Đhị đhr’đấc dal 1.200m t’piing lâng mực đác biển, t’huung Thèn Pả, chr’val Sa Lông, chr’hoong Mường Chà, tỉnh Điện Biên, đhr’năng pleng k’tiếc l’thai, đh’hư, liêm choom đoọng zập rau sâm lâng tơơm za nươu chăt vaih. Đươi dua pr’đơợ liêm năc đoo, Hợp tác xã 7/5 ơy tơợp choh lâh 2 hecta za nươu, tơơm Sâm năc đơ bhlầng. T’cooh Phạm Công Thành, Chủ nhiệm Hợp tác xã đoọng năl: Pazêng tơơm Sâm Ngọc Linh, Sâm Lai Châu, Đẳng Sâm, Cát Sâm đhơ t’mêê pa trơơi m’ma căh mơ đanh ha dợ ơy dưr chăt liêm. Bh’nơơn xoọc tr’nơợp đoọng lêy, zr’lụ k’tiếc Thèn Pả vêy pr’đơợ liêm choom đoọng pa dưr tơơm za nươu. Tơợ đêêc leh vaih bấc rau liêm choom  tơợ muy m’ma choh đoọng t’bhưah vaih zr’lụ choh za nươu; chroi  k’rong pa dưr kinh tế, pa dưr dal pr’ặt tr’mông đhanuôr: “Hợp tác xã xoọc pa chăp, đoọng ooy k’bhuh za nươu crêê tước k’bhuh sâm cơnh: Sâm Lai Châu, Cát Sâm, Đẳng Sâm, apêê k’bhuh tơơm Đương Quy, Thất Diệp, vêt tơợp choh zêng lâng Sâm Hàn. Xoọc tơợp năc tơợp choh, tơợ vêy pa chô bh’nơơn năc pa dưr choh coh đhăm bhưah.”

Lâng pr’đơợ k’tiếc k’bunh, đhr’năng pleng k’tiếc mr’cơnh lâng t’huung Thèn Pả, chr’val Sa Lông, chr’hoong Mường Chà lâng chr’val Tênh Phông, chr’hoong Tuần Giáo cung năc đhị pr’hay đoọng bơr pêê doanh nghiệp, hợp tác xã, pr’loọng đong pa dưr đhăm choh za nươu. T’cooh Lò Văn Cương, Bí thư Huyện ủy Tuần Giáo, tỉnh Điện Biên đoọng năl: Xọoc đâu bơr pêê doanh nghiệp, hợp tác xã, pr’loọng đong ơy choh mơ 60.000 tơơm Sâm Ngọc Linh, Sâm Lai Châu tơợ 1-5 c’moo, pazêng đhăm choh lâh 2 hécta. M’ma sâm nâu pậ, ha dưr liêm ơy moon ghit liêm choom lâng đhr’năng pleng k’tiếc coh zr’lụ.

Chr’hoong Tuần Giáo xoọc t’vaih pr’đơợ liêm buôn bhlầng đoọng t’pâh doanh nghiệp lâng đhanuôr ting pâh bhrợ têng, t’bhưah apêê zr’lụ choh tơơm za nươu. Đh’rưah, t’pâh lâng zooi đoọng ha pêê đơn vị, đhanuôr t’bhưah đhăm choh; vặ apêê zên t’đui đoọng đoọng k’rong zr’lụ choh za nươu, đươi dua công nghệ đhị bhrợ têng đoọng t’vaih pr’đươi vêy chr’năp dal: “Chr’hoong Tuần Giáo t’pâh cớ đhanuôr lâng apêê hợp tác xã đoọng choh tơơm za nươu dưp gâm âng crâng, bhrợ cơnh ooy đoọng bh’nơơn pr’đươi nâu vaih năc pr’đơợ k’rơ âng chr’hoong. Xọoc đâu, đhị chr’val Tênh Phông năc muy coh pazêng zr’lụ  vêy pleng k’tiéc liêm choom  cơnh lâng tơơm za nươu chr’năp. Nâu đoo năc pr’đơợ, bh’nơơn pr’đươi âng chr’hoong, tu cơnh đêêc chr’hoong năc t’vaih pr’đơợ lưch loom đoọng ha pêê đơn vị pa dưr. Lâh mơ bhrợ têng ting cơnh Quyết định 1719 âng Thủ tướng Chính phủ đăh xa nay bh’rợ pa dưr zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding ca coong cung ơy vêy xa nay bh’rợ nâu, tu cơnh đêêc zêng choom bhrợ.”

