoạn thu hoạch bói do bị dịch bệnh nên chưa tìm được các mối mua bán, chưa đủ chi phí. Sang đến năm nay, kết hợp được doanh nghiệp vào thu mua tại đây thì giá cũng tạm ổn, đều.”

Khí hậu tỉnh Khánh Hòa phù hợp cho việc hình thành những vùng chuyên canh trái cây như xoài Cam Lâm, sầu riêng Khánh Sơn, bưởi Khánh Vĩnh. Toàn tỉnh hiện có hơn 11 ngàn héc ta trồng cây ăn quả, sản lượng gần 50 ngàn tấn/ năm. Những loại cây trồng này được kỳ vọng sẽ giúp nông dân thoát nghèo, vươn lên làm giàu. Tuy vậy, nông dân Khánh Hòa hiện nay hầu như chỉ mới tập trung vào việc sản xuất còn việc tìm kiếm thị trường tiêu thụ lại chưa được chú trọng. Vì thế, nông sản chủ yếu tiêu thụ nhỏ lẻ, manh mún qua thương lái nên gặp rất nhiều khó khăn. Trước thực tế đó, cần có những doanh nghiệp đứng ra bao tiêu sản phẩm với giá cả ổn định để đưa các loại nông sản này vào các siêu thị và xuất khẩu đi nước ngoài. Bà Nguyễn Thị Ngân, Giám đốc Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Trái cây và Nông sản Ngân Nguyễn cho biết, các thị trường trong và ngoài nước đều đánh giá tốt chất lượng trái cây huyện Khánh Vĩnh:“Chúng tôi đã đưa ra được thị trường, siêu thị, các chợ đầu mối ở khu vực phía Bắc là chủ yếu. Tháng chúng tôi có thể tiêu thụ được 100-150 tấn bưởi, đỉnh cao nhất là mỗi tháng 400-500 tấn bưởi. Người nông dân trồng ra, chúng tôi làm thương hiệu để giới thiệu riêng đặc sản của huyện Khánh Vĩnh nói riêng và tỉnh Khánh Hòa nói chung.”

Hiện nay, tỉnh Khánh Hòa đang xây dựng thương hiệu nông sản và hỗ trợ, hướng dẫn người dân tạo ra các sản phẩm đạt chất lượng VietGAP. Các sản phẩm chủ lực như  bưởi da xanh Khánh Vĩnh, sầu riêng Khánh Sơn đã được Cục Sở hữu trí tuệ cấp chứng nhận đăng ký nhãn hiệu. Tỉnh cũng có các chính sách ưu đãi đối với các doanh nghiệp đầu tư, kinh doanh, liên kết với nông dân tại 2 huyện nghèo ở miền núi. Mới đây, trái sầu riêng Khánh Sơn đã được cấp mã số để xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc. Ông Lê Bá Ninh, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Khánh Hòa cho biết, việc liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân góp phần phát triển sản xuất nông nghiệp theo hướng bền vững, nâng cao lợi thế cạnh tranh cho nông sản địa phương, đáp ứng nhu cầu tiêu thụ trong nước và xuất khẩu. Từ đó, tạo ra thu nhập bền vững đưa 2 địa phương Khánh Vĩnh, Khánh Sơn sớm ra khỏi danh sách huyện nghèo:“Mối liên kết giữa doanh nghiệp, người sản xuất và đóng gói để xuất đi nước ngoài. Khánh Hòa vẫn tiếp tục hướng đó. Hiện nay, ngành nông nghiệp có chỉ đạo Chi cục Trồng trọt, Chi cục Thủy sản và Chi cục Quản lý chất lượng phối hợp nhau, hình thành những mã vùng theo hướng dẫn của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Tỉnh đẩy mạnh định danh, định vùng cho những sản phẩm nông nghiệp để kết nối tiêu thụ tốt hơn./.”