VOV4.Jarai - Ama\ng bruă pơđ^ kyar tơlơi bơwih [o\ng huă mơnuih mơnam ta, bruă pơblih lon glai, pioh bơwih brơi hdôm ring bruă le\ kiăng bia\ ma\. Tơlơi ta ]i ngă hiư\m pă, pioh brơi }ư\ Siăng pơđ^ kyar, samơ\ ăt dja\ pioh glăi mơtah mơda rưng kyâo dlai klô. Laih anun dong, kho\m pơtrut ktang gah bruă dlai klô, tui ha\ng tơlơi mă bruă pơkra rai gơnam tam, ba glăi tơlơi bơwih [o\ng huă klă, laih anun rưng kyâo glai klô hơđo\ng kơja\p. Bia\ mă koal }ư\ Siăng hơmâo ngă tui hdră phrâo, hdôm hơbo# brua\ pơđ^ kyar dlai klô ba glăi tu\ yua. Tui anun yơh bruă dlai klô koal }ư\ Siăng, amra rơngia\ tui, tơdah do\ nga\ tui hdră ma\ gơnam dlai klô, [u tuh pơ alin glăi lăp djơ\.

Bơyan hơjan anai, djo\p anih ano\m wai lăng dlai klô [ơi tơring ]ar Kontum, hơmâo pre lui hlâo  giăm 2 klăk anah phu\n kyâo pla, [ơk brơi hdră ]i pla  850 ektar kyâo dlai pơblih. Ơi Nguyễn Kim Phương, kơ iăng khoa g^t gai [irô hơmoa pơdai, pơđ^ kyar plơi pla tơring ]ar Kontum brơi thâo, tơdơi ju\ yap glăi mrô prăk ]i pla rưng dlai le\ 44 klăk prăk lơm 1 ektar, hdôm sang bruă tuh pơ alin nôp brơi keh prăk pơđ^ kyar pla kyâo dlai, tơring ]ar nga\ tui ta`, nao ]an goăn hlâo sa ]răn prăk, pioh nao pla kyâo dlai hơmao bơyan. Nga\ tui ha\ng hdră anai, tơring ]ar Kontum gir run thun 2016, amra pla gio\ng kyâo dlai pơblih anun. Ơi Nguyễn Kim Phương brơi thâo:  “Hiam hloh jao brơi hơdôm kông ty mă bruă gah dlai klô, wai la\ng rưng kyâo  pơhlôm hlâo ia, yua dah gơ`u thâo pla, laih anun wai lăng [ơi koal lon g^t gai anai. Tơdah hơdôm kông ty anai sui pơ]ruh prăk tui hăng [irô wai lăng hơmoa rơkâo đ^ [irô jơnum min mơnuih [ôn sang brơi tu\ ]an goan prăk hlâo, pioh nao pla rưng, yua dah tơlơi pla kyâo rưng kho\m djơ\ bơyan hjan. Kư\ pla rung hlâo wa\! Keh prăk ih khom hyu mă, amra brơi tơdơi, bruă nga\ kah ha\ng anun hơdjul hloh”

Ăt kah ha\ng anun mơn, tơring ]ar Kontum, hơdôm tơring ]ar [ơi koal }ư\ siăng brơi rai tơlơi pơkă, pioh hdôm sang bruă tuh pơ alin pơ]ruh prăk pơlih yua pla rưng. Hro\m ha\ng bruă khut khăt mơng go\ng gai tơring ]ar, bruă pla kyâo rưng pơblih, hơmâo [uh tơlơi kơnal klă hloh laih. Anun le\ hdôm sang bruă pơ]ruh prăk pla rưng kyâo ta` pơ blih. Laih anun sang bruă s^ mdrô pla kyâo rưng hlâo mă prăk mơng drôm kyâo rưng, tơdơi kơnuk kơna krư\ ama\ng [u brơi koh drôm tah kyâo dlai. Kah ha\ng kông ty khul gru\p Trường Thành, ră anai đơđăm  lon pla rưng phrâo rơbêh 14 rơbâo ektar, pla [ơi hdôm tơring ]ar Daklak, Daknông, Phú Yên. Sa thun kông ty anai hmâo rơbêh 1 rơbâo ektar kyâo rưng pla truh thun ma\ kyâo laih, djo\p kyâo pơkra rai gơnam ba s^ pơ dêh ]ar ta] rơngiao. Tui ha\ng ơi Võ Trường Thành, khoa g^t gai Kông ty lăi, bruă pla kyâo rưng, kiăng ba glăi tu\ yua [u dưi pơkah đoăi ôh mơng mơnuih [ôn sang, `u lăi tui anai: “ {ing gơmơi yua sang ano\ mơnuih [ôn sang anun, gơ`u iâo thim sang ano\ mơnuih mă bruă pơ kon, nao pơla kyâo dlai, [ing gơmơi pơtrun rai rơnôh prăk tui  hloai hrim tal. Bruă pla, wai lăng dlai klô anun, [ing gơmơi jao glăi gơ`u, truh thun drôm ma\ kyâo, pơ pha brơi kmlai gơ`u, tui ha\ng tơlơi tu\ ư nao rai hlâo, jing [ing gơmơi hơmâo k^ pơkol laih ha\ng go\ng gai plơi pla. Tui anun prăk pla kyâo dlai, prăk j^ rok wai lăng kyâo rưng le\ 25 klăk prăk/ha, samơ\ gah prăk lon ju\ yap tơnăp tăp bia\ ma\ hdơ\ pă, [u [ia\ hloh kơ rơnôh anai ôh. Bruă ma\ gah lon, mơng ngă hră pơar truh pla kyâo rưng, hdôm kông ty anai nga\ tui ta` 1 thun, samơ\ juăt `u 2 thun, [udah lu hloh kơ anun”

