VOV4.Jarai - Ama\ng hdôm thu\n pơblah ngă đưm, kual lo\n Bờ Y, anih ano\m răm rai yua boh [ôm, boh min, laih anu\n [ơi hlăk anu\n mơn, hơmâo tơlơi bơnga] pran jua khăp kơ lo\n ia, kh^n htai mơng abih ba\ng mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\, hd^p sui hloh ]i kual lo\n [ơi anai. Hdôm thu\n blan găn rơgao, pran jua hkru\ anu\n ăt do\ hơno\ng đu], amăng pran jua mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\ hlăk hd^p mda ama\ng kual lo\n Bờ Y hrơi anai lăi hro\m. Ơi Thao Oong, [ơi plơi Tà ka, să Bờ Y, tơring glông Ngọc Hồi, tơring ]ar Kontum hdor glăi tui anai:“ gah pran jua hkru\ [ơi anai le\ kơno\ng đuăi tui hkru\, sa [uat braih pơpha jing dua, jing tlâo. Hlâo dih hlăk ai mơng 18 thu\n [u hơmâo hlơi do\ sang ôh, leng nao pơblah ngă sôh sel, leng tui ping gah, bruă hơru\”.

            Dơng mơng thu\n 1992 tui ha\ng jơlan hdră man pơdo\ng plơi pla phrâo, lu mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\ rai mơng hdôm tơring ]ar gah kơdư rai hd^p mda [ơi kual anai. Truh ră anai, să Bờ Y hơmâo truh 17 djuai ania [ia\ hd^p mda. Mơnuih [ôn sang [ơi anai hd^p mda mơng ngă hơmua pơdai. Wơt dah lo\n tơnah [ơi kual pơguai lo\n ia ha\ng ara\ng [u hiam, samơ\ pran jua gir run, neh met wa j^ jah lo\n glai, pla kyâo pơtâo boh troh djo\p mta, ba glăi lu prak kak ama\ng sang ano\, hơmâo tơplơi hd^p mda trơi mơđao yâo mơak hlăk. Ơi Quách Tống Kỵ, plơi Đak Phong, să Bờ Y, tơring glông Ngọc Hồi brơi thâo tui anai: “Mơng blan 4 thu\n 1992 rai pơ\ anai, hd^p mda ha\ng kual lo\n glai rưng anai. Hơmâo tơlơi gum djru mơng ping gah, kơnuk kơna, tơring ]ar, tơring glông, truh pơ\ să Bờ Y hơmâo djru ba neh met wa, hd^p hro\m ha\ng neh met wa djuai ania [ia\ [ơi anai. Truh ră anai tơlơi hd^p mda neh met hđo\ng kơja\p laih, pơ plông bơwih [o\ng huă, pla phu\n  ksu, pla kơphê, mă  djuai pla [ia\ blan, rông ba kyâo pơtâo sui thu\n, kah hăng pla đang hbơi plum. Djơh hăng tơlơi hd^p plai [ia\ laih”.

            17 djuai ania hd^p hro\m, hrim djuai ania le\ tơlơi phiăn juăt phara phara mơn, yua mơng anai, ngă brơi tơlơi phiăn juăt gru groa lu mta hiam klă bia\ ma\. Găn rơgao rơnuk tơtap tap, Bờ Y [u djơ\ lon rơga, [u hiam kah ha\ng đưm tah, tơlơi hd^p pơblih phrâo ako\ pơjing rai yơh, pơjing rai kual lo\n phrâo phrang, ba\ ha\ng tơlơi ]ang rơmang. Să Bờ Y hrơi anai, dưi hơmâo lu mơnuih thâo truh laih, yua dah [ơi anai hmâo kual bơwih [o\ng huă jar kmar Bờ Y, jing anih s^ mdrô yôm pơ phăn mơng 3 boh dêh ]ar Việt Nam, Lào, Kur,  jing anih pơke\ hro\m pơđ^ kyar kplah wah hdôm lo\n ia ASEAN laih anu\n kual ia Krông Mê Kông. Hdôm lo\n ia [ơi kual anai le\, Việt Nam, Lào, Kur, Thái Lan. Hlăk man pơdo\ng jơlan mu\t pơke\ nao rai [ơi hdôm kual lo\n bơwih [o\ng huă yôm pơ phăn, mơng hdôm lo\n ia găn gao ama\ng jang Bờ Y.