Pa căn Chu Thị Thanh Xuân, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp lâng Pa dưr pa xơc vel bhươl tỉnh Điện Biên đoọng năl: Lâng mơ 70% đhăm k’tiếc năc k’tiếc bhrợ cha, k’tiếc crâng a bhuy lâng k’tiếc k’ruung liêm buôn, tỉnh Điện Biên vêy pr’đơợ đoọng pa dưr apêê cr’noọ bh’rợ bhrợ ha rêê, bhrợ pa dưr tơợ crâng, coh đêêc vêy apêê tơơm za nươu. Cr’chăl hay, bơr pêê chr’hoong cơnh: Điện Biên, Tuần Giáo, Mường Nhé lâng Nậm Pồ ơy đươi dua apêê pr’đơợ đoọng pa dưr apêê zr’lụ choh tơơm za nươu. Tước nâu kêi, đhăm choh tơơm za nươu coh  vel đong prang tỉnh bơơn 1.250 hécta lâng apêê tơơm cơnh: Apuung êêl, Sơn Tra, Tam Thất lâng zập rau Sâm… “Đhăm k’tiếc lâm nghiệp âng tỉnh xoọc đâu bhưah lâh 409.000 hécta tu cơnh đêêc vêy bấc pr’đơợ đoọng pa dưr tơơm chr’noh coh crâng lâh mơ n’loong, coh đêêc  vêy tơơm sâm. Xọoc đâu, cung xoọc ha dưr liêm tu cơnh đêêc apêê cr’noọ bh’rợ lêy t’bhưah đoọng pa dưr coh cr’chăl t’tun.”

Xọoc đâu, tỉnh Điện Biên ơy bhrợ pa dưr c’lâng bh’rợ pa dưr zr’lụ choh tơơm za nươu coh vel đong cr’chăl 2022-2025, t’hước tước c’moo 2030. Ting đêêc, năc pa dưr zr’lụ choh za nươu vêy đhăm bhưah k’nặ 4.000 héc ta đoọng zư lêy, pa dưr chr’năp âng tơơm za nươu, r’dợ xăl tơơm choh, đơơng chô bh’nơơn tệêm ngăn đoọng ha đhanuôr./.

Phát triển cây dược liệu, hướng thoát nghèo cho người dân

Phát huy những tiềm năng, lợi thế sẵn có, nhiều địa phương ở tỉnh Điện Biên đang đẩy mạnh mô hình trồng cây dược liệu, góp phần chuyển đổi cơ cấu cây trồng, hướng đến thoát nghèo cho người dân. 

Ở độ cao hơn 1.200m so với mực nước biển, thung lũng Thèn Pả, xã Sa Lông, huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên có khí hậu mát mẻ, phù hợp để trồng các loại sâm và cây dược liệu. Tận dụng lợi thế đó, Hợp tác xã 7/5 đã trồng thử nghiệm hơn 2 héc ta dược liệu, chủ yếu là cây Sâm. Ông Phạm Công Thành, Chủ nhiệm Hợp tác xã cho biết: Những cây Sâm Ngọc Linh, Sâm Lai Châu, Đẳng Sâm, Cát Sâm dù mới đưa vào nhân giống chưa lâu nhưng đã phát triển khá tốt. Kết quả bước đầu này cho thấy, vùng đất Thèn Pả có điều kiện phù hợp để phát triển cây dược liệu. Từ đó mở ra tín hiệu tích cực từ một giống cây trồng mới có thể nhân rộng thành vùng nguyên liệu; góp phần phát triển kinh tế, nâng cao đời sống của người dân: “Hợp tác xã đang nghiên cứu, đưa vào các nhóm dược liệu liên quan đến dòng sâm như: Sâm Lai Châu, Cát Sâm, Đẳng Sâm, các dòng cây Đương Quy, Thất Diệp, thậm chí là có thử nghiệm cả Sâm Hàn. Bước đầu tiên là sẽ trồng thử nghiệm, sau khi thử nghiệm thành công thì sẽ phát triển ra diện rộng.”

