Pr’loọng đông amoó Vương Kiều Thư, cóh vel Hồng Sơn, chr’val Vân Trình, chr’hoong Thạch An, tỉnh Cao Bằng nắc mưy ooy đợ pr’loọng tr’nơợp grơơ nhool tr’xăl k’tiếc chóh a’rong, a’bhoo cắh liêm choom đoọng lêy chóh tơơm t’ngôn. Amoó Thư đoọng năl: Nâu đoo nắc m’ma t’ngôn bơơn Bộ Nông nghiệp lâng pa dưr pa xớc vel bhươl đoọng chóh bhứah cóh prang k’tiếc k’ruung. Tu liêm glặp lâng plêệng k’tiếc, bơơn HTX thương mại lâng dịch vụ Thành Công (chr’hoong Thạch An, tỉnh Cao Bằng) gr’hoót moon câl pay, zooi đoọng m’ma, phân bón, bhiệc zư lêy... nắc tơơm t’ngôn dưr váih liêm choom, chr’nắp pa câl bấc lấh 3, 4 chu lâng tơơm a’bhoo, a’rong:“Pr’loọng đông azi chóh 3ha, pa chô g’lúh mưy bơơn 3,5 tạ n’căr t’ngôn n’goóh priêng đhị mưy hécta, n’căr gai nâu pa câl lâng zên 35 r’bhâu đồng đhị mưy ký nắc hân noo nâu pr’loọng đông pa chô lấh 40 ực đồng. Tơơm nâu mưy c’moo choom bơơn bhrợ 4, 5 chu, ting lêy lâng tơơm a’bhoo, ha roo nắc tơơm t’ngôn bơơn bhrợ bấc lấh 4 chu, lâng chóh tơơm t’ngôn nâu doọ bil c’rơ bh’rợ lêy bhrợ k’tiếc, bhrợ bhơi k’tang, tơợ hân noo 2 chóh bhrợ nắc doọ bấc bhơi k’tang, mưy lêy zư, bón phân lâng đương bơơn bhrợ.”

       Tơơm t’ngôn doọ vêy chấc đhị k’tiếc liêm, doọ vêy zư lêy bấc cơnh lâng choom bơơn bhrợ ooy cr’chăl 10 c’moo, zâp c’moo bơơn bhrợ 4 tước 6 chu, tơơm nâu doọ lấh váih g’rưy cha nắc cung doọ vêy đươi dua bấc zanươu zư lêy tơơm chr’nóh cơnh tơơm chr’nóh lơơng. Anoo Nông Minh Thuận, Chủ tịch Hội đồng quản trị Hợp tác xã thương mại lâng dịch vụ Thành Công-đơn vị tr’nơợp âng đơơng tơơm t’ngôn AP1 chô chóh lêy đhị tỉnh Cao Bằng moon: HTX ơy p’têết pazưm lâng HTX lâm nghiệp Tiến Thành chóh k’dâng 20ha, lấh mơ nắc cóh zâp chr’hoong Thạch An lâng Quảng Hoà. K’noọ đợc zâp ha vêy choom pa chô mơ 80 tước 100 ực đồng đhị mưy c’moo, xang bêl lơi jợ đợ mơ zên pa glúh đươi bhrợ:“Acu lêy zâp tỉnh lơơng chóh bhrợ tơơm t’ngôn pa chô bh’nơơn chr’nắp dal. Lêy cóh vel đông đay cung vêy bhứah liêm k’tiếc nắc acu lêy ta moóh pa choom xang nặc moon lâng 3 đhi noo lêy bhrợ pa dưr HTX đoỌng âng đơơng tơơm t’ngôn chô chóh đhị vel đông. K’noọ đợc c’moo n’tốh HTX chóh k’dâng 100ha tơơm t’ngôn, zooi đhanuôr tr’xăl tơơm chr’nóh vêy pa chô zên têêm ngăn, pa dưr pr’ắt tr’mung.”