          Djơh ha\ng anih yôm pơ phăn, lu thu\n laih rơgao. Kual bơwih [o\ng huă jar kmar ama\ng jang Bờ Y, dưi tuh pơ alin giăm truh 1400 klai prăk, pioh man pơdơng pưk sang đang jơlan nao rai phu\n, ră anai pok pro\ng kơ]a\u bruă abih ba\ng tơring glông Ngọc Hồi, hơmâo giăm 70 rơbâo 400 ha lo\n.

Yua mơng jơlan hdră tuh pơ alin kual bơwih [o\ng huă jar kmar Bờ Y, jing phu\n atur kual lo\n pơguai lo\n ia Bờ Y pơđ^ kyar rơđah rơđong. Ơi Lê Hải Minh , plơi Đak Răng, tơring glông Ngọc Hồi lăi tui anai: “Kual bơwih [o\ng huă ama\ng jang jar kmar Bờ Y, ama\ng hdôm  hrơi blan laih rơgao, hmâo hgum gôp ama\ng tơlơi pơđ^ kyar kơ tơring glông Ngọc Hồi lăi hro\m, laih anu\n să Bờ Y lăi hơja\n. Bia\ ma\ ama\ng mơnuih [ôn sang ta hơmâo tơlơi pơblih phrâo, kah ha\ng sang do\ hiam kơja\p, hmâo jơlan nao rai, hmâo sang hră hrăm, hmâo apui lơtrik, hơmâo bơnư\ ia rô, laih anu\n hlăk man pơdơng ring bruă pơ pro\ng. Pok anih pơtô brơi neh met wa nga\ hơmua pơdai pơblih phrâo tui laih, laih anu\n thâo nga\ tui boh thâo ia rơgơi mơng măy mok,  bơwih [o\ng huă tu\ yua hloh, kah ha\ng hdôm phun pla,  kơsu, ca phê”.

Ơi Nguyễn Duy Cường, khoa g^t gai să Bờ Y, tơring glông Ngọc Hồi brơi thâo:“Ama\ng hdôm thu\n blan laih rơgao, hdôm mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\, hro\m hb^t pơđ^ kyar tơlơi bơwih [o\ng huă, truh ră anai hmâo man pơdo\ng gio\ng tơlơi hd^p pơblih phrâo, [ơi [ut plơi pla, hơmâo mơng 6 truh 8 boh plơi pla dưi tu\ ư plơi pla hd^p pơblih phrâo, laih anu\n 75% boh sang ano\ hd^p pơblih phrâo thâo rơguăt [ơi đơđam să. Găn rơgao tơlơi hd^p pơblih phrâo [ơi plơi pa ala [ôn, neh met wa thâo hgum gôp, ngă tui jơlan hdră mơng lo\n ia, man pơdơng plơi pla phrâo, truh ră anai să hmâo nga ưgio\ng mơng 14 – 19 tơlơi jao pơkă gah man pơdơng plơi pla phrâo. Tui ha\ng tơlơi lăi pơs^t hro\m truh rơnu] thu\n 2015, să anai amra nga\ gio\ng hdôm tơlơi jao pơkă, gah bruă man pơdơng plơi pla phrâo ama\ng thu\n anai”.

Ră anai, bruă s^ mdrô [ơi kual pơguai lo\n ia dik dak mơak mơai, tơlơi s^ mdrô mơnuih [ôn sang mơng gah bơnah pơđ^ kyar ta`. Yua kơ anu\n yơh, [ơi anai ba\ hăng tơlơi ]ang rơmang, amra jing h^ anih bơnga], pơhư] lu sang s^ mdrô rai tuh pơ alin, ngă [o\ng, jing anih pơke\ hro\m kplah wah dêh ]ar Việt Nam ha\ng lo\n ia gơyut gơyâo laih anu\n Bờ Y, hlăk anih pơhư] toai rơngoai rai ]ua\ ngui./.     

                                                                          Rơluch Xuân : Pô ]ih hăng Pôr