Tr’nơơp c’moo 2021, diic điêl t’cooh Lê Chiến năc muy coh pazêng pr’loọng đong tr’nơơp coh thị trấn A Lưới choh lêy tơơm sâm Bố Chính đhị đhăm k’tiêc bhươn âng pr’loọng đong. Xang k’nặ 9 c’xêê zư lêy, tơơm sâm ơy choom ng’pay pa chô coh g’luh tr’nơơp. Hân đhơ cơnh đêêc, nâu đoo năc tơơm chr’noh t’mêê, pr’loọng đong căh ơy vêy kinh nghiệm zư lêy năc đợ râu liêm choom đhiệp 50%. Hân noo choh t’mêê c’moo đâu, t’cooh Lê Chiến năc bhrợ t’bhưah choh sâm Bố Chính lâng chêêc lêy n’năl p’xoọng bh’rợ pa liêm k’tiêc, lêy pay m’ma, zư lêy…

C’xêê 8 bêl đêêc ahay, pay pa chô hân noo sâm t’mêê, pr’loọng đong đoo bhui har tu đợ râu liêm choom bâc lâh mơ, đợ zên bơơn pay pa chô bâc lâh mơ lâng tơơm chr’noh râu lơơng. T’cooh Lê Chiến xay moon, tơơm sâm Bố Chính năc buôn pa bhlâng ng’choh, doọ lâh bil g’lêêh ng’zư lêy, pazêng cơnh riah, a pul, pô, axậ, đoong năc zêng choom đơơng pa câl:“Xăl choh tơơm sâm năc coh cr’chăl choh đanh k’dâng 9 c’xêê. Bêl đêêc ahay pa câl muy ký tơợ 120 tươc 150 r’bhâu đồng, bâc lâh mơ t’piing lâng choh pazêng tơơm chr’noh n’lơơng. Acu lêy choh tơơm sâm n’nâu năc choom t’bil lơi ha ul đharựt. Acu công rơơm kiêng, vel đong năc chêêc zr’lụ pa câl nhâm mâng đoọng ha đhanuôr, đoọng đhanuôr vêy thu nhập bâc lâh mơ dzợ.”

Lêy râu liêm choom ooy kinh tế tơợ tơơm sâm Bố Chính coh pazêng vel đong n’lơơng vêy đhr’năng pleng k’tiêc công mr’cơnh, tr’nơơp c’moo 2021, UBND chr’hoong A Lưới pazao đoọng ooy Phòng Nông nghiệp lâng Pa dưr pa xơc bhươl cr’noon chr’hoong đh’rưah lâng chr’val Hồng Bắc năc choh bhrợ lêy tơơm chr’noh n’nâu. Đhị đâu, 12 pr’loọng đong ơy choh mơ 2 héc ta sâm Bố Chính. Xang hân noo tr’nơơp liêm choom căh cơnh cr’noọ cr’niêng, hân noo g’luh 2, tơơm sâm dưr vaih liêm, đợ râu liêm choom bấc lâh mơ. Bêl choh lâng zư lêy tơơm sâm, đhanuôr bhrợ têng cơnh bh’rợ ty đanh, căh đươi zơ nươu zư lêy tơơm chr’noh năc a pul sâm vêy đợ râu zơ nươu bấc lâh mơ, nhâm mâng râu liêm crêê. Xang chr’val Hồng Bắc, bâc pr’loọng đong coh chr’val Quảng Nhâm, Hồng Thượng, thị trấn A Lưới… công đoọng sâm Bố Chính choh lâng pay pa chô hân noo sâm tr’nơơp. T’cooh Hồ Văn Ngực, Phó Chủ tịch UBND chr’val Quảng Nhâm xay moon, lâh 0,5 héc ta sâm âng pazêng pr’loọng đong choh, đhị chr’val, Công ty TNHH SCB Hoàng Gia vêy đong bhrợ bhiệc đhị tỉnh Thừa Thiên Huế ơy vặ k’tiêc choh sâm k’nặ 3 héc ta, ting n’năc pa choom ooy bh’rợ choh lâng zư lêy tơơm chr’noh n’nâu đoọng ha đhanuôr. Râu choom moon bhlâng, Công ty n’nâu gr’hoót năc câl sâm âng đhanuôr choh. Ting cơnh dáp lêy âng t’cooh Hồ Văn Ngực, hân noo c’moo đâu, 1 héc ta sâm Bố Chính bơơn k’dâng 2 tấn, lâng chr’năp 150 r’bhâu đồng muy 1 ký sâm t’mêê coh cr’chăl xoọc đâu năc đhanuôr bơơn pay pa chô 300 ức đồng coh muy héc ta, xang bêl pac lơi zên bhrợ têng, vêy đợ zên bơơn pay pa chô mơ 150 ức đồng coh muy héc ta:“Coh ha y, azi bhrợ t’bhưah đhăm choh sâm Bố Chính mơ glặp, căh choom bhrợ t’bhưah pa bhlâng bấc. T’đui ooy đhr’năng pay câl âng doanh nghiệp lâng thị trường năc t’bhưah đhăm choh. Azi năc xay p’căh ooy ta mooi du lịch tươc la lêy đhị A Lưới, bhrợ t’vaih pr’đươi la lay âng vel đong, pa gooh, tôm bhrợ têng buah sâm, đác c’roọt sâm, trà sâm đoọng zư lêy đanh lâh mơ.”

