VOV4.Jarai- Lơ 10 blan 3 thu\n 1975 hơmâo mut  nao ama\ng tơlơi đưm dih laih, hasa tơlơi gru kơnal drưh kơ ang tơlơi gru groa, tơlơi pơblah ngă, pơklaih rơngai djuai ania, pơlir lo\n ia truh kih. Anu\n le\ pơblah dưi Buôn Ma Thuột – Pok blung a pơblah ngă ayăt roh [ơi kual }ư\ Siang, laih anu\n pơblah dưi abih băng bơyan bơnga puih phang thu\n 1975 đưm dih.

            40 thu\n pơblah ngă ktang kt^t, Buôn Ma Thuột jing h^ [ôn pro\ng pơkă mrô 1, jing hasa lơm 10 boh [ôn pro\ng mơtah [ơi đơ đam dêh ]ar ta, jing anih ano\m  s^ mdrô cà phê  lu hloh dêh ]ar Việt Nam ta. Tơdron rơdeh por Hòa Bình, jing anih ano\m pơblah ngă ktang kt^t đưm dih, bơ ră anai jing h^  tơdron rơdeh por hiam hloh, pơke\ hro\m kplah wah kual }ư\ siang, nao djo\p anih ano\m [ơi kual to\ng krah, kual kơdư, kual dơnung dêh ]ar ta.

            Ngă lơ phet hdơr glăi hrơi pơklaih rơngai [ôn pro\ng thu\n anai, hơmâo ako\ pơjing hro\m tơlơi ngă lơ phet ngui ngor Cà phê Buôn Ma Thuột, [ôn pro\ng hơmâo ]ơ kă lu gơyut gơyâo, tuai rơnguai je\ giăm, ataih braih kbưi, abih ba\ng mơnuih leng găn gao soh [ơi tơdron rơdeh por hiam pro\ng anai. Tơdah thâo tơlơi đưm đă, rim pô đô] [uh tơlơi hiam ro# kơ [ôn pro\ng tơlơi bơnga] ngui ngor.

            {rô djơ\ hrơi ngă lơ phet hdơr glăi 40 thu\n pơblah dưi Buôn Ma Thuột, Minh Châu, pô mă tơlơi pơhing Go\ng phu\n jua pơhiăp dêh ]ar Việt Nam, do\ [ơi kual }ư\ siang hơmâo ]ih glăi: “ Buôn Ma Thuột: Găn gao asa\p apui laih anu\n tơlơi bơnga] [ơi tơdron rơdeh por dơng mơng hrơi pơblah ngă đưm dih”. Rơkâo neh met wa ha\ng [ing gơyut hmư\ hro\m gah yu\ anai ho\.

          Phrâo tru\n mơng rơdeh por rai mơng Hà Nội, rai pơ\ Buôn Ma Thuột, tơdơi glăi ngui pơ\ plơi pla pô, tơhan hơđăp ơi Nguyễn Đức Thịnh, [ơi plơi thôn 1, să  Chư Eabur, [ôn pro\ng Buôn Ma Thuột, brơi thâo, hlâo ha\ng sa dua thu\n tơdơi pơklaih rơngai `u ha\ng gơyut,  [u hmâo hlơi ôh pơmin truh ôh tui anai,  tơdron rơdeh por Hòa Bình jing h^ tơdron rơdeh por Buôn Ma Thuột, jing h^ anih pơke\ nao rai, kiăng ơi nao rai kplah wah Kual }ư\ siang hăng tring ]ar plơi pla ơi gah kual kdưr dêh ]ar ta. “Pơ phu\n [uh Ban Mê Thuột hiam ro#, bơni bia\ mă yơh tơli hiam ro$ đơi. Đưm dih tơdron rơdeh pơor anai leng rok hlang, rok drơi lu, [u hiam kah ha\ng ră anai ôh. Kâo mơak bia\ ma\. Kiăng lăi tuh pơ alin mơng knuk kna gah bruă rơdeh pơdu\ pơgiang hiam, kiăng nao rai amu` ame\ hloh dua kual dơnung ha\ng kual kơdưr dêh ]ar ta”.