Tui anun yơh, hdôm kông ty, leng pơgun truh tơlơi ju\ yap prăk kak, ama\ng bruă pla glai kyâo rưng, truh jơlan hdră wai lăng, ngă hră pơar tơdah nao tu\ ma\ lon pla. Bơ kơ hdôm sang bruă wai lăng, tơlơi tơnăp tap hloh le\ pla pla kyâo rưng. Tơlơi ju\ yăp lăng mrô pơkă pla kyâo rưng le\ 70 klăk prăk/ha, ơi Nguyễn Quốc Hưng,  [irô wai lăng dlai klô Daklak lăi tui anai, kyâo rưng pla le\ djo\p mơta, anun kah ba glăi tu\ yua: “ Tơdah [ing ta kơnong pla kyâo sui thun, prăk pơhrui glăi sui bia\ ma\, tơnăp brơi mơnuih pla dlai, yua kơ anun, ngă kah anai, ta hơmâo rah kyâo [ia\ thun, pioh bơwih [o\ng huă, laih anun hơmâo rah kyâo pơ prong. Kah ha\ng Kông ty Lâm Nghiệp Ea Wy, pla hro\m lu djoai kyâo, kah ha\ng kyâo Tê], [udah Kông ty Lâm Nghiệp Krông Bông anai pla hro\m kyâo Pang ha\ng kyâo keo lai, kiăng tu\ yua kyâo na nao, pla rah drôm rah, ngă hiư\m pă [ơi lon anun hoăi rơngia\ kyâo pơtâo, tơdah truh ta drôm mă kyâo laih. {ing ta tuh pơ alin djơ\ tơlơi pơkă, kyâo dlai ]a\t đ^ hiam, s^t nik hơmâo kmlai yơh, tơdah tuh pơ alin kah ha\ng thun blan rơgao [u hơmâo ]ang rơmang ôh”

Tui ha\ng ơi Hà Công Tuấn, kơ ia\ng khoa ding jum hơmoa pơdai, pơđ^ kyar plơi pla dêh ]ar ta lăi; Koal }ư\ sia\ng anai do\ rơbêh 1 klăk ektar lon do\ soh đu]. Mơnuih ma\ bruă le\ lu, kiăng pơđ^ kyar le\, kho\m hơmâo jơlan hdră rơđah rơđong hloh. Thun blan laih rơgao, hơmâo lu anih ano\m ngă soh glăi tơlơi phiăn, mă lon kơnuk kơna nga\ hro\m ha\ng lu anih ano\m pơ kon pla kyâo pơtâo. Jơlan hdră lon djơ\ tui ha\ng [ơi koal anai, iâo pơhư] lu mơnuih rai mă bruă, pioh pơđ^ kyar rưng kyâo dlai klô ba glăi gơnam tam. Ơi Hà Công Tuấn lăi tui anai: “ Pơhiăp le\ pơhiăp, bơwih [o\ng huă le\, [u dưi mă yua na nao prăk kơnuk kơna ôh, kho\m hơmâo tơlơi ngui ngor ba rai jơlan hdră brơi mơnuih [ôn sang ha\ng hdôm sang s^ mdrô mă bruă bơwih [o\ng huă hơb^t. Kiăng sang s^ mdrô mut hro\m kho\m hơmâo jơlan hdră gah lon, [ia\ hloh kho\m hơmâo lon hiam, lon je\ giăm ha\ng plơi pla mơnuih [ôn sang, anai le\ tơlơi yôm kơ gong gai plơi pla, hro\m ha\ng kơ]a\u bruă. Djơh ha\ng koal }ư\ Siăng lon dlai hiư\m pă, brơi tu\ apah prăk ha [u, tơlơi anai kho\m rơkâo đ^ kơnuk kơna brơi g^t gai trun. Bia\ mă tơlơi phun gah bruă dlai klô le\ lon”

Bia\ mă `u hdôm bruă ngă phrâo anai, hdôm hơbo# bruă pơđ^ kyar dlai klô tu\ yua hloh, kơtư\ hăng tơlơi tu\ yua mơng bơwih [o\ng huă, laih anun lon dlai adai rơhuông, samơ\ brua\ rưng kyâo [ơi koal }ư\ Siăng, amra ]i rơngia\ abih, tơdah ăt do\ ngă tui kah ha\ng tơđar hlâo. Rơngiă dlai klô  [ơi }ư\ sia\ng anai yua lu mơng tơlơi ba rai, samơ\ kơnong bơwih brơi hdôm ring bruă pơđ^ kyar tơlơi bơwih [o\ng huă mơnuih mơnam hdôm thun blan laih rơgao, hơmâo [o\ng lui hdôm rơbâo ektar kyâo rưng. Tơlơi gơgrong ba bruă anai, blung hlâo yua mơng hdôm gong gai plơi pla. Hdôm ring bruă yua mă lon dlai kho\m tui lăng kjăp, ana\m brơi ngă tah hdôm tơlơi lăi [ơi ngo\ anai, mă abih gơnam dlai klô, samơ\ [u tuh pơ alin glăi lăp djơ\ ôh. Bruă pơđ^ kyar pla kyâo dlai hasa tơlơi kiăng bia\ mă [ơi koal }ư\ sia\ng laih anun tar [ar dêh ]ar ta, ama\ng rơnuk pơblih ayuh hyiăng hjan ang^n ră anai, laih anun mut hro\m