Amoó Tô Thị Mai Lý nắc ma nuyh Thăng Bình ting pr’loọng đong đấc chr’hoong da ding ca coong Đông Giang ặt ma mông k’nặ 30 c’moo nâu. Xoọc đâu amoó nắc Công chức Tư pháp hộ tịch chr’val Za Hung, chr’hoong Đông Giang, ta luôn lưm đhanuôr. Amoo lêy, zr’lụ k’tiếc Za Hung vêy bấc tơơm za nươu chr’năp, liêm choom ha c’rơ tr’mông âng đhanuôr nắc ta luôn câl chô cher ma nuyh đong mơ chu chô lưm. Pa bhlầng, bơr pêê rau za nươu bơơn pay tơợ crâng, cơnh tri câng căh cợ khổ qua crâng, đác g’dớ… bơơn zập ngai kiêng lâng xay pa căh ha pr’zơc ting zước câl đươi. Tơợ đêêc, amoó Tô Thị Mai Lý năc tơợp pa câl zập pr’đươi za nươu, bh’nơơn chr’noh bơơn bhợ đhị Đông Giang.

Amoó Tô Thị Mai Lý đoọng năl, xoọc tr’nơợp amoó pa câl đợ pr’đươi căh ơy ta bhrợ pa liêm nắc chr’năp pa câl ếp. Kiêng pa dưr dal chr’năp hàng hóa, amoó tước bơr pêê zr’lụ bhrợ têng đoọng chấc năl, pa choom bhrợ zập c’nặt bhrợ têng. Tơợp c’moo 2022, amoó quyết định k’rong máy móc, zước bha ar kinh doanh, bhrợ têng cr’lặ t’nil, pa dưr zr’lụ bhrợ têng, kinh doanh za nươu lâng zập bh’nơơn chr’noh vêy đh’nơc Tâm Uyên.

Amoó Tô Thị Mai Lý xay moon, coh zập mặt kinh doanh, tri câng nắc pa câl đâh bhlầng, tu pr’đươi ađoo liêm choom ha c’rơ tr’mông. Đhơ cơnh đêêc, căh vêy ngai cung lơi cr’chăl tơợ 2 -3 tiếng đoọng zêệ âm đác tri câng. Amoó năc chấc năl cớ, k’rong bhrợ lâng t’vaih pr’đươi trà tri câng t’nôm liêm buôn đoọng pha âm lâng pa dưr dal chr’năp lâh mơ. “Xoọc tơợp bhrợ cha, a cu cung lưm bấc k’đhap k’ra. Pazêng zập rau năc pa choom tơợ tr’nơợp đh’rưah lâng bhrợ têng, pa dưr t’bấc pr’đươi. C’moo 2023 bơơn lêy nắc c’moo pa choom ta mooh đoọng bhrợ têng cơnh lâng c’la cu, tơợ pa choom cơnh pa câl hàng, pa căh pr’đươi… Đhơ cơnh đêêc, nắc hâng hơnh bhlầng lâng rau c’rơ pa zay, apêê ơy pâh câl lâng xay moon dal bh’nơơn pr’đươi âng cu pa câl”.

C’xêê 7/2023, amoó Tô Thị Mai Lý pa căh ooy thị trường trà tri câng tôm buôn muy pha âm bơơn đơp rau xay moon dal tơợ chính quyền vel đong lâng ma nuyh đươi dua. Đoọng zập ngai choom câl lâng đươi dua pr’đươi liêm choom bhlầng, zr’lụ bhrợ têng kinh doanh Tâm Uyên tôm ting t’nôm đơc coh hộp, pazêng 25 t’nôm trà lọc tri câng lâng chr’năp k’nặ 100 r’bhầu đồng/hộp. Đh’rưah lâng pa câl online coh zập kênh Tiktok, Zalo, Facebook, amoó Mai Lý dzợ pa câl tri câng đoọng ha pêê cửa hàng pa câl za nươu, khách sạn, zr’lụ du lịch đhị tỉnh Quảng Nam lâng thành phố Đà Nẵng lâng chr’năp pa chô zập c’xêê tơợ 15 – 20 ức đồng/c’xêê.

Bhiệc pa câl, kinh doanh zập pr’đươi tri câng căh muy chô đơơng kinh tế ha pr’loọng đong amoó Tô Thị Mai Lý năc đhanuôr Cơ Tu cung vêy pa chô thu nhập tơợ bhiệc pếêh pa câl tri. P’căn Bnướch Thị Chước, Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp pân đil chr’val Za Hung đoọng năl, tri câng chắc vaih bấc coh da ding, ha rêê căh cợ coh crâng ca coong Đông Giang. Vêy apêê zước câl, đhanuôr nắc pêêh pa câl ha dợ pa câl căh lâh bấc zên, bơr pêê zệt r’bhầu đồng zập ký. Nâu kêi, đhanuôr doọ dzợ k’rang căh ngai câl tu ơy vêy apêê zr’lụ k’rong câl tri âng amoó Tô Thị Mai Lý lâng chr’năp tệêm ngăn 100 r’bhầu đồng/1kg tri t’mêê. “Cơnh lâng zr’lụ k’rong câl âng Mai Lý, tri câng năc liêm, pậ tơợ 15cm nắc a têh a đoo vêy câl, k’tứi lâh nắc căh câl đhơ chr’năp ếp. Cơnh bhrợ nâu âng Mai Lý đh’rưah g’đech đhr’năng bơơn bhrợ tri k’tứi, jưah pa dưr đợ pr’đươi tệêm ngăn. Đhanuôr cung vêy pa xoọng thu nhập tơợ bhiệc pếêh pa câl tri câng đoọng k’rang pr’ặt tr’mông”.

C’moo 2023, amoó Tô Thị Mai Lý nắc đơơng cr’noọ bh’rợ kinh doanh apêê pr’đươi tơợ tri câng Tâm Uyên tước g’luh tr’thi “Tơợp bhrợ cha cơnh t’mêê tỉnh Quảng Nam g’luh 4 – TechFest Quảng Nam 2023”. Lâng pr’đươi liêm choom ha c’rơ, pha âm liêm buôn, bơơn bhrợ liêm choom tơợ pr’đơợ âng zr’lụ, vel đong, pr’đươi trà tri câng tôm Tâm Uyên năc bơơn đươi xơợng nắc pr’đươi tơợp bhrợ cha cấp tỉnh 2023. Bh’nơơn xoọc tr’nơợp zooi amoó Tô Thị Mai Lý vêy pa xoọng t’vaih bấc pr’đươi tơợ tri, cơnh a lắc tri câng, đác âm tri câng…

Ting cơnh amoó Nguyễn Thị Bich Liên, Bí thư Huyện đoàn Đông Giang, đha đhâm c’mor coh vel đong tơợp bhrợ cha tơợ bh’nơơn chr’noh, za nươu vêy coh zr’lụ ting bấc. Coh đêêc, dự án tơợp bhrợ cha âng amoó Tô Thị Mai Lý tơợ tri câng ơy bhrợ tr’xăl cr’noọ bhrợ cha âng bấc pr’zơc coh vel đong, pa bhlầng nắc bhiệc đươi dua khoa học, kỹ thuật đhị bhrợ têng đoọng pa dưr dal bh’nơơn pr’đươi.

Amoó Nguyễn Thị Bích Liên đoọng năl, Huyện đoàn ta luôn t’pâh, t’vaih zập pr’đơợ đoọng ha đha đhâm c’mor bơơn pa đăn zập tơợ zên t’đui đoọng đoọng bhrợ pa dưr cr’noọ bh’rợ kinh tế. Tước nâu kêi, đợ zên đoọng vặ âng Huyện đoàn Đông Giang đăh Ngân hàng chính sách xã hội dzoóc tước 32 tỷ đồng, t’vaih pr’đơợ đoọng k’nặ 570 chu đha đhâm c’mor vặ zên pa dưr kinh tế. “Cr’chăl hay, Huyện đoàn Đông Giang ta luôn pa zưm, bhrợ apêê diễn đàn, prá xay lâng đha đhâm c’mor đoọng xơợng cr’noọ cr’niêng rơơm kiêng cung cơnh ch’ol c’lâng, xay pa căh apêê cr’noọ bh’rợ tơợp bhrợ cha. Tr’haanh bhlầng nắc xa nay “Mang hương rừng xuống phố” bơơn apêê cấp ngành xay moon dal. Tước đâu, a zi nắc xay bhrợ cớ apêê xa nay, pa zưm zập tơợ xa nay bh’rợ, dự án đoọng zooi đha đhâm c’mor tơợp bhrợ cha, lêy tơợ pr’đơợ k’rơ âng vel đong đoọng pa dưr kinh tế, chroi k’rong bhrợ têng liêm choom bh’rợ pa xiêr đha rựt đanh mâng âng vel đong”./.

KHỞI NGHIỆP Ở VÙNG CAO

Khai thác lợi thế về cây dược liệu và nông sản của vùng, cô gái trẻ Tô Thị Mai Lý, 33 tuổi ở thôn Gừng, thị trấn Prao, huyện miền núi Đông Giang, tỉnh Quảng Nam đã tạo ra nhiều sản phẩm thương mại có giá trị kinh tế cao. Trong đó, sản phẩm trà nấm linh chi túi lọc mang thương hiệu Tâm Uyên đã được UBND tỉnh Quảng Nam công nhận là sản phẩm khởi nghiệp năm 2023.

Chị Tô Thị Mai Lý là người gốc Thăng Bình theo gia đình lên huyện miền núi Đông Giang sống gần 30 nay. Chị hiện là Công chức Tư pháp hộ tịch xã Za Hung, huyện Đông Giang, thường xuyên gặp gỡ, tiếp xúc với bà con. Chị nhận thấy, vùng Za Hung có rất nhiều cây dược liệu quý, tốt cho sức khỏe nên thường mua về làm quà biếu, tặng người thân mỗi lần về thăm quê. Đặc biệt, một số dược liệu tự nhiên, như nấm linh chi, nấm lim xanh hay khổ qua rừng, mật ong rừng… được mọi người ưa chuộng và giới thiệu bạn bè, người quen đặt mua. Từ đây, chị Tô Thị Mai Lý bắt đầu bén duyên với việc kinh doanh các mặt hàng dược liệu, nông sản miền núi Đông Giang.

Chị Tô Thị Mai Lý cho biết, ban đầu, chị chủ yếu bán các mặt hàng chưa qua chế biến nên giá trị thấp. Mong muốn nâng cao giá trị hàng hóa, chị tìm đến một số cơ sở sản xuất hiệu quả để tìm hiểu, học tập các công đoạn chế biến, quy trình sản xuất thành phẩm. Đầu năm 2022, chị quyết định đầu tư máy móc, đăng ký giấy phép kinh doanh, thiết kế nhãn mác, bao bì xây dựng cơ sở sản xuất, kinh doanh dược liệu và các mặt hàng nông sản mang thương hiệu Tâm Uyên.

Chị Tô Thị Mai Lý chia sẻ, trong các mặt hàng kinh doanh, nấm linh chi tự nhiên bán chạy nhất, bởi công dụng tốt cho sức khỏe. Tuy nhiên, không phải ai cũng bỏ thời gian từ 2-3 tiếng đồng hồ để nấu nước nấm linh chi uống. Chị tiếp tục tìm hiểu, đầu tư và tạo ra sản phẩm trà nấm linh chi túi lọc tiện lợi, rút ngắn thời gian pha chế và nâng cao giá trị kinh tế hơn. “Ban đầu khởi nghiệp, mình cũng gặp rất nhiều khó khăn. Tất cả mọi thứ đều học từ đầu cùng với sản xuất, cải tiến sản phẩm. Năm 2023 được xem là năm học hỏi đối với bản thân, từ học cách bán hàng, chạy quảng cáo, giới thiệu quảng bá sản phẩm... Tuy nhiên, rất là mừng sau những nỗ lực, cố gắng, khách hàng đón nhận và đánh giá rất tốt về sản phẩm của mình”.

Tháng 7/2023, chị Tô Thị Mai Lý ra mắt thị trường sản phẩm trà nấm linh chi túi lọc nhận được đánh giá cao từ chính quyền địa phương và người tiêu dùng. Để ai cũng có thể mua và sử dụng sản phẩm tốt, cơ sở sản xuất kinh doanh Tâm Uyên đóng gói theo hộp, gồm 25 túi trà lọc nấm linh chi với giá gần 100 nghìn đồng/hộp. Cùng với bán online trên các kênh Tiktok, Zalo, Facebook, chị Mai Lý còn cùng cấp sản phẩm nấm linh chi cho các cửa hàng dược liệu, khách sạn, khu du lịch ở tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng với doanh thu bình quân từ 15 - 20 triệu đồng/tháng.

Việc sản xuất, kinh doanh các sản phẩm nấm linh chi không chỉ mang lại kinh tế cho gia đình chị Tô Thị Mai Lý mà bà con Cơ Tu cũng có nguồn thu nhập từ hái nấm. Bà Bnướch Thị Chước, Phó Chủ tịch Hội LHPN xã Za Hung cho hay, nấm linh chi mọc rất nhiều trên các triền đồi, nương rẫy hay trong rừng ở vùng núi Đông Giang. Thi thoảng có thương lái đặt mua, bà con mới hái về bán tươi nhưng giá rất rẻ, chỉ vài chục nghìn đồng 1 kg. Nay, bà con không lo nấm ế vì đã có các điểm thu mua nấm của chị Tô Thị Mai Lý với giá ổn định 100 nghìn đồng/1kg tươi. “Riêng cơ sở thu mua của Mai Lý, nấm linh chi phải đúng chuẩn quy định. Tai nấm phải to từ 15cm trở lên mới mua, còn nhỏ hơn tuyệt đối không mua dù bán giá rẻ bao nhiêu. Cách làm này của Mai Lý vừa tránh được tình trạng khai thác nấm tận diệt, vừa xây dựng được nguồn nguyên liệu sản xuất ổn định. Bà con cũng có thêm nguồn thu nhập từ việc đi hái nấm để cải thiện đời sống gia đình”. 

Năm 2023, chị Tô Thị Mai Lý mạnh dạn mang ý tưởng kinh doanh các sản phẩm từ nấm linh chi Tâm Uyên đến cuộc thi “Khởi nghiệp sáng tạo tỉnh Quảng Nam lần thứ 4 - TechFest Quảng Nam 2023”. Với công dụng tốt cho sức khỏe, tiện lợi, khai thác tiềm năng vùng, sản phẩm trà nấm linh chi túi lọc Tâm Uyên được công nhận là sản phẩm khởi nghiệp cấp tỉnh 2023. Thành công bước đầu giúp chị Tô Thị Mai Lý có thêm động lực tạo ra nhiều sản phẩm từ nấm, như rượu nấm linh chi, nước giải khát nấm linh chi...

Theo chị Nguyễn Thị Bích Liên, Bí thư Huyện đoàn Đông Giang,  thanh niên trên địa bàn khởi nghiệp từ nông sản, dược liệu của vùng ngày càng nhiều. Trong đó, dự án khởi nghiệp của Tô Thị Mai Lý từ nấm linh chi đã làm thay đổi tư duy phát triển kinh tế của nhiều bạn trẻ địa phương, nhất là việc áp dụng khoa học, kỹ thuật vào sản xuất nhằm nâng cao giá trị sản phẩm.

Chị Nguyễn Thị Bích Liên cho biết, Huyện đoàn luôn khuyến khích, tạo mọi điều kiện cho thanh niên tiếp cận các nguồn vốn ưu đãi để xây dựng các mô hình kinh tế khởi nghiệp. Đến nay, nguồn vốn tín chấp của Huyện đoàn Đông Giang thông qua Ngân hàng chính sách xã hội lên đến 32 tỷ đồng, tạo điều kiện cho gần 570 lượt thanh niên vay vốn phát triển kinh tế. “Thời gian qua, Huyện đoàn Đông Gaing thường xuyên phối hợp, tổ chức các diễn đàn, chương trình đối thoại với thanh niên địa phương để lắng nghe tâm tư, nguyện vọng cũng như định hướng, tư vấn các mô hình khởi nghiệp. Nổi bật như chương trình “Mang hương rừng xuống phố” được các cấp ban ngành đánh giá cao. Tới đây, chúng tôi tiếp tục triển khai các mô hình, lồng ghép các nguồn vốn từ các chương trình, dự án để hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp từ các mô hình phù hợp, dựa vào thế mạnh của vùng để phát triển kinh tế, góp phần triển khai hiệu quả công tác giảm nghèo bền vững của địa phương”./.