VOV4.Jarai - Amăng hơdôm hrơi anai, đơ đam dêh ]ar ta dik dăk hơdôm bruă hơdor glăi 70 thun hrơi Tơgu\ hơkru\ blan 8 hăng hrơi pơdo\ng lon ia lơ 2/9; hrom hăng hơdor glăi hrơi pơdo\ng hơdôm [irô mă bruă kơđi ]ar blung a mơng lon ia. Amăng mrô anun, hmâo Go\ng phun jua pơhiăp dêh ]ar Việt Nam, [irô dưi hmâo Khoa mir sir Hồ Chí Minh k^ tơlơi pơsit pơdo\ng kơnong kơ akă [u truh sa rơwang hrơi tơjuh tơdơi kơ hrơi pơdo\ng lon ia, lơ 7/9 thun 1945. Mă mơng anun hơdôm jơlan hơdră pơtui jua pơhiăp mơng Go\ng phun jua pơhiăp pơke\ hăng bôh nik hrim hrơi, hrim mông mơng bruă blah ayăt mă glăi tơlơi rơngai, pơlir hơbit lon ia hăng pơdo\ng lon ia tơdơi anai. Hăng hơdôm ]ô mơnuih tơkeng rai [ơi kual }ư\ Siăng, hmâo hơdôm thun blan mă bruă [ơi Gong phun jua pơhiăp dêh ]ar Việt Nam, tuh rơyuh pran jua kơ bruă pơtui jua pơhiăp le\, anai jing tal pioh gơ`u gum hrom hơdor glăi sa ]ra\n hơđăp đưm, sa ]ra\n ư-ang mơng pô.

            Mông bưp [o# mơta [ing apăn bruă, mă bruă hơđăp [ơi Go\ng phun jua pơhiăp dêh ]ar Việt Nam [rô djơ\ 70 thun hrơi pơdo\ng pơ phun ta#o klă biă. Hơdôm tơlơi pơhiăp tlao brơhao brơhao mơ\ hăng kah hur har, kah hăng mă glăi hrơi blan. 2 amăng 3 mrô mơnuih pơ ala nao pơ ala hmư\ mông bưp [o# mơta le\ [ing mơnuih mă bruă hơđăp gah bruă pơtui jua pơhiăp, dăp hơdră, t^t măi, mơnuih apăn bruă ră anai glăk do# hơd^p mơda [ơi hơdôm tơring ]ar kual }ư\ Siăng gum hrom bruă [ơi Go\ng phun jua pơhiăp dêh ]ar Việt Nam rơnuk blah ayăt Mi tlaih rơngai lon ia, gum hrom nao hrăm pơ\ Dưr dêh ]ar ta pioh ngă tui jơlan hơdră pơtui jua pơhiăp tơlơi djuai ania [ia\ kual }ư\ Siăng amăng }răn jơlan hơdră pơtui jua pơhiăp rai gah kual dơnung. Hơdôm [ing gơ`u tha rơma abih laih, samơ\ pran joa do# hơdor glăi bruă pôr pơhing amăng hơdôm tơlơi ruai hmư\ glưh ai, ol kơdol pran jua biă.

            Amăng hrơi blah ngă, hơdôm ]ô mơnuih [ơi kual }ư\ Siăng ]ơkă mă bruă nao pơhra\m pơ\ Dưr dêh ]ar ta, pơdo\ng hăng ngă hơdôm jơlan hơdră pơtui jua pơhiăp tơlơi Êđê, Jarai, Bahnar, Bơnông, Chro, Hrê… Tơlơi hơd^p mơda tơnap tap, djop mơta gơnam mă yua akă [u klă hiam; bôh thâo [ing dăp hơdră, ]ih pơblang ăt [u pơhlôm mơn, samơ\ hăng bruă mă kơđi ]ar djru lăi pơthâo kơ bruă blah ayăt, yua kơ neh wa kual Dơnung kian pruăi, adơi ayong, gơ`u mă rah bruă, hrăm rah bruă: hrăm hơdră ]ih, hơdră pơblang, hơdră pơđok, ngă hiưm hơpă pôr hyu tơlơi pơhing hăng bôh pơhiăp mơng ơi yă pô [ơi glông pôr pơhing dêh ]ar ta truh hăng neh wa. Wa Y Thắng, pô pơtui jua pơhiăp tơlơi Hơdang mơng Go\ng phun jua pơhiăp dêh ]ar Việt Nam hơdor glăi: Lom anun, tơnap tap biă samơ\ gir run kiăo tui [ing wa kiăng mă bruă. Kâo hrăm tơlơi djuai ania Hơdang, hrăm mă pô, ngă mă pô. Lom anun, anih do# ano# [ong [ơi sa bit anih, pơđok [ơi sa anih, samơ\ khom gir run abih, ngă kiăng giong bruă, dưi ba jua pơhiăp kơ neh wa pô. }ang rơmang hrơi anun le\ ngă hiưm hơpă tlaih rơngai kual Dơnung kiăng po\t glăi pơ\ plơi pla.

