VOV4.Jarai - Hăng sa bôh tơring ]ar phrâo pơdo\ng amăng thun 2004, rơbêh kơ 10 thun rơgao, hăng 2 rơwang bruă khoa git gai mơng Ping gah tơring ]ar, Daknông gir run hrưn đ^ laih kiăng hmâo lu bôh than yôm phăn amăng bruă đ^ kyar bơwih [ong – mơnuih mơnam, jing kual bơwih [ong phun gah dơnung kual }ư\ Siăng. Amăng anun, gơnong bruă măi mok mă lon ]oah bôh pơtâo hăng măi mok mă yua pơkon; đ^ kyar bruă đang hmua tui jơlan gah mă yua bôh thâo phrâo măi mok glăk amăng [rư\ ngă pơ plih [o# mơta kual lon anai. Anăp nao bruă Jơnum prong Ping gah tơring ]ar Daknong tal 11, rơwang bruă mơng thun 2015-2020, Pô hyu mă tơlơi pơhing phrâo Go\ng phun jua pơhiăp dêh ]ar Việt Nam hmâo tơlơi tơ`a kơ ơi Trần Quốc Huy, Khoa git gai Ping gah tơring ]ar Daknông (rơwang bruă mơng thun 2010-2015) kơ tơlơi anai:

            - Ơ Khoa git gai Ping gah tơring ]ar, hăng sa bôh tơring ]ar phrâo pơdo\ng hăng bruă bơwih [ong biă `u gơnang kơ đang hmua, samơ\ amăng dua rơwang bruă rơgao, Daknông hmâo hơdôm tơlơi pơplih phrâo hiưm hơpă amăng bruă đ^ kyar bơwih [ong – mơnuih mơnam, biă `u hơdôm tơlơi pơplih amăng bruă dăp hơdră đ^ kyar bơwih [ong huă?

            - Ơi Trần Quốc Huy: Daknông le\ sa amăng 3 bôh tơring ]ar dưi pơdo\ng tu] rơnu], hmâo truh kơ 40 djuai ania, mrô mơnuih djuai ania [ia\ 34%. Khă hnun hai, hlơi hlơi leng kơ thâo anai le\ sa kual hmâo ano# gal lu biă… Ping gah tơring ]ar Daknông pơsit laih jơlan nao prong kơ bruă bơwih [ong – mơnuih mơnam mơng tơring ]ar le\: 3 hơbit hăng 2 pơ plih phrâo, hloai tui ano# gal mơng kual lon anai. Lom pơdo\ng tơring ]ar, prak pơhrui glăi hơnong `u 26 klak prak lom sa ]ô mơnuih; ră anai prak pơhrui glăi hơnong `u le\ 36 klak prak; noa ngă rai lom sa ektar mơng 36 klak amăng ako# rơwang bruă, ră anai le\ 46 klak; prak pơhrui glăi kơ ngăn drap lom kah đuăi tơring ]ar hmâo 87 klai prak, thun phrâo rơgao pơhrui hmâo 1.300 klai prak… Kơnong kơ apui lơtr^k, yap truh ră anai, abih bang jua kơtang [ơi tơring ]ar hmâo năng ai `u 1.400 mê-ga-wat, lui h^ lu drai apui lơtr^k ane\t mơ\ ngă [u hơđong kơ lon mơnai dlai ia… Gah bruă hyu mă Bô-xít, bôh nik `u phrâo pơ phun hmâo mơng 5-6 thun hăng anai, samơ\ Sang măi Alumin Nhân Cơ hăng 650 rơbâo tơn jua kơtang ră anai glăk pơ phun đuăi lông lăng. Tui hăng rơnoh bruă le\ rơnu] thun anai amra pơ phun đuăi djop rơnoh jua kơtang. Amăng hơdôm glông bôh tu\ yua Alumin, nhôm hăng hơdôm mơta gơnam nhôm le\ tơring ]ar ngă pơhư] tuh pơ plai hăng glăk pơ phun pơdo\ng sang măi nhôm pioh đ^ kyar hơdôm noa yôm mơng `u, [u djơ\ s^ pơsơi along ôh hăng pơhlôm kơja\p gah rơhuông adai lon mơnai… Hơdôm mrô anun brơi [uh 10 thun đ^ kyar hăng pơjing mơng tơring ]ar. Truh ră anai, hơdôm tơhnal pơkă prong anun rơđah đông, amra dưi lăi Ping gah hăng m[s ho\k mơ-ak hloh lu biă bơhmu hăng tơlơi bơngo\t hơdôm thun hlâo dih.