Với điều kiện đất đai, khí hậu tương đồng với thung lũng Thèn Pả, xã xã Sa Lông, huyện Mường Chà và xã Tênh Phông, huyện Tuần Giáo cũng là địa điểm lý tưởng để một số doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ gia đình phát triển diện tích cây dược liệu. Ông Lò Văn Cương, Bí thư Huyện Ủy Tuần Giáo, tỉnh Điện Biên cho biết: Hiện nay một số doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ gia đình đã trồng khoảng 60.000 cây Sâm Ngọc Linh, Sâm Lai Châu từ 1 - 5 năm tuổi, tổng diện tích trên 2 héc ta. Giống sâm này sinh trưởng, phát triển tốt đã khẳng định sự phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng khu vực.

Huyện Tuần Giáo đang tạo điều kiện thuận lợi nhất để thu hút doanh nghiệp và người dân tham gia sản xuất, nhân rộng các vùng chuyên canh dược liệu. Đồng thời, khuyến khích và hỗ trợ cho các đơn vị, nhân dân mở rộng diện tích cây dược liệu; tiếp cận với các nguồn vốn ưu đãi để đầu tư vùng trồng dược liệu, ứng dụng công nghệ vào quy trình canh tác nhằm tạo ra các sản phẩm có giá trị kinh tế cao: “Huyện Tuần Giáo tiếp tục khuyến khích người dân và các hợp tác xã để trồng dược liệu quý dưới tán rừng, làm sao đưa sản phẩm này thành thế mạnh của huyện. Hiện tại xã Tênh Phông là một trong những vùng có khí hậu, thổ nhưỡng rất phù hợp với các loại cây dược liệu quý. Đây sẽ là thế mạnh, là sản phẩm của huyện, vì vậy huyện sẽ tạo điều kiện hết sức cho các đơn vị phát triển. Ngoài ra thực hiện theo Quyết định 1719 của Thủ tướng Chính phủ về Chương trình phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi cũng đã có chương trình này, vì vậy hoàn toàn có thể thực hiện được.”

Bà Chu Thị Thanh Xuân, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Điện Biên cho biết: Với khoảng 70% diện tích đất tự nhiên là đất nông, lâm nghiệp và nguồn đất đai, khí hậu thuận lợi, tỉnh Điện Biên có lợi thế để phát triển các mô hình kinh tế nông, lâm nghiệp, trong đó có các loại cây dược liệu. Thời gian qua, một số huyện như: Điện Biên, Tuần Giáo, Mường Nhé và Nậm Pồ đã tận dụng các tiềm năng, lợi thế để phát triển các vùng trồng cây dược liệu. Đến nay, diện tích cây dược liệu trên địa bàn toàn tỉnh ước đạt 1.250 héc ta với các loại cây như: Sa Nhân, Sơn Tra, Tam Thất và các loại Sâm... “Diện tích đất lâm nghiệp của tỉnh hiện nay vẫn đang rất lớn trên 409.000 héc ta do đó có nhiều điều kiện để phát triển cây lâm sản ngoài gỗ trong đó có cây sâm. Hiện nay cũng đang phát triển rất tốt do đó các mô hình cần được nhân rộng để phát triển trong thời gian tiếp theo.”

Hiện, tỉnh Điện Biên đã xây dựng phương án phát triển vùng trồng dược liệu quý trên địa bàn giai đoạn 2022 - 2025, định hướng đến năm 2030. Theo đó, sẽ phát triển vùng trồng dược liệu có diện tích gần 4.000 héc ta nhằm bảo tồn, phát huy giá trị của cây dược liệu, từng bước chuyển đổi cơ cấu cây trồng, mang lại thu nhập ổn định cho người dân./.