       Cắh mưy âng đơơng râu chr’nắp liêm đắh kinh tế, tơơm t’ngôn vêy pr’đươi lêy bhrợ pa dưr pa liêm k’tiếc. Xang bêl bơơn bhrợ n’căr, bha lâng lâng hi la tơơm nâu nắc lêy bhrợ phân hữu cơ, hi la tơơm t’ngôn choom bhrợ ch’na ha bh’năn băn, cóh cr’loọng tơơm gai xanh nắc choom pay đươi bhrợ giá chóh tri... T’coóh Nguyễn Duy Khánh, kỹ thuật viên Tập đoàn An Phước-Viramie đoọng năl:“Cr’noọ bh’rợ nắc pa dưr pa xớc zr’lụ pr’đươi tơơm t’ngôn AP1 đoỌng ha đông máy a’ngoọn An Phước đhị Cẩm Thuỷ, tỉnh Thanh Hoá. Đhị Cao Bằng nắc azi ơy ký gr’hoót pazưm lâng HTX thương mại dịch vụ Thành Công, xoọc ơy chóh 2ha. Tơơm t’ngôn chóh ooy Cao Bằng liêm choom, n’căr cơợng, xang mơ 5 tước 7 t’ngay tệch lơi nắc tơơm dưr chặt váih dzoọc tước 45cm. Ooy cr’chăl nâu a’tốh, tập đoàn t’bhlâng pazưm lâng HTX đoỌng tr’xăl cơnh chóh bhrợ ha đhanuôr tơợ bhiệc lêy cha mêết k’tiếc, râu 2 nắc chóh lâng zư lêy tước bêl bơơn bhrợ, moon pa choom đhanuôr lêy chọ, zư đợc đoọng đơơng chô đông máy.”

       Xoọc tơơm t’ngôn bơơn chóh đhị 2, 3 tỉnh cơnh Thanh Hoá, Hoà Bình, Phú Thọ, Sơn La, Tuyên Quang, Bắc Kạn, Lnạg Sơn, Cao Bằng... T’coóh Đinh Quang Vũ, Chủ tịch UBND chr’val Tiên Thành, chr’hoong Quảng Hoà, tỉnh Cao Bằng đoọng năl: Bhiệc p’têết pazưm bhrợ têng lâng tập đoàn ga mắc lâng bơơn đươi chính sách t’đui đoọng nắc vêy zooi đhanuôr k’rêệm loom chóh bhrợ t’bhứah lấh mơ tơơm t’ngôn nâu:“Azi ơy âng đơơng tơơm t’ngôn AP1 chóh đhị vel đông chr’val. XoỌc vêy k’dâng 10 pr’loọng chóh lâng k’tiếc bhứah 1,5ha. Đợ pr’loọng chóh lăm nắc xoọc chặt váih liêm choom, đhanuôr bấc ngai k’rang lêy chóh pa dưr. K’noọ đợc lứch c’moo 2022, azi nắc vêy xay bhrợ chóh k’dâng 20ha tơơm t’ngôn cóh vel đông chr’val Tiên Thành. Rơơm nâu đoo nắc t’nơơm t’bil ha ul pa xiêr đha rứt nhâm mâng ha đhanuôr cóh vel đông.”

       Tơơm t’ngôn AP1 lâng zên k’rong chóh bhrợ doọ bấc, bhiệc zư lêy cung liêm buôn, bh’nơơn pa chô dal lâng vêy đhị câl pay nắc gr’hoót đợc mưy t’nơơm đơơng chô bh’nơơn chr’nắp dal, zooi đhanuôr k’coong ch’ngai moon zr’nưm lâng đhanuôr k’noong k’tiếc Cao Bằng moon lalay choom dưr zi lấh đha rứt nhâm mâng./.

Cây gai xanh AP1- Hướng đi mới trong phát triển kinh tế của nông dân Cao Bằng

                                                                                                                                 PV VOV Đông Bắc

       Để nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp, nhiều giống cây trồng mới đã được đưa vào thử nghiệm tại đồng đất vùng cao của tỉnh Cao Bằng. Trong số này, gai xanh AP1 là một trong những cây trồng bước đầu mang lại hiệu quả kinh tế cao, mở ra hướng đi mới trong phát triển kinh tế, giảm nghèo cho người dân.

       Gia đình chị Vương Kiều Thư, ở xóm Hồng Sơn, xã Vân Trình, huyện Thạch An, tỉnh Cao Bằng là một trong những hộ đầu tiên mạnh dạn chuyển đổi diện tích trồng sắn, ngô hiệu quả kinh tế thấp sang trồng cây gai xanh. Chị Thư cho biết: Đây là giống cây gai xanh đã được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho phép trồng diện rộng trên cả nước. Do phù hợp với đất đai, khí hậu; được HTX thương mại và dịch vụ Thành Công (huyện Thạch An, tỉnh Cao Bằng) cam kết bao tiêu sản phẩm, hỗ trợ cây giống, phân bón, kỹ thuật chăm sóc... nên cây gai xanh phát triển tốt, giá trị kinh tế cao gấp 3-4 lần so với cây ngô, sắn:“Gia đình tôi trồng được 3 ha, thu hoạch đợt một được 3,5 tạ vỏ gai khô/ha, sản phẩm vỏ gai được thu mua với giá 35.000đ/kg nên vụ này gia đình tôi thu về hơn 40 triệu đồng. Cây này một năm thu hoạch được 4-5 lứa, so với cây ngô, cây lúa thì cây gai xanh mỗi đợt thu hoạch hiệu quả gấp 4 lần, với lại trồng cây gai xanh này chỉ mất công làm đất, làm cỏ vụ đầu, từ vụ thứ 2 trở đi sẽ ít cỏ mình chỉ việc chăm bón và chờ thu hoạch thôi.”

