VOV4.Jarai - Amăng jơlan mă bruă mơng Jơnum min pơlir h’b^t Khoa git gai wai lăng pơ ala m’nuih [ôn sang rong lon tơnah tal 132 (IPU -132) amra hmâo lu bruă mă pơke\ hăng tơlơi dưm k’nar gah đah kơmơi hăng đah rơkơi. Jing dêh ]ar ako# pơ phun bruă jơnum, dêh ]ar Việt Nam pioh tơlơi do\ng yoa prong kơ h’dôm bôh yôm hăng bôh tơhnah bruă mă mơng IPU, amăng anun hmâo bruă pơtru\t tơlơi mă bruă, tơlơi dưi mơng đah kơmơi. Dêh ]ar Việt Nam ăt le\ lon ia phun ngă giong tơhnal bruă h’dor glăi kơ tơlơi dưm k’nar đah kơmơi hăng đah rơkơi hăng pơđ^ tui ano# gal kơ đah kơmơi.

            Blan 5 thun 2008, Khoa git gai wai lăng pơ ala m’nuih [ôn sang tal 12 pơs^t tơlơi phun hmâo mơng gru\p “Đah kơmơi ngă Khoa git gai wai lăng pơ ala m’nuih [ôn sang” yoa kơ yă Trương Thị Mai – Khoa Jơnum min wai lăng h’dôm tơlơi m’nuih m’nam mơng Khoa git gai wai lăng pơ ala m’nuih [ôn sang ngă khoa gru\p. Anai le\ gru\p blung a mơng [ing đah kơmơi ngă Khoa pơ ala m’nuih [ôn sang, amăng anun bôh tơhnal prong hloh ba đ^ bruă mă mơng [ing đah kơmơi anai, anun le\ bruă pơtru\t tơlơi dưm k’nar gah đah kơmơi hăng đah rơkơi. Khă gah gru\p lon ia hmâo mrô m’nuih [ôn sang pơlar klă hloh amăng kual samơ\ ăt do# bơdjơ\ nao mơn mơng tơlơi bôh thâo djă jă phiăn juăt Á Đông hăng tơlơi pơmin “Lăng yôm đah rơkơi hloh kơ đah kơmơi”, yoa anun bruă ngă dưm k’nar kơplah wah đah kơmơi hăng đah rơkơi [ơi dêh ]ar Việt Nam jing sa tơlơi lông. Rơgao kơ 2 tal mă bruă, gru\p đah kơmơi ngă Khoa git gai wai lăng pơ ala m’nuih [ôn sang pơjing laih bruă bơk’toai, kiăng [ing gơ`u hmâo tơhnal lăi pơthâo tơlơi pơhing, pơblang h’dră bruă, ngă gal brơi, pioh [ing gơ`u gum hrom pơhiăp kơ h’dôm tơlơi bơdjơ\ nao h’dră bruă đah kơmơi, ]ơđai moai hăng tơlơi dưm k’nar… Gơnang kơ anun, h’dôm h’dră bruă dưi mă yoa hmâo lăng glăi to\ng ten hloh kơ rơnoh pơkă ano# dưm k’nar, kah hăng đ^ tui hrơi blan kơ [ing tơkeng ană brơi m’nuih mă bruă đah kơmơi mơng 4 truh kơ 6 blan, pơkă brơi đah rơkơi dưi pơdơi bruă lom bơnai `u tơkeng ană… Yă Nguyễn Thị Quyết Tâm, Khoa pơ ala m’nuih [ôn sang [ôn prong Hồ Chí Minh lăi le\:  “Khă [u hmâo lu amăng bruă bơk’toai lom jơnum, samơ\ lu khoa pơ ala đah kơmơi amăng {irô Khoa git gai wai lăng pơ ala m’nuih [ôn sang dêh ]ar Việt Nam dưi lăi laih bôh pơhiăp mơng lu m’nuih [ôn sang, biă `u đah kơmơi, dưi lăi tơlơi pơmin, tơlơi ]ang rơmang mơng lu m’nuih [ôn sang. H’dôm tơlơi hmâo tơhnal s^t hăng k’sem min dưi lăi đ^ lu laih, samơ\ hăng pran joa thâo păp `ai, anun dưi hmâo Khoa pơ ala mơng Khoa git gai wai lăng pơ ala m’nuih [ôn sang  lăi pơthâo, tu\ ư hrom, mơng anun ba truh h’dôm tơlơi pơs^t mơng Khoa git gai wai lăng pơ ala m’nuih [ôn sang  yôm phăn biă amăng h’dôm hrơi rơgao”.