Sâm Bố Chính năc muy coh pazêng m’ma sâm âng Việt Nam vêy ta xay moon dal ooy pr’đươi zơ nươu lâng vêy bấc râu liêm choom lâng c’rơ âng acoon manuyh. Đợ sâm n’nâu năc muy râu zơ nươu chr’năp, vêy đợ ba bặ, pa dưah đhr’năng k’bao a chăc a zân, căh choom bếch, oom oóch… Coh bấc c’moo ahay, đhanuôr pazêng vel đong da ding k’coong miền Trung ơy choh tơơm zơ nươu chr’năp n’nâu lâng xay p’căh pazêng râu liêm choom ooy kinh tế coh mr’đoo đhăm choh t’piing lâng pazêng tơơm chr’noh n’lơơng.

Đhị chr’hoong A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế, tơợ 1 héc ta choh lêy coh hân noo l’lăm, coh hân noo c’moo đâu, đhăm sâm Bố Chính năc vêy ta choh t’bhưah tươc 5 héc ta lâng năc vêy ta choh t’bhưah tươc 20 héc ta coh pazêng c’moo ha y. Râu la lua công đoọng lêy, m’ma sâm n’nâu chặt vaih lâng dưr vaih liêm, crêê cơnh lâng đhr’năng pleng k’tiêc coh zr’lụ da ding k’coong A Lưới, chr’năp bhlâng năc coh zr’lụ da ding k’coong, toor k’ruung, tọm đác. T’cooh Văn Lập, Trưởng Phòng Nông nghiệp lâng Pa dưr bhươl cr’noon chr’hoong A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế xay moon, coh c’moo tr’nơơp tơơp choh sâm, chr’hoong ơy zooi tơơm m’ma sâm lâng m’bứi phân bón đoọng ha đhanuôr:“Tơơm sâm Bố Chính choh đhị A Lưới liêm choom bấc pa bhlâng lâng coh vel đong năc đhăm k’tiêc đoọng choh tơơm chr’noh n’nâu năc dzợ bấc. Hân đhơ cơnh đêêc doanh nghiệp câl đươi căh lâh bấc. Chr’hoong công bhrợ bh’rợ ta đang moon doanh nghiệp k’rong bhrợ đoọng xay bhrợ đề án tơơm zơ nươu chr’năp lâng công ơy muy bơr doanh nghiệp tươc ch’mêệt lêy, bhrợ têng đong máy pa gooh. Tu đhr’năng la lay âng sâm t’mêê căh choom zư lêy đanh năc azi công ta đang moon bhrợ pr’đươi sâm pa gooh. Lâh sâm Bố Chính azi công ta đang moon doanh nghiệp k’rong bhrợ đoọng pa dưr tơơm troọng axông, muy râu tơơm chr’noh chặt vaih liêm coh A Lưới.”

C’xêê 10 bêl đêêc ahay, C’bhuh lướt pa bhrợ âng Bộ Y tế ơy tươc ch’mêệt lêy zr’lụ choh tơơm zơ nươu chr’năp xay bhrợ cơnh xa nay bh’rợ cr’noọ âng k’tiêc k’ruung pa dưr pr’ăt tr’mông zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong cr’chăl c’moo 2021- 2030, cr’chăl 1: 2021- 2025 đhị chr’hoong A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế. Coh cr’chăl ha y, Viện Dược liệu, Bộ Y tế năc zooi vel đong n’nâu ch’mêệt lêy đhr’năng choh, lướt pay tơợ crâng k’coong tơơm zơ nượu; ch’mêệt lêy đhr’năng pleng k’tiêc; xay moon đợ tơơm chr’noh; pa têệt bh’rợ choh, pa dưr tơơm sâm lâng bh’rợ bhrợ pa dưr râu chr’năp. Nâu đoo năc râu bhui har đoọng đhanuôr pazêng acoon coh đhị chr’hoong A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế vêy pr’đơợ t’bhlâng choh bhrợ t’bấc, pa dưr thu nhập, ting xay bhrợ cơnh cr’noọ xa nay pa dưr A Lưới gluh tơợ chr’hoong đharựt coh c’moo 2024./.

Hiệu quả mô hình trồng sâm Bố Chính trên vùng đất A Lưới

                                                                                                                  PV VOV Miền Trung

Cùng với các loài dược liệu khác như Cà Gai Leo, Ba Kích, Đinh Lăng, Hà Thủ Ô…, 2 năm qua, huyện miền núi A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế đưa vào trồng thử nghiệm cây sâm Bố Chính tại các xã Quảng Nhâm, Hồng Bắc, Hồng Thương và thị trấn A Lưới. Sau 2 vụ trồng và chăm sóc, cây sâm cho hiệu quả kinh tế rất cao, thu nhập gấp 18 lần so với trồng lúa và hoa màu. Việc trồng thành công cây sâm Bố Chính trên vùng đất A Lưới đã mở ra một triển vọng mới trong phát triển vùng dược liệu, nâng cao đời sống cho đồng bào các dân tộc thiểu số nơi đây.

Đầu năm 2021, vợ chồng ông Lê Chiến là một trong những hộ đầu tiên ở thị trấn A Lưới mạnh dạn trồng thử nghiệm cây sâm Bố Chính trên vùng đất trồng rau của gia đình. Sau gần 9 tháng chăm sóc, cây sâm cho thu hoạch lứa đầu tiên. Tuy nhiên, đây là loại cây mới, gia đình chưa có kinh nghiệm chăm bón nên năng suất thu hoạch chỉ đạt khoảng 50%. Vụ trồng mới năm nay, ông Lê Chiến tiếp tục mở rộng diện tích sâm Bố Chính và học hỏi thêm kỹ thuật xử lý đất, chọn giống, chăm sóc…

Tháng 8 vừa qua, thu hoạch vụ sâm mới, gia đình ông rất phấn khởi vì năng suất sâm đạt cao, thu nhập gấp nhiều lần so với trồng các loại rau màu. Ông Lê Chiến cho biết, cây sâm Bố Chính rất dễ trồng, ít tốn công chăm sóc, tất cả các bộ phận trên cây như rễ, củ, hoa, lá, cành đều có thể bán được:“Chuyển đổi qua mô hình sâm thì thời thời gian trồng kéo dài 9 tháng. Vừa rồi bán ra mỗi cân được từ 120 đến 150 ngàn đồng, cao gấp nhiều lần so với trồng các loại cây khác. Tôi thấy trồng cây sâm này sẽ xóa được đói, giảm được nghèo. Tôi cũng mong, địa phương tìm đầu ra ổn định cho nông dân, để bà con có thu nhập cao hơn nữa.”