            Ơi Thịnh ruai glăi, tal nao ksung blah Buôn Ma Thuột, `u mut gah tơhan Trung đội 2, đại đội 1, Tiểu đoàn 7, Trung đoàn 149, Sư đoàn Đặc công 316. Gio\ng [ôn pro\ng Buôn Ma Thuột pơklaih rơngai, lơ 14/2/1975, `u ha\ng khul tơhan Trung đoàn 149, ba nao pơblah ngă hro\m ha\ng trung đoàn 198, bruă ngă le\ nao pơblah pơklaih rơngai tơdron rơdeh por Hòa Bình. Ơi Thịnh rơka rơka] [ơi anih pơblah ngă anai:  “Ama\ng tal pơblah ngă lơ 14/3, kâo ara\ng jao ba phu\n kơsung blah. Bia\ `u le\ Trung đoàn 1, samơ\ yua khua g^t gai khul rơka rơka], ruk glăi pơ\ klôn, khul [ing gơmơi jao bruă bơrơxoa ma\ sang tôl [ơi tơdron rơdeh por, pioh dưm jum dar phao kơnong, pơgăn glăi phao knong pơnah rai pơ\ ta. Hlăk pơblah ngă, jao brơi tơhan pơnah B50, pơnah rơdeh por, pre ]i por đ^, yua [u djơ\ kâo ma\ phao B50 pơnah, amrâm phao anu\n por wơt glăi djơ\ h^ kâo rơka rơka] yơh”.

            Tơdron rơdeh por Hòa Bình [udah ara\ng lăi rơdeh por Phụng Dực, hlăk anu\n khul tơhan Việt Nam Cộng Hòa, pơs^t le\ anih yôm, phu\n anih ba rai phao ktuang, gơnam [o\ng huă brơi khul tơhan Sư đoàn, jing puih kđông than kơja\p hloh. {ơi ieo kơ anun hơmâo Trung đoàn 53 Ngụy, do\ gah kual ngo\ dơnung tơdron rơdeh por, hơmâo rơgong mơng 5- 7 tal hre\ djrơi dô kuăt pơgăn hro\m hăng lu boh min. {ao cát dưm kơ pal jum dar puih kơđông, hdôm lô cốt dưm phao kơtuang [ơi pơnang lo\n. {ơi ana\p tơlơi pơhlôm mơng ayăt, tơlơi kơsung blah pơklaih rơngai tơdron rơdeh por Hòa Bình, jing h^ anih pơblah ngă ktang kt^t mơng tơhan hkru\ ta, ama\ng tal ksung blah, pơklaih rơngai  Buôn Ma Thuột hlăk anu\n. Hơdơr glăi pơblah ktang kt^t [ơi tơdron rơdeh por Hòa Bình tui ha\ng anai: “ {ơi anih anu\n le\, hơmâo puih kơđông Trung đoàn 53, sư 23 ayăt Ngụy. Dơng mơng mơguah lơ 10/3 truh yang hrơi do\ng lơ 11/3, pơklaih rơngai abih băng [ôn pro\ng. Lơ 13 pơđ^ kyar ksung blah Trung đội 445 truh kơ mo\t  lơ 16 laih anu\n mơguah lơ 17, khul hkru\ ta  kơsung blah Trung đội 453, 2 Trung đoàn mơng Sư đoàn 316 laih anu\n Sư đoàn 10 kơsung blah khu\t khăt gio\ng h^ [ơi kual Trung đoàn 53, laih anu\n tơdron rơdeh por. Kiăng lăi anai le\ tơlơi pơblah ngă kơtang kơt^t, yua dah  abih băng tơhan rai pơtu\m [ơi anai”.

Ră anai tơdron rơdeh por pơblah ngă ktang kt^t, jing h^ tơdron rơdeh por hiam pơkă mrô 4C, tui ha\ng tơlơi pơkă rơdeh por ]ar kmar, ha\ng jơlan por  glông  3  rơbâo met, tum djo\p brơi rơdeh por pro\ng A320/A321 ATR-72. lơm sa hrơi tơdron rơdeh por anai tu\ jum 20 wơt rơdeh por nao rai, tơlơi pơkă 800 ]ô tuai/ lơm sa mông yôm, dưm dưm ha\ng 2 klăk ]ô tuai lơm 1 thu\n. Ơi Phan Văn Đình, hasa ]ô tơhan hđăp nao wai lăng ma\ tơdron rơdeh por Hòa Bình, tơdơi pơklaih rơngai lo\n ia, tơdơi kơ anu\n ngă khua  wai lăng tơdron rơdeh por Buôn Ma Thuột, hơmâo [uh hdôm tơlơi pơblih phrâo pro\ng pr^n anai. “Ră anai hơmâo pơblih phrâo, pơđ^ kyar ktang, tơdang phrâo rai truh ră anai, [u pơmin truh ôh tơlơi pơđ^ kyar ktang kah ha\ng ră anai. Jơlan nao mơng tơdron rơdeh por nao truh pơ anih Sư đoàn 470 hlăk anu\n le\ kah ha\ng glai glô đô]. Tơdơi  pluh hdôm thu\n anai, pơđ^ kyar ta`, ktang kah hăng ră anai, jơlan rơdeh por đuăi dưi lăi pơs^t hiam hloh [ơi dơ đam lon ia ta. Sang ma\ bruă, ]ơ ka\ tuai rai tơguăn wơt dah do\ anet, năng ai 7.500 m2, samơ\ hiam bia\ ma\, anih jum dar, ngă brơi tuai lăng tru\n rơ ơ\ rơ ơ\n, hiam hloh kơ hlâo dih”.

