VOV4.Jarai- Dưi pok pơhai amăng rơwang mơng thun 2010 – 2015, to# tui djă pioh truh kơ ră anai, hơdră pơjing Khul prăp lui kơ tơlơi pơdo# rơkơi bơnai hmâo ngă tui laih hăng glăk ngă tui bôh tơhnal amăng bruă hro\ trun tơlơi pơdo# rơkơi bơnai mơng muai, pơdo# rơkơi sa djuai sa drah kơtak [ơi tơring ]ar anai. Ăt mơng anun mơn, bôh thâo bơwih brơi kơ tơlơi suaih pral [a\ ană mơng m[s [ơi  tơring ]ar, biă `u le\ [ing hlăk ai, tơdăm dra dưi pơđ^ tui lu hloh. Wa Phạm Thị Tuyết Nhung, Kơ-iăng Khoa anom wai lăng mrô mơnuih kơ]a\o bruă [a\ ană [ia\ hăng sang ano# tơring ]ar Daklak brơi thâo: “Tơlơi pơmin mơng adơi amai biă `u le\ adơi amai amăng hnưr thun tơkeng ană ăt kah hăng hơdôm bôh sang ano# hmâo ană bă amăng hnưr thun hlăk ai ăt dưi pơđ^ tui mơn. {ing amăng hnưr thun hlăk ai, tơdăm dra ăt thâo mơn phiăn pơdo# rơkơi bơnai hăng sang ano#, tơlơi pơdo# rơkơi bơnai mơng muai, pơdo# rơkơi bơnai sa kơnung djuai, drah kơtăk dưi hro\ truh laih. Amăng 6 blan ako# thun, tui hăng mrô yap mă akă djop phrâo anai, hmâo 2 gro#p rơkơi bơnai pơdo# sa djuai, drah kơtak. Mrô rơkơi bơnai pơdo# mơng muai le\ 34/1503 gro#p rơkơi bơnai. Pơdo# rơkơi bơnai mơng muai, pơdo# rơkơi bơnai sa djuai, drah kơtak ăt hro\ trun mơn”.

            {u djơ\ kơnong kơ hyu lăi pơthâo kơ phiăn pơdo# rơkơi bơnai, ano# bơdjơ\ nao mơng tơlơi pơdo# rơkơi bơnai mơng muai, pơdo# rơkơi bơnai sa djuai, sa drah kơtak, hơdôm bôh yôm kah hăng pơgiăm rơkơi bơnai pơhlôm, pơgang hlôm hlâo hu^ [a\ ană kiar, ană lu, hơdôm tơlơi ruă lar tư\p tui jơlan [a\ ană, HIV/AIDS, tơlơi gơyut gơyâu, tơlơi pơkhăp tơdăm dra, tơlơi rô nao rai amăng sang ano#, am^ ama… hơdôm Khul prăp lui kơ tơlơi  pơdo# rơkơi bơnai jing laih anih anom đăo gơnang djru [ing hlăk ai pơđ^ tui bôh thâo tơlơi suaih pral hlâo kơ pơdo# rơkơi bơnai.

            Amai Lương Hoàng Kim Chi, sa ding kơna mơng Khul wai lăng tơlơi hlâo kơ pơdo# rơkơi bơnai thôn 1, să Hoà Tiến lăi pơthâo: “Dưi gum hrom Khul prăp lui kơ tơlơi pơdo# rơkơi bơnai kâo [uh hơdôm tơlơi pơhing hlâo dih kâo [u thâo đơi ôh ră anai Khul lăi pơthâo brơi kâo lu bôh thâo kiăng prăp lui kơ pơdo# rơkơi bơnai, kah hăng: hơdôm bôh tu\ yua mơng bruă pel e\p tơlơi suaih pral hlâo kơ pơdo# rơkơi rơnai, hnưr thun dưi pơdo#, sa dua jơlan gah be\ [a\ ană, lom pikian nao pel e\p hrim blan, ră anai hmâo ruah mă ană nge kiăng dưi lông lăng hơdôm tơlơi ruă mơng ]ơđai muai lom phrâo tơkeng rai”.

            Bơ\ amai Trần Thị Phương Loan, pô gum bruă Khul gah phường Tân Tiến, plơi prong Buôn Ma Thuột, tơring ]ar Daklak brơi thâo, hơdôm mơnuih amăng khul mơng tơlơi hmôl, pet pôt ră anai hơbe] pral, puăi tlao mơ-ak hloh laih, pơđ^ tui tơlơi pơmin hloh lom nao jơnum khul. Blung a kơnong kơ hmâo 30 ]ô mơnuih gum hrom, truh ră anai  đ^ truh laih 50 ]ô mơnuih: “Hlâo dih jơnum khul, abih bang [ing hlăk ai [u pơhiăp lu đơi ôh, [u hmâo lăi pơthâo nao rai ôh hơdôm tơlơi thâo thăi. Samơ\ ră anai, [ing gơ`u khin hơtai laih, gơgrong hlâo hơdôm tơlơi tơ`a amăng tơlơi hơd^p mơda. Lom hmâo tơlơi kiăng tơ`a thơ leng kơ  dưi lăi pơthâo glăi sôh, leng kơ dưi lăi pơthâo kơ tơlơi khăp hnưr thun phrâo prong, bôh thâo thun phrâo bro# prong, ăt kah hăng hơdôm tơlơi akă [u rơđah gah sang ano#, gơyu\t gơyâu”.

            Jơlan gah mơng [ing apăn bruă [u dah [ing gum bruă mrô mơnuih le\: nao tơl krah plơi, poh amăng tơl sang, ră ruai, pơsur pơtrut kiăng m[s thâo hluh, mơng anun pơplih tơlơi pơmin hăng bruă mă. Wa Phạm Thị Tuyết Nhung lăi pơthâo  tơlơi   ruai mơ-ak amăng bruă mă gah mrô mơnuih mơng pô: “Hmâo mơn pô đa [ơi M’drak lom kâo nao bưp kâo lăi ano# bơdjơ\ nao [u klă mơng tơlơi pơdo# rơkơi bơnai mơng muai, ăt kah hăng tơlơi pơdo# rơkơi bơnai sa kơnung djuai, drah kơtak gơ`u hmư\, thâo, gơ`u [u pơdo# dong tah. 4 thun tơdơi kơ pơdo\ng sang ano# hăng sa ]ô rơkơi pơkon. Hăng anun ăt le\ bruă truh kih mơng jơlan hơdră. Anun le\ lom pô nao ră ruai hă mơng tơlơi pơsit pơkhăp truh kơ gơ`u [u hmâo pơkhăp dong tah hăng gơ`u lăng anun le\ gơyut gơyâu. Tơdơi kơ anun 4 thun gơ`u pơdo# hăng ră anai gơ`u hơd^p hrom yâu mơ-ak biă. Mơnuih djuai ania Mông. Tơlơi anun ăt le\ sa ]ô ană neh, sa ]ô ană anong”.

            Khă prak mă yua djru po\k pơhai [ia\, năng ai `u 60 klak prak sa hơdră bruă, sa thun, hmâo hơdôm mông jơnum hrim ]ô mơnuih apăn bruă kơnong kơ ]ơkă mă ba glăi 90.000 prak sa mông ră ruai, samơ\ hăng sa pran jua pơđ^ tui tơlơi suaih pral kơ m[s, pơđ^ tui tơlơi pơmin kơ hlăk ai, tơdăm dra, đ^ kyar bruă mrô mơnuih, gơ`u ăt abih pran jua djă pioh hơdôm bruă mă amăng khul anai mơn.

Siu H’Prăk: Pô ]ih hăng pôr