            Gru\p đah kơmơi ngă Khoa git gai wai lăng pơ ala m’nuih [ôn sang dêh ]ar Việt Nam do# gum hrom klă h’dôm bruă hrom amăng kual hăng rong lon tơnah gah tơlơi dưm k’nar đah kơmơi hăng đah rơkơi, kah hăng bruă jơnum hrim thun mơng đah kơmơi ngă Khoa git gai wai lăng pơ ala m’nuih [ôn sang AIPA – bruă bơk’toai hrom mơng đah kơmơi apăn bruă anai mơng ASEAN; jơnum đah kơmơi ngă Khoa git gai wai lăng pơ ala m’nuih [ôn sang Pơlir h’b^t bruă Khoa git gai wai lăng pơ ala m’nuih [ôn sang rong lon tơnah hrim thun… Yă Trương Thị Mai, Khoa Jơnum min wai lăng tơlơi m’nuih m’nam, Khoa gru\p đah kơmơi ngă Khoa git gai wai lăng pơ ala m’nuih [ôn sang dêh ]ar Việt Nam brơi thâo: “H’dôm ako# bruă hăng h’dôm tơlơi pơtru\t pơsur [ơi h’dôm mông bơk’toai anai anăp nao na nao tơhnal đ^ kyar k’jăp, pơhlôm tơlơi dưi ană m’nuih, tơhnal gal hăng tơlơi ]ơkă mă ano# dưm k’nar kơ đah kơmơi hăng ]ơđai moai đah kơmơi, jao tơlơi dưi hăng pơtru\t tơlơi gum hrom lu hloh dơng mơng đah kơmơi amăng tơlơi h’d^p m’da bruă kơđi ]ar, bơvih [o\ng, bôh thâo, h’kru\ bruă gơgrong, bruă mă mơng đah kơmơi amăng h’dôm [irô Khoa git gai wai lăng pơ ala m’nuih [ôn sang ding k’na hăng amăng h’dôm khul gru\p jar k’mar, ngă gal kơ bruă lăi pơthâo tơlơi găn gao hăng gum hrom kơplah wah [ing đah kơmơi ngă Khoa pơ ala”.

            Ră anai dêh ]ar Việt Nam sa hăng sa amăng 5 bôh dêh ]ar glăk đ^ kyar [ơi châu Á hmâo mrô đah kơmơi ngă Khoa pơ ala amăng {irô Khoa git gai wai lăng pơ ala m’nuih [ôn sang lu hloh. Việt Nam ăt ngă giong laih mơn bruă dưm k’nar đah kơmơi hăng đah rơkơi hăng pơđ^ tui ano# gal kơ đah kơmơi. Tơlơi anun brơi [uh, Khoa pơ ala m’nuih [ôn sang dêh ]ar Việt Nan hmâo laih h’dôm tơlơi gum h’go#p klă amăng bruă ngă tui tơhnal rơnuk phrâo gah tơlơi dưm k’nar. Khoa Khuk Khoa git gai wai lăng pơ ala m’nuih [ôn sang dêh ]ar ta, ơi Nguyễn Sinh Hùng amăng mông bư\p [o# m’ta [ing đah kơmơi le\ Khoa moa h’dôm [irô amăng dêh ]ar ta hăng h’dôm khul gru\p jar k’mar anăp nao IPU 132 lăi rơđah laih: Việt Nam jing dêh ]ar dưi ]ih pioh hmâo lu tơlơi truh kih amăng bruă pơdo\ng h’dôm h’dră bruă hăng rơ-wang phiăn bơdjơ\ nao tơlơi dưm k’nar đah rơkơi hăng đah kơmơi mơng Phiăh phiăn thun 1946, je# hăng anai le\ Phiăh phiăn thun 2013 hăng dưi pơplih phrâo amăng h’dôm phiăn, hră pơ-ar tui phiăn. Jai hrơi hmâo lu đah kơmơi gơgrong bruă mă phun amăng Ping gah, Kơnuk kơna, Khoa git gai wai lăng pơ ala m’nuih [ôn sang. Amăng jơlan h’dră mă bruă mơng IPU 132, lu bruă pơke\ hăng tơlơi dưm k’nar anun ăt amra dưi pơ phun mơn, kah hăng jơnum đah kơmơi ngă Khoa pơ ala m’nuih [ôn sang tal 21, h’dôm bruă jơnum gah rơngiao kơ “Tơhnal lăng nao Bắc Kinh – Tơlơi pơmin mơng đah rơkơi”, “Gum lăi pơthâo bruă mă đơ đam rong lon tơnah lăi nao tơlơi soaih pral mơng [ing hlăk ai, ]ơđai moai hăng đah kơmơi”; Ngă lơphet h’dor glăi 30 thun pơjing h’dră pơkă Khul đah kơmơi ngă Khoa pơ ala m’nuih [ôn sang IPU… Ơi Nguyễn Sinh Hùng pơs^t: “Hăng sa bôh dêh ]ar đ^ kyar găn rơgao lu thun blan k’do\ng hrưn đ^ khin h’tai mă glăi tơlơi rơngai djuai ania hăng tơlơi gum h’go#p yôm phăn mơng đah kơmơi. Hlơi mơng thâo dơng rơngiao kơ m’nuih [ôn sang  dêh ]ar Việt Nam thâo kơ tơlơi dưm k’nar đah rơkơi hăng đah kơmơi, jing sa amăng h’dôm tơhnal pơkă yôm phăn pioh pơs^t tơlơi đ^ kyar mơng lon ia. Yoa anun yơh, h’dră bruă tu\ ư mơng Việt Nam le\ do\ng yoa h’dôm tơlơi gir run pioh pơdo\ng sa m’nuih m’nam dưm k’nar kơ abih bang djo\p m’nuih”.

            Truh rơnu] blan 3 anai, hăng sa bôh dêh ]ar pơphun bruă jơnum, Việt Nam ư-ang dưi tu\ jum [ing Khoa pơ ala m’nuih [ôn sang [ơi rong lon tơnah rai pơhmư\ bruă jơnum IPU tal 132. Ako# bruă jơnum tal anai le\ “H’dôm bruă đ^ kyar k’jăp: pơplih bôh pơhiăp jing bruă mă”, amăng anun pơke\ k’jăp hăng tơhnal bruă dưm k’nar đah rơkơi hăng đah kơmơi. Gum hrom IPU 132, đah kơmơi ngă Khoa git gai wai lăng pơ ala m’nuih [ôn sang dêh ]ar Việt Nam amra pioh dơng tơlơi lăng ba truh h’dôm h’dră bruă ngă giam hloh gah tơhnal lăng nao đah rơkơi hăng đah kơmơi, anăp nao truh tơlơi dưm k’nar s^t n^k, djru pơđ^ tui hloh dơng bruă mă mơng đah kơmơi Việt Nam amăng bruă đ^ kyar hăng mu\t hrom jar k’mar.

                                                Siu H' Prăk: Pô ]ih hăng Pôr