       Cây gai xanh không kén đất, không yêu cầu quy trình chăm sóc đặc biệt và có vòng đời khai thác 10 năm, mỗi năm thu hoạch 4-6 đợt; cây ít bị sâu bệnh nên cũng không cần sử dụng nhiều thuốc bảo vệ thực vật như các cây trồng khác. Anh Nông Minh Thuận, Chủ tịch Hội đồng quản trị Hợp tác xã thương mại và dịch vụ Thành Công - đơn vị đầu tiên đưa cây gai xanh AP1 về trồng thử nghiệm tại tỉnh Cao Bằng cho biết: HTX đã liên kết với HTX lâm nghiệp Tiên Thành trồng được khoảng 20ha, chủ yếu ở các huyện Thạch An và Quảng Hòa. Dự kiến mỗi ha có thể mang lại lợi nhuận 80-100 triệu đồng/năm sau khi trừ chi phí:“Tôi thấy các tỉnh khác triển khai mô hình trồng cây gai xanh mang lại hiệu quả kinh tế rất cao. Nhận thấy ở địa phương mình có quỹ đất trống cũng khá nhiều nên tôi đã đi tham khảo học hỏi sau đấy về bàn cùng với 3 anh em thành lập HTX để đưa cây gai xanh về trồng ở địa phương mình. Dự định sang năm HTX sẽ trồng được khoảng 100 ha cây gai xanh, giúp bà con chuyển đổi cơ cấu cây trồng có thu nhập ổn định, nâng cao đời sống.”

       Không chỉ mang lại lợi nhuận về kinh tế, cây gai xanh còn có tác dụng phục hồi đất rất tốt. Sau khi thu hoạch phần vỏ, thân và lá cây sẽ được rải đều lên diện tích trồng làm phân hữu cơ; lá cây gai xanh còn có thể làm thức ăn chăn nuôi, lõi cây gai thì có thể dùng làm làm giá thể trồng nấm... Ông Nguyễn Duy Khánh, kỹ thuật viên Tập đoàn An Phước - Viramie cho biết:“Mục tiêu là phát triển vùng nguyên liệu cây gai xanh AP1 cho nhà máy sợi An Phước tại Cẩm Thủy, tỉnh Thanh Hóa. Tại Cao Bằng thì chúng tôi đã ký kết hợp tác với HTX thương mại và dịch vụ Thành Công, hiện đã trồng được 20ha. Cây gai trồng ở Cao Bằng cho sản lượng cũng như độ dày của vỏ rất tốt, sau 5-7 ngày chặt thì cây đã mọc lên 45cm. Trong thời gian sắp tới, tập đoàn tiếp tục kết hợp với HTX để chuyển giao kỹ thuật cho bà con từ lúc kiểm tra đất, thứ 2 là trồng và chăm sóc đến thu hoạch, hướng dẫn bà con bó buộc, bảo quản sản phẩm để nhập về nhà máy.”

       Hiện cây gai xanh đang được trồng tại một số tỉnh như Thanh Hóa, Hòa Bình, Phú Thọ, Sơn La, Tuyên Quang, Bắc Kạn, Lạng Sơn, Cao Bằng... Ông Đinh Quang Vũ, Chủ tịch UBND xã Tiên Thành, huyện Quảng Hòa, tỉnh Cao Bằng cho biết: Việc liên kết sản xuất với tập đoàn lớn và được hưởng những chính sách ưu đãi giúp bà con có thể yên tâm mở rộng diện tích cây gai xanh:“Chúng tôi đã mạnh dạn đưa cây gai xanh AP1 vào trồng trên địa bàn xã. Hiện có khoảng 10 hộ trồng với diện tích 1,5 ha. Những hộ trồng trước cây đang mọc lên tốt nên bà con trong các xóm cũng quan tâm đến tìm hiểu, bà con rất hưởng ứng. Dự kiến hết năm 2022 chúng tôi sẽ triển khai trồng khoảng 20 ha cây gai xanh trên địa bàn xã Tiên Thành. Hy vọng đây sẽ là loại cây giúp xóa đói giảm nghèo bền vững cho nhân dân trên địa bàn.”

       Cây gai xanh AP1 với chi phí đầu vào thấp, kỹ thuật chăm sóc không quá phức tạp, hiệu quả kinh tế lại cao và được bảo đảm bao tiêu sản phẩm lâu dài hứa hẹn sẽ là cây trồng đem lại hiệu quả kinh tế cao giúp cho bà con vùng cao nói chung và bà con miền biên giới Cao Bằng nói riêng có thể thoát nghèo bền vững./.