Nhận thấy hiệu quả kinh tế từ cây sâm Bố Chính ở các địa phương khác có đất đai, khí hậu tương đồng, đầu năm 2021, UBND huyện A Lưới giao Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện phối hợp với xã Hồng Bắc đưa vào trồng thử nghiệm giống cây này. Tại đây, 12 hộ dân đã trồng được 2 héc ta sâm Bố Chính. Sau vụ đầu tiên hiệu quả không như mong muốn, vụ thứ 2, cây sâm phát triển tốt, năng suất rất cao. Quá trình trồng và chăm sóc cây sâm, bà con thực hiện canh tác tự nhiên, không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật nên củ sâm có dược tính cao, đảm bảo an toàn. Sau xã Hồng Bắc, nhiều hộ dân ở các xã Quảng Nhâm, Hồng Thượng, thị trấn A Lưới…cũng đưa cây sâm Bố Chính vào trồng và đã thu hoạch lứa sâm đầu tiên. Ông Hồ Văn Ngực, Phó Chủ tịch UBND xã Quảng Nhâm cho biết, ngoài 0,5 héc ta sâm do các hộ dân trồng, tại địa bàn xã, Công ty TNHH SCB Hoàng Gia có trụ sở tại tỉnh Thừa Thiên Huế đã thuê đất trồng gần 3 héc ta sâm, đồng thời tập huấn, chuyển giao kỹ thuật trồng và chăm sóc cho bà con. Điều đáng nói là, Công ty này cam kết bao tiêu tất cả sản phẩm sâm của nông dân. Theo tính toán của ông Hồ Văn Ngực, vụ mùa năm nay, 1 héc ta sâm Bố Chính đạt sản lượng khoảng 2 tấn, với giá bán 150 ngàn đồng/ 1 ký sâm tươi trong thời điểm hiện nay thì người dân có thể thu về 300 triệu đồng/1 héc ta, sau khi trừ chi phí, có lợi nhuận 150 đồng/1 héc ta:“Sắp tới, chúng tôi cũng mở rộng diện tích sâm Bố Chính nhưng có chừng mực, không mở rộng ồ ạt. Tùy vào năng lực thu mua của doanh nghiệp và thị trường mà tăng dần diện tích. Chúng tôi sẽ tiếp cận khách du lịch đến tham quan A Lưới, làm thành sản phẩm đặc trưng của địa phương, sấy khô, đóng gói thành sản phẩm rượu sâm, mật ong sâm, trà sâm để bảo quản lâu hơn.”

Sâm Bố Chính là một trong những giống sâm  của Việt Nam đánh giá cao về dược tính và có nhiều tác dụng đối với sức khỏe con người. Loại sâm này là một vị thuốc quý hiếm, có vị ngọt, tính mát, có nhiều công dụng như: bổ tỳ vị, thanh nhiệt, dưỡng ẩm, bổ máu, trị suy nhược cơ thể, mất ngủ, suy dinh dưỡng… Nhiều năm qua, người dân các địa phương miền Trung đã tiến hành trồng loại dược liệu quý này và chứng minh hiệu quả về kinh tế cùng trên một diện tích đất so với các loại cây trồng khác.

Tại huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế, từ 1 héc ta trồng thử nghiệm trong vụ trước, vụ mùa năm nay, diện tích sâm Bố Chính đã được nhân rộng lên 5 héc ta và sẽ tiếp tục mở rộng lên 20 héc ta trong những năm tới. Thực tế cũng cho thấy, giống sâm này sinh trưởng và phát triển tốt, phù hợp với điều kiện đất đai, khí hậu ở vùng núi A Lưới, đặc biệt là vùng đất đồi, ven sông suối. Ông Văn Lập, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế cho biết, trong năm đầu trồng sâm, huyện đã hỗ trợ cây giống và một phần phân bón cho người dân:“Cây sâm Bố Chính trồng tại A Lưới hiệu quả rất cao và trên địa bàn huyện thì quỹ đất để trồng loại cây này còn rất nhiều. Tuy nhiên doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm đang có hạn. Huyện cũng đã xúc tiến kêu gọi doanh nghiệp đầu tư vào để thực hiện đề án cây dược liệu quý và cũng đã có một số doanh nghiệp đến khảo sát xây dựng nhà máy sấy. Do đặc thù sâm tươi không thể bảo quản trong thời gian dài nên chúng tôi cũng hướng tới các sản phẩm sấy khô. Ngoài sâm Bố Chính chúng tôi cũng kêu gọi doanh nghiệp đầu tư để phát triển cây Cà gai leo, một loại cây rất thích hợp trồng ở A Lưới.”

Tháng 10 vừa qua, Đoàn công tác của Bộ Y tế đã đến khảo sát vùng trồng dược liệu quý thực hiện Chương trình mục tiêu Quốc gia phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I: 2021-2025 tại huyện A Lưới tỉnh Thừa Thiên Huế. Thời gian tới, Viện Dược liệu, Bộ Y tế tiếp tục hỗ trợ địa phương này khảo sát lại thực trạng trồng, khai thác tự nhiên về cây dược liệu; khảo sát đặc điểm đất đai, khí hậu; xác định cây trồng; gắn việc trồng, phát triển cây dược liệu với sản xuất theo chuỗi giá trị. Đây là tín hiệu vui để đồng bào các DTTS ở huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế có điều kiện gia tăng sản xuất, nâng cao thu nhập, góp phần thực hiện mục tiêu đưa A Lưới thoát khỏi huyện nghèo vào năm 2024./.