Jum dar tơdron rơdeh por, ba\ kơ đang cà phê hiam mơtah, hro\m ha\ng anu\n [uh nao bu\ng sang neh met wa ]rih ]rang hiam ro#. Tơlơi hd^p trơi pơđao yâo mơak, tơdron rơdeh por hiam, geh gal, hdôm plơi pla hlâo kơ hrơi aka pơklaih lo\n ia, [ơi tơdron rơdeh por pơblah ngă ktang kt^t, drưh kơ ang pơklaih rơngai brơi tơdron rơdeh por Hòa Bình anai: “Dua bơnah pơblah ngă ktang kt^t, jua phao ktuang nga\ tơngil ama\ng tơngia, gah gu\ lo\n le\ phao kơnong, [ơi adai le\ rơdeh por, sang do\ le\ djơ\ amrâm phao, boh [ôm răm rai abih, mut nao [ơi lăm jai răm ktang kt^t hloh, ba\ kơ amrâm phao kơnong, boh [ôm [ơi lo\n ket tơkeng. Kia\ng lăi anai le\, tơlơi pơblang ngă ktang kt^t mơng mơnuih djuai ania ta, kiăng pơklaih rơngai, bơrơxoa hlăi tơlơi rơngai”.

Mơguah, klăm, mot, djo\p kual jum dar tơdron rơdeh por Buôn Ma Thuột, trơi pơđao, yâo mơak, jua rơdeh por đ^ trun. Lu rơdeh kroa tơguan mơnuih, hdôm [o# mta klau rơhma] nao rai .... Kiăng pơ\ ala glăi ră anai, djơh ha\ng khul tơhan hđăp, khul tơhan djai pơsa\n drơi janư, tuh drah pơ]ah asar pơklaih rơngai brơi tơdron rơdeh por Hòa Bình, pơklaih rơngai Buôn Ma Thuột. Hdôm mơnuih [ôn sang hd^p [ơi anai găn gao hdôm rơnuk thu\n pơblah ngă, ră anai tu\ ma\ tơlơi pơblih phrâo, jai [u wơr b^t ôh tơlơi pơblah ngă đưm mơng tơhan hkru\ ha\ng mơnuih [ôn sang ama\ng tơlơi pơblah ngă pơdo\ glăi ana\ tơ ]ô ta ră anai. Ơi Quách Bình, [ơi plơi thôn 2, să Hòa Thắng, [ôn pro\ng Buôn Ma Thuột, [u ataih ôh mơng tơdron rơdeh por Buôn Ma Thuột lăi tui anai:

“ Ră anai kho\m thâo hluh hloh brơi ana\ ]ô tơdơi anai. Ră anai [ing ta thâo hluh tơdron rơdeh por hiam đô], samơ\ [u thâo đưm dih hiưm pă `u?, samơ\ kho\m lăi pơthâo brơi [ing gơ`u thâo tơdron rơdeh por anai hiưm pă. {u djơ\ kơno\ng hơmâo mă pô đô] ôh, ơi yă ta pơblah ngă kah ma\ hmâo, kho\m thâo hluh pơtô glăi hiưm pă `u?”.

Rơbat [ơi jơlan glông đưm dih, ba truh [ơi tơdron rơdeh por Buôn Ma Thuột ră anai, abih ba\ng mơnuih leng bơni dua bơnah gah jơlan hmâo kyâo giar pro\ng pr^n. Lu mơnuih jai [uh hiam hloh, [ơi hdôm phun kyâo giar anu\n, nam rơka boh phao do\ glăi, aka sir ôh. Do\ đom glăi [ơi phu\n kyâo asar phao, boh [ôm, phu\n kyâo ăt pro\ng đ^ tui mơn, găn gao tơlơi đưm [ôn pro\ng blan 3 kh^n htai.

                Rơluch Xuân :  Pô ]ih hăng Pôr