VOV4.Jarai - Ataih mơng [ôn  prong {uôn Ma Thuôt 26 km pơngo\, hơdôm blah đang kơphê [ơi să Êa Yông, tring glông Krông Pa], Dak Lak glăk ]uh blang hyơ hyơr mơtam, ko# puh. {ơi anai mơtam yơh, rơgao mơng anai 100 thun pơklôn adih, Kông ty  Cao Nguyên Đông Dương hăng kông ty Ngă bruă hmua An Nam ako\ pơdong  blôk đang kơphê anăn  CADA, hơmâo 260 ha đang kơphê, ba pla djuai kơphê blung a kơ kual }ư\ siăng.

            Lo\n mơnai glai hiam, jing phun pla mơnong mơnoă, [ơi anih dlông 500 met pơkă hăng jơlah ia  rơs^, anun yơh boh kơphê kual anai hơmâo [ing pơkra pơjing tơpung kơphê mơng d/c Prang bơni lăi, kơphê jơman, [âo bơngưi pơkă hăng anih pơkon. Tui anun, kơnong 10 thun tơdơi kơ anun, hơmâo 26 boh anom bruă ngă blôk đang kơphê mơng d/c Prang ako\ pơjing blôk đang kơphê jum dar [ôn prong {uôn Ma Thuôt, lom sa boh blôk đang kơphê prong truh hơdôm rơtuh ektar kơphê, ba djuai jeh kyâo pla anai hmư\ hing amăng kual }ư\ siăng.

            Hnun mơ\, ră anai rơgao 100 thun laih, blôk đang kơphê CADA, anih anom hmư\ hing anai, ră anai jing anih gru nam kơ d/c, dưi hơmâo Kơnuk kơna  tuh pơ alin  brơi ru\ pơdong glăi bruă ngă lơphet Café {uôn Ma Thuôt hơtal 3 baih-thun 2011.  Ba [ing gơmơi nao  ]uă anih ngă yang   hơdor glăi anom gru d/c [ơi blôk CADA, ơi Võ Ngọc Nam do pơ să Êa Yông, tring glông Krông Pa], brơi thâo, anai jing anih ako\ pơdong anom bruă Ping gah d/c ta blung a mơtam kơ tring ]ar Dak Lak laih anun jing anih ngă bruă hơgo\m kơ tơlơi hơkru\. Anih ngă yang đưm hlâo  ră anai do\ glăi  gru tơhnal đô], do\ glăi pơnăng  sô laih ]ăt nô, ro\k gôm abih [ơi boh pơtâo prong. Sa boh anih ngă yang phrâo dong arăng man pơdong [ơi dlông atur boh pơtâo hơđăp, ngă anih pioh h’u\ kơ [ing ngă bruă pla kơphê kơ  ayăt đưm hlâo rơngiă laih. Ơi Võ Ngọc Nam, arăng jao brơi wai lăng anih anom ]uh `ang ngă yang [ơi anai lăi:

            Amăng rơnuk blah ayăt Mi đưm, ]i anai ăt jing anih anom  [ing tơhan hơkru\ juăt nao jơnum, pơ ]rông sai bruă hơkru\, tơdơi anai Kơnuk kơna tu\ yuap anih gru grua kơ bruă hơkru\  laih anun anom blôk kơphê CADA. {ơi anai đưm hlâo adih blôk kơphê, tơdơi anai plah anom bruă pla kơphê Phước An, ră anai le\, kông ty kơphê Phước An, ăt pla kơphê mơn, yua dah lo\n drot mraih Bazan anai djơ\ hăng jing kơphê, kơnong pla kơphê đô], mơnuih [ôn sang dưi ưh kơnang mơng bruă pla  kơphê truh ră anai.

            Dơ\ng mơng {uôn Ma Thuôt, phun kơphê bra hyu djop anih amăng kual }ư\ siăng, abih bang hơmâo 550 rơbâo ektar, pe\ pơ hrui sa thun truh kơ 1 klăk tơn mơkrah. Kơnong [ơi Daklak đô], jing anih anom phun pla kơphê [ơi Kual ]ư\ siăng le\ hơmâo truh 90% rơnoh prăk s^ mơdrô thun 2014, pơhrui glăi 650 klăk đô lar Mi pơkă hăng amăng tar [ar kual }ư\ siăng. Bruă pla kơphê pơsir bruă mă  kơ  300 rơbâo ]ô mơnuih hăng  200 rơbâo  ]ô mơnuih [ong yua.  Phun kơphê ba glăi tơlơi tu\ yua kơ lu sang ano\ dưi pơdrong asah. Ơi Y Djhai, să Êa Tu, [ôn prong {uôn Ma Thuôt, Daklak brơi thâo. Yua kơ pla kơphê sang ano\ `u hơmâo 9 ]ô ană bă hrăm hră truh soh, man pơdong sang rơbeh 1 klai prăk, `u lăi:

            Yua hơmâo kông ty tuh pơ alin kơ bruă pla kơphê anun tơlơi hơdip mơda sang ano\ gơmơi ăt kah hăng ană plơi pla amăng [ôn jai hrơi hơđong tui. Gơ`u djru ană plơi pla, pơtô brơi hơdră pla pơjing, bruih ia, trơ\i than, j^ rok kơphê djơ\  rơ-oa, anun pla kơphê đ^ hiam, mơboh lu, djru kơ tơlơi hơdip ană plơi pla  jai hrơi mơak klă hloh.

            Gơnam mơng kơphê kual }ư\ siăng hơmâo ba s^ truh pơ 60 boh d/c amăng ro\ng lo\n tơnah; ba d/c Việt Nam jing lo\n ia s^ mơdrô kơphê Robusta  lu hloh [ơi ro\ng lo\n tơnah. Tui hăng ơi Trịnh Đức Minh, Khua Khul bruă kơphê {uôn Ma Thuôt lăi, kơphê kual }ư\ siăng hơmâo lu d/c  bơni kơ ano\ jơman hiam `u, yua dah arăng mơ`um amăng rơbeh 100 thun hăng anai. Mơnâo kơphê jơman djơh hăng anun, hơmâo mơng kơphê CADA rơnuk Prang truh kơ hơmâo anăn Kơphê {uôn Ma Thuôt ră anai. Ơi Trần Đức Minh, lăi:

            Tơdah kơnong lăi djơ\ đô] aka dưi pơjing rai gơnam s^ mơdrô prong ôh,  samơ\ djơ\ anai jing  dưi pơjing rai gơnam s^ mơdrô yom, yua dah anih do\ dlông dua le\ pơjeh kơphê Robusta {uôn Ma Thuôt, phun kơphê sui laih hmư\ hing 100 thun, anom bruă pla kơphê găn rơgao lu  tơlơi lông lăng kơtang biă mă, samơ\ mơnuih [ôn sang ăt [u lui phun kơphê ôh, yua kơ anun amăng plah rơvang găn rơgao djơh hăng anun, bruă pla kơphê mơnuih [ôn sang dưi thâo hroaih laih.

            Pơtong sit phun kơphê jing phun pla yom biă, gong gai kơnuk kơna djop tring ]ar amăng kual }ư\ siăng ăt kah hăng djop ding jum anom bruă pơ gơnong dlông gleng nao biă mă djru pok pơhai hơdră ngă tui pla kơphê hơđong kjăp. Tuh pơ alin prăk kăk ngă bruă pla, răk rem wai lăng kơphê jai hrơi tu\ yua hloh, khua mua djop gong gai kơnuk kơna amăng tring ]ar, amăng kual ăt kơtưn pôr pơthâo s^ mơdrô, lăi hmư\ anăn kơphê {uôn Ma Thuôt truh pơ  djop d/c amăng rong lo\n tơnah. Ơi Đinh Văn Khiết, Kơ-iang Khua tring ]ar Dak Lak lăi :

            Tring ]ar Dak Lak ră anai, hơmâo 203 rơbâo ektar kơphê, samơ\ amra pơplih tui, kiăng kơ  ngă bruă djă bong ano\ hơđong kjăp tơdơi anai. Bruă phun anăp nao, ngă hiư\m pă djă hơnong đơ đam pla kơphê djơ\ hăng kual lo\n, ayuh hyiăng, ngă brơi  mơnuih [ôn sang ngă hmua thâo hơdră pla pơjing, răk rem kơphê. Dua le\, [ing ta khom  djă hơnong boh kơphê pơ hrui glăi, laih tơlơi tu\ yua kơ mơnuih pla kơphê ăt kah hăng ano\ pơđ^ kyar kơ tring ]ar.

            Rơgao 100 thun, sa rơnuk thun mơnuih laih kual lo\n }ư\ siăng, dơ\ng mơng kơphê “CADA” truh kơ “kơphê {uôn Ma Thuôt”, jing jơlan hơdră rơnoh yom kơ tơlơi s^ mơdrô anăn, hmư\ hing truh pơ djop d/c ba glăi kơ kual lo\n anai, jing anih anom hing ang kơ {uôn Ma Thuôt  lăi pha, kual }ư\ siăng lăi hnun mơn. Bruă jơnum ngă lơphet kơphê {uôn Ma Thuôt dưi pơphun dua thun ha wo\t, r^m wo\t ngă  lơphet jing  kiăng pơpu\ kơ rơnoh yom anun yơh./.

                                                                        Nay Jek : Pô ]ih hăng Pôr