            Wa Na Hồng Yêm le\, sa ]ô mơnuih t^t măi Go\ng phun jua pơhiăp dêh ]ar Việt Nam amăng hơdôm hrơi blah ayăt Mi, ră anai glăi pơdơi [ơi Đak Tô, Kontum le\ ruai glăi: Mơng kual Dơnung rai le\ rơbat tơkai 3 blan kah mơng truh Hà Nội. Tơlơi [ong huă, mă bruă tơnap tap biă, samơ\ yua kơ ayăt Mi. Djơ\ `u mơ-ak mơn, dưi bưp Wa Hồ, dưi hrăm hră, dưi tui hluai pô, samơ\ ayăt Mi Diệm pơnah phă kual Dưr, anun khom đuăi hyu djop anih, đuăi nao pơ\ Cao Bằng, Lạng Sơn, Hòa Bình, laih anun hơdai nao pơ\ Quế Lâm, dêh ]ar Kha]. Truh thun 1968, po\t glăi dêh ]ar, samơ\ pran jua mă bruă [u pơmin hne dih ôh, khăp kơ tơlơi hơd^p biă, ăt adôh soang mơn. Djơ\ tơlơi adôh, ngă gah h^ jua bôh [om mơ\, lom anun ăt mơ-ak mơn, [u bơngot hơget ôh, mă rah bruă, klơi rah amăng luh, mă rah bruă hăng 2, 3, kơnong kơ kiăng tlaih rơngai plơi pla lon ia đu].

            Amăng mông bưp [o# mơta, [ing pơ ala lăng glăi laih ]ra\n phim lăi nao 70 thun hrơi gru grua Go\ng phun  jua pơhiăp dêh ]ar Việt Nam, mưn [uh rơđah hloh kơ tơlơi kơja\p tui, prong đ^ [u pơdơi mơng Go\ng phun jua pơhiăp dêh ]ar Việt Nam, hmâo tơhnal ư-ang kơ gru grua Go\ng phun jua pơhiăp dêh ]ar Việt Nam hrơi anai.

            Hăng [irô pơ ala [ơi kual }ư\ Siăng, hơdôm thun rơgao, ngă tui bruă pơjing rai 6 jơlan hơdră pơtui jua pơhiăp tơlơi djuai ania kual }ư\ Siăng amăng }ruai pơhiăp djuai ania [ia\ (VOV4), hmâo laih lu tơlơi pơplih, kah hăng mă bruă pơtui jua pơhiăp po\k tui tlôn, ngă plăng web 6 mơta tơlơi djuai ania [ia\. Lu mơnuih apăn bruă, mơnuih pôr pơhing mơng [irô tơdơi kơ pơdơi thun tha jing laih mơnuih hmư\ tui jua pơhiăp, gum hrom bruă mơng jơlan hơdră, gum pơhiăp kơ rơnuk hlăk ai tơlơi găn gao mă bruă pôr pơhing tơlơi djuai ania [ia\. Amai R]om H’Ly, sa ]ô mơnuih pôr pơhing hơđăp mơng jơlan hơdră tơlơi Jarai pơdơi thun tha rơbêh kơ 1 thun hăng anai laih, samơ\ ăt ke\ hrom hăng jơlan hơdră mơn, `u lăi pơthâo: Kâo [uh mơ-ak biă, ră anai jơlan hơdră hơdôm mơta tơlơi djuai ania [ia\ pơtui amăng glông pôr lon ia ta hmâo tơlơi pơplih lu biă. Mơng hrơi [ing gơmơi mă bruă anai truh kơ ră anai hmâo pơđok hăng pok tui tlôn laih, hăng tơlơi djuai ania [ia\ dưi pơmut amăng plang web dơng, kâo [uh mơ-ak biă, ta dưi ba hơdră bruă mơng Kơnuk kơna, jơlan gah mơng Ping gah truh hăng neh wa djuai ania [ia\ pô [ơi djop plơi pla ala [ôn. Kâo ]ang rơmang le\, tơdơi anai, jơlan hơdră pơtui jua pơhiăp djuai ania [ia\ amăng go\ng phun jua pơhiăp dêh ]ar ta tui hăng anai dưi pơlar đ^ dơng, kơja\p hloh dơng, kiăng hmâo lu tơlơi pơhing, tơlơi ]ih truh hăng neh wa pô, `u sit nik hloh, je# giam hloh.

            Pơhiăp amăng mông ngă lơphet bưp [o# mơta, Kơ-iăng Khoa Gong phun jua pơhiăp dêh ]ar Việt Nam ơi Vũ Hải mơ-^t tơlơi hơ-ư] hmưi suaih pral hăng hơdor tơngia kơ [ing apăn bruă hơdôm rơnuk, khoa git gai, mơnuih mă bruă hmâo ha tal mă bruă hăng glăi pơdơi thun tha [ơi Go\ng phun jua pơhiăp dêh ]ar Việt Nam ră anai glăk do# hơd^p mơda [ơi hơdôm tơring ]ar kual }ư\ Siăng. Kơ-iăng Khoa Go\ng phun jua pơhiăp pơsit, tô tui gru grua 70 thun pơdo\ng Go\ng phun jua pơhiăp dêh ]ar Việt Nam, khul mơnuih apăn bruă, mơnuih mă bruă mơng Go\ng phun jua pơhiăp dêh ]ar Việt Nam amra mu\t hrom dơng, gir run pơplih phrâo hloh dơng kiăng ngă giong bruă mă mơng pô, djơ\ hăng sa [irô pôr pơhing lu mơta phrâo rơnuk anai hăng jing gơyu\t je# giam hăng neh wa [ơi djop kual amăng lon ia.

                                                                                                Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr