Sui hŏng anei 70 thŭn (hruê 24 mlan 6 thŭn 1954) phung knuă druh, lĭng kahan hŏng mnuih ƀuôn sang dŭm djuê ana čar Gia Lai, hŏng “Klei jhŏng ktang” bi hgŭm bi blah, mđĭ lar knhuah gru jhŏng ktang mơ̆ng aê, ama, mjing klei mblah dưi Đăk Pơ kdrưh kơăm. Klei mblah dưi Đăk Pơ dưi bi hmô msĕ si Điện Biên Phủ mơ̆ng Krĭng wăl V, jing klei bi blah mâo hnơ̆ng prŏng jiă kma hƀuê ênuk leh anăn yuôm bhăn snăk.

 Klei mblah dưi Đăk Pơ bi hluh ktuê êlan phŭn, đru mjing klei mblah dưi jhŏng ktang mkăn ti krĭng Ngŏ Gia Lai- Kon Tum mjing klei găl klei ktang mgô̆ Prăng nao hlăm klei kuôl kă Genève 1954, hnưm mjưh ruĕ klei bi blah bi kdơ̆ng hŏng Prăng ti ala čar drei. Đại tá, Nai prĭn Lê Thanh Bài, K’iăng Khua Anôk bruă hƀuê ênuk lĭng kahan Việt Nam, lač:

“Klei bi blah Đăk Pơ bi mdjiê jih êpul kahan knhăk 100 mơ̆ng phung roh Prăng hlăm êlan 19 An Khê jing sa hlăm klei mblah dưi kdrưh kơăm mơ̆ng kahan leh anăn mnuih ƀuôn sang Lăn Dap Kngư hlăm bruă 30 thŭn bi blah mtlaih êngiê djuê ana. Klei mblah dưi mđĭ phung roh Prăng siñê kuôl kă Genève, mjưh mdei klei bi blah, tŭ yap klei êngiê kluôm lăn ala drei. Klei tŭ dưi anăn kruăk knăl klei mblah dưi mơ̆ng êpul lĭng kahan leh anăn mnuih ƀuôn sang krĭng V. Găn sa hdră čŏng ngă, čŏng bi blah, čŏng mkŏ mjing êpul lĭng kahan čiăng mă klei dưi kdrưh kơăm”.

Mđĭ lar knhuah gru ƀuôn sang jhŏng ktang, hŏng klei gĭr leh anăn jih ai tiê mơ̆ng bruă kđi čar, kdriêk Đăk Pơ, čar Gia Lai mâo leh lu klei tŭ dưn năng yao hlăm bruă mkŏ mkra krĭng ƀuôn sang mrâo. Nguyễn Viết Giảng, K’iăng Khua Êpul hgŭm kkahan hđăp kdriêk Đăk Pơ ktưn hưn lač, mơ̆ng sa kdriêk mâo bruă duh mkra amâo đĭ kyar, truh ară anei mâo leh knhuang đi kyar kơ bruă duh mkra- ala ƀuôn ti hnơ̆ng kluôm, kjăp. Klei hdĭp mda dhar kreh mơ̆ng yang ƀuôn amâo mdei đĭ kyar, dŭm ênoh dhar kreh dưi răng mgang, mđĭ lar.

“Hmei ktưn hưn kơ ênuk aê ama nao êlâo, hŏng klei tŭ dưi kdrưh koăm, boh nik klei bi mblah dưi Đăk Pơ. Mđĭ lar knhuah gru anăn hmei lŏ dơ̆ng mkŏ mjing lăn čar leh anăn ƀuôn sang năng hŏng knhuah gru kdrưh kơăm anăn”

Hŏng ênhă êbeh 500 km2, ênoh mnuih ƀuôn sang 42 êbâo čô, hŏng 17 djuê ana hrăm mbĭt hdĭp mda, bruă sang čư̆ êa kdriêk Đăk Pơ mâo leh hdră kčah mđĭ kyar kluôm. Êngao kơ bruă mâo hdră kčah răng mgang dliê hŏng ênhă dŭm mta dliê giăm 20 êbâo ha, klei găl bruă duh mkra mơ̆ng kdriêk ară anei jing mđĭ kyar bruă duh mkra lŏ hma leh anăn dŭm bruă tuh tia mkra mjing mguôp hŏng bruă mkra mjing mơ̆ng đưm mnuih ƀuôn sang. Thŭn dih kdriêk Đăk Pơ ngă leh leh anăn êbeh 19 hnơ̆ng kčah bruă duh mkra- ala ƀuôn kčah leh. Ênoh mnơ̆ng dhơ̆ng mkra mjing hlue ngă mâo êbeh 2.700 êklai prăk, đĭ giăm 8 % mkă hŏng thŭn 2022. Prăk hrui wĭt knŭk kna mĭn tĭng mâo 36 êklai prăk. Prăk hrui wĭt kah knar mâo 44,7 êklăk prăk.

Thŭn 2024, kdriêk Đăk Pơ mâo leh dŭm knơ̆ng kčah mđĭ yar bruă duh mkra- ala ƀuôn msĕ si: Ênoh mnơ̆ng dhơ̆ng mkra mjing mâo 3 êbâo êklai prăk, prăk hrui wĭt ti alŭ wăl mâo 33 êklai prăk, prăk hrui wĭt kah knar grăp čô mnuih mâo 48 êklăk prăk, mâo 3 boh ƀuôn krĭng mnuih djuê ƀiă djăp hnơ̆ng čuăn krĭng ƀuôn sang mrâo; ênoh gŏ êsei ƀun adôk 5,17%.

 Čiăng dưi ngă hnơ̆ng kčah, kdriêk Đăk Pơ, čar Gia Lai kƀĭn gĭt gai mkra mjing bruă lŏ hma, bi mlih ana pla mjing, mnơ̆ng rông hlue si hdră mkra mjing mnơ̆ng dhơ̆ng; mđĭ ktang bruă mlih mrô, ba yua hdră mnêč mrâo mrang, kdrăp mrâo hlăm bruă mkra mjing, klei hdĭp mda, mđing hdră ruah mjêh, hdră kriê dlăng čiăng mđĭ hnơ̆ng mkra mjing, hnơ̆ng jăk ana pla mjing. Mtrŭt mjhar, đru rông mnơ̆ng, mnŭ da hlue si hdră mkra mjing mnơ̆ng dhơ̆ng, mđĭ ba yua hdră mnêč mrâo mrang hlăm bruă mkra mjing, klei hdĭp mda, mđing kơ hdră ruah mjeh, hdră kriê dlăng čiăng mđĭ boh mnga, hnơ̆ng ana pal mjing. Mtrŭt mjhar, đru kơ bruă rông mnơ̆ng, mnŭ da hlue hdră sa anôk; ngă jăk bruă gang mkhư̆ klei ruă kơ mnơ̆ng rông. Mbĭt anăn, mđĭ bruă klam, hlue ngă bi jăk leh anăn tŭ dưn hdră kñăm ala čar, ngă jăk bruă mlih mrô, mkra mlih hră mơar, rơ̆ng duh bi jăk kơ klei čiăng mnuih ƀuôn sang.