Lấh 70 c’moo ơy, hân đhơ cơnh đêếc, t’coóh A Ting Đhân cóh vel Prao, thị trấn Prao, chr’hoong Đông Giang dzợ pa bhriêl lâng k’rơ. Liêm ta níh k’đươi azi moót ặt ooy Moong, t’coóh A Ting Đhân ting prá xay đắh bhiệc bhrợ cha âng pr’loọng đông đay. Bêl lăm ahay, pr’loọng đông vêy chóh zâp râu tơơm cha p’lêê lâng băn a’ọc, a’tứch... hân đhơ cơnh đêếc, nắc mưy đoọng lêy đươi cha zâp t’ngay a’năm. Đợ t’tưn, vêy m’bứi zên k’rong k’míah, t’coóh bhrợ t’bhứah lấh mơ bh’rợ chóh tơơm cha p’lêê, tơơm đenh c’moo. Đh’rứah lâng nâu, câl pa xoọng m’ma bh’năn bhrợ t’bhứah bhiệc b’băn đoọng pa dưr dal zên pa chô.

Xoọc, zr’lụ bhươn đông t’coóh Đhân vêy lấh 4 hécta zâp râu tơơm cha p’lêê, tơơm đenh c’moo cơnh quế, keo, huỳnh đàn, t’boon, píh, ổi, ga lộc... Lấh mơ, pr’loọng đông dzợ vêy băn k’zệt p’nong k’roóc, bé, a’ọc lâng k’ha riêng p’nong a’tứch, a’đha... zâp c’moo vêy pa chô lấh 300 ực đồng. T’coóh A Ting Đhân moon: “Acu ch’chóh lâng b’băn. Lấh mơ chóh bấc tơơm cha p’lêê, tơơm đenh c’moo. Vêy bấc t’nơơm ơy bơơn bhrợ, vêy đoo t’nơơm t’mêê chóh. Lấh mơ, acu dzợ vêy pa xoọng tơợ bhiệc pa câl zâp râu tr’coọ xa nưl ty. Pr’ắt tr’mung têêm ngăn lấh.”

Cr’chăl bhiệc pa dưr pa xớc pr’ắt tr’mung, bh’rợ tr’nêng, t’coóh A Ting Đhân dzợ đợc bấc cr’chăl t’ngay đoọng ha tr’coọ xa nưl ty chr’nắp âng đhanuôr Cơ Tu. Ooy Moong, zâp tr’coọ xa nưl tơợ tr’pang têy âng t’coóh bhrợ cơnh cha gâr, Ka thu, kèn, a’luốt, bhr’lưa lâng boọc bhrợ a’cọ chr’gơơng... bơơn dông đợc liêm ghít. T’coóh A Ting Đhân đoọng năl, zâp c’moo vêy bhrợ lấh 100 bêệ tr’coọ xa nưl. Lấh mơ bhrợ đoọng zư lêy văn hoá ty, t’coóh dzợ vêy pa xoọng zên đắh bhiệc bhrợ tr’coọ xa nưl nâu. Ta mooi pấh câl tr’coọ xa nưl t’coóh tơợ chr’hoong tước zâp chr’hoong lơơng cơnh Nam Giang, Tây Giang, Nam Đông, A Lưới (Thừa Thiên Huế). Tu cơnh đêếc, zâp c’moo pr’loọng đông t’coóh vêy pa xoọng zên pa chô k’noọ 100 ực đồng tơợ bhiệc pa câl zâp râu tr’coọ xa nưl nâu. A noo A Ting Đốc, cóh vel Prao, thị trấn Prao, chr’hoong Đông Giang đoọng năl, ava A Ting Đhân ắt ma mung liêm ta níh lâng zâp ngai. Ava nắc mưy tấm gương đoọng ha lang p’niên lêy ta moóh lêy pa choom bhrợ: “Đợ râu văn hoá chr’nắp liêm ty âng manứih Cơ Tu ava ta luôn zư đợc pa dưr, pa choom ha lang t’tưn. Ava ta luôn pa choom p’niên zư lêy văn hoá, Cắh mưy cơnh đêếc, ava dzợ nặc mưy manứih bhrợ cha liêm choom, tr’pác xay bhiệc bhrợ cha dưr zi lấh đha rứt. Lang p’niên zi lêy pa choom đắh ava bấc bhlâng.”

T’coóh Đỗ Hữu Tùng, Phó Chủ tịch UBND chr’hoong Đông Giang, tỉnh Quảng Nam đoọng năl, hân đhơ t’coóh đhưr, nắc ava A Ting Đhân ta luôn t’bhlâng đắh bh’rợ xay moon, k’đươi đhanuôr vel đông pa dưr pa xớc pr’ắt tr’mung văn hoá, lơi jợ đợ j’niêng bh’rợ căh liêm crêê. Lấh mơ, ava dzợ nặc tấm gương tr’ang liêm đắh bhiệc zư lêy văn hoá ty chr’nắp âng đhanuôr Cơ Tu: “Lấh mơ bhiệc zư lêy pr’hoọm văn hoá âng manứih Cơ Tu nắc t’coóh vel A Ting Đhân dzợ k’đươi moon đhanuôr pa dưr pa xớc bh’rợ bhrợ têng cha cơnh băn ta rí, k’roóc, a’ọc, pếch a’bóc băn a’xiu lâng chóh tơơm n’loong.... đoọng đh’rứah pa dưr pa xớc pr’ắt tr’mung têêm ngăn. Ava cung ta luôn pấh bhrợ zâp bh’rợ tr’nêng cóh vel đông lâng nắc 1 ooy đọ t’coóh vel chr’nắp liêm bơơn zâp cấp bh’cộ bha lâng hơnh déh, cher đoọng ch’ner./.”

Già làng Cơ Tu làm kinh tế giỏi

Thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới, huyện miền núi Đông Giang, tỉnh Quảng Nam đã đẩy mạnh phong trào phát triển kinh tế hộ gia đình, cải thiện đời sống cho người dân. Từ phong trào này, gia đình ông A Ting Đhân ở thôn Prao, thị trấn Prao đã xây dựng thành công mô hình kinh tế trồng trọt kết hợp chăn nuôi cho thu nhập hơn 300 triệu đồng mỗi năm.

Đã ngoài 70 tuổi, nhưng ông A Ting Đhân ở thôn Prao, thị trấn Prao, huyện Đông Giang vẫn còn minh mẫn và khoẻ mạnh lắm. Nhiệt tình mời khách vào nhà Moong, ông A Ting Đhân chia sẻ về cách làm kinh tế của gia đình mình. Trước đây, gia đình ông có trồng các loại cây ăn quả và chăn nuôi heo, gà, nhưng chủ yếu là để phục vụ nhu cầu bữa ăn hàng ngày. Về sau, có chút vốn tích cóp được, ông quyết định mở rộng mô hình trồng cây lương thực, cây ăn quả và cây lâu năm. Cùng với đó, ông mua thêm con giống mở rộng chăn nuôi để tăng thu nhập.

Hiện, khu vườn nhà ông Đhân có hơn 4 hécta các loại cây ăn quả, cây lâu năm như quế, keo, huỳnh đàn, bòn bon, bưởi, ổi, mận... Ngoài ra, gia đình ông còn sở hữu hàng chục con bò, dê, heo cỏ địa phương và hàng trăm con gà, vịt, trung bình mỗi năm thu nhập hơn 300 triệu đồng. Ông A Ting Đhân chia sẻ: “Tôi vừa chăn nuôi vừa trồng trọt. Đặc biệt trồng rất nhiều cây ăn quả, cây lâu năm. Có nhiều cây đã cho khai thác, thu hoạch, một số cây mới được trồng vài năm. Ngoài ra, tôi cũng có thêm thu nhập từ việc bán các loại nhạc cụ truyền thống. Cuộc sống bây giờ ổn định hơn rất nhiều.”

Bên cạnh phát triển kinh tế, thời gian còn lại ông A Ting Đhân dành tình yêu cho nhạc cụ truyền thống của đồng bào Cơ Tu. Trong nhà Moong, các loại nhạc cụ từ bàn tay ông chế tác như trống, Ka thu, kèn, sáo, loát và điêu khắc sừng nai... được treo một cách bài bản và trang trọng. Ông A Ting Đhân cho hay, mỗi năm ông chế tác khoảng hơn 100 loại nhạc cụ. Ngoài việc gìn giữ văn hoá truyền thống, ông còn có thêm thu nhập từ việc chế tác nhạc cụ. Khách hàng trong huyện và các huyện huyện khác như Nam Giang, Tây Giang, Nam Đông, A Lưới (Thừa Thiên Huế) đều đến mua nhạc cụ của ông. Nhờ đó, mỗi năm gia đình ông có thêm thu nhập gần 100 triệu đồng từ việc bán các loại nhạc cụ này. Anh A Ting Đốc, ở thôn Prao, thị trấn Prao, huyện Đông Giang cho biết, bác A Ting Đhân rất gần gũi, hoà đồng với mọi người. Bác là một tấm gương cho lớp trẻ học hỏi, noi theo: “Những giá trị văn hoá truyền thống của người Cơ Tu bác luôn lưu giữ và phát huy, truyền đạt lại cho con cháu. Bác luôn tận tình chỉ dạy và nhắc nhở lớp trẻ trong việc bảo tồn văn hoá. Không những vậy, bác còn là một người làm kinh tế giỏi, luôn chia sẻ kinh nghiệm trong phát triển kinh tế, cùng nhau làm giàu vươn lên thoát nghèo. Lớp trẻ chúng tôi học được ở bác rất nhiều điều bổ ích.”   

Ông Đỗ Hữu Tùng, Phó Chủ tịch UBND huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam cho biết, dù tuổi cao, nhưng bác A Ting Đhân luôn tích cực trong công tác tuyên truyền, vận động bà con địa phương phát triển kinh tế, xây dựng đời sống văn hóa, xóa bỏ hủ tục lạc hậu. Ngoài ra, bác còn là tấm gương sáng trong việc bảo tồn và giữ gìn văn hoá truyền thống tốt đẹp của đồng bào Cơ Tu: “Ngoài việc bảo tồn và giữ gìn bản sắc văn hoá của người Cơ Tu thì già làng A Ting Đhân còn vận động, tuyên truyền bà con phát triển kinh tế chăn nuôi trâu, bò, heo, đào ao thả cá và trồng rừng gỗ lớn...để cùng nhau phát triển ổn định đời sống. Bác luôn nhiệt tình tham gia các phong trào tại địa phương và là một trong những già làng tiêu biểu được các cấp lãnh đạo khen thưởng, biểu dương./.”