Sang măi Alumin Nhân Cơ

            - Đ^ kyar bruă măi mok mă lon ]uah bôh pơtâo hăng măi mok djru tui tlôn glăk amăng [rư\ pơplih phrâo prong [ơi Daknông, ^h dưi mơn, lăi pơthâo hơdôm bôh than dưi ngă blung a ăt kah hăng tơlơi ]ang rơmang đ^ kyar [ơi plơi pla mơn?

            - Ơi Trần Quốc Huy: Tal anai [ing ta dưi pơdo\ng sang măi pơkra nhôm le\ truh kih prong amăng yak đ^ kyar bruă pơkra gơnam tam tơdơi kơ Alumin nhôm. Sa hơdră khă do# ane\t, ngă lông lăng, samơ\ ha amăng ple\ laih abih bang hơdôm mơta bruă. Pơkă hlâo tui hăng kơ]a\o bruă truh thun 2017, Sang măi nhôm amra pơdo\ng giong. Ră anai hmâo rơbêh kơ 10 bôh anom bơwih [ong ngă hră rơkâo tuh pơ plai pioh pơdo\ng hơdôm bôh sang măi pơkra gơnam tơdơi kơ gơnam mơng sang măi nhôm anai. Biă `u tơlơi mơ-ak hloh le\ djah pơđoh  tơdơi kơ mă Alumin tơbiă, lon glut hlu\ mriah ăt dưi hmâo Anom kơsem min bôh thâo phrâo dêh ]ar Việt Nam hrom hăng sa dua bôh anom bơwih [ong kơsem min lông lăng mơn hăng ngă truh kih măi kah đuăi 42% mrô pơsơi mơng glut hlu\ mriah pioh pơkra jing pơsơi mă yua amăng bruă man pơdo\ng hăng măi mok. Tơlơi ră anai le\ ngă hiưm hơpă kơ bôh thâo măi mok anai pơhlôm pioh pơdo\ng sang măi… Rơgao hơdôm yak blung a tui anun, [ing ta hmâo laih tơlơi ]ang rơmang mơng 80-90% tơhnal pơkă hăng dưi pơsir laih hăng bruă mă lu mơta tui anun. Hăng ano# gal hmâo mơng dlai klô, bô-xít… tơring ]ar amra gir run ngă hiưm hơpă amăng 5-7 thun pơ\ anăp, tơhnal pơkă hrom bruă bơwih [ong mơng tơring ]ar amra tơtlaih mơng sa bôh tơring glông [un rin.

Ơi Trần Quốc Huy Khoa git gai Ping gah tơring ]ar Daknông.

            - Daknông pơsit laih jơlan gah hăng tơlơi gir run đ^ kyar bruă đang hmua tui hơdră phrâo, tui anun tơring ]ar ngă tui hơdôm jơlan pơsir hơpă pioh hmâo tơhnal anai?

            - Ơi Trần Quốc Huy: Anai le\ kual lon hmâo ano# gal đ^ kyar bruă đang hmua, yua anun dơng mơng phun, tơring ]ar hmâo laih Tơlơi pơtrun pơsit rơgao hăng anai 5 thun po\k phun kơ bruă mă yua bôh thâo phrâo măi mok ngă đang hmua. Amăng bruă đang hmua Daknông [u ba tơbiă ôh tơlơi dăp glăi hơdră hăng ăt [u mă yua amăng bruă pơkă hlâo đ^ kyar phrâo mơn. Ăt kah hăng kual }ư\ Siăng, tơring ]ar Daknông khom đ^ kyar phun pla ba jơlan hlâo, kah hăng kơ phê, kơ su, tiu, laih anun rông hlô mơnong… Samơ\ tơlơi yôm phăn pơsit hloh le\, tơdah [ing ta ngă tui na nao kah hăng hơdră ngă ră anai le\ đ^ kyar tui jơlan gah prong hă, amra [u dưi đ^ kyar ôh. Ngă tui bruă ba bôh thâo amăng bruă đang hmua le\, khom ngă djơ\ hăng bôh thâo, rơnoh prak pô. Pran jua anun khom dưi hluh gah, jai so hơđăp le\ jai kraih kiăng mă yua bôh thâo phrâo. Anai le\ tơlơi bruă khom ngă hơdôm pluh thun [u djơ\ mơng 3-5 thun đu] ôh. Amăng rơwang pơ\ anăp, hơdôm jơlan gah prong, gleng nao, phun than anun hăng hơdôm tơlơi pơplih truh kih blung a anun, khom đ^ kyar kơja\p hloh dơng.

            -Bơni kơ ih ho\! .

                                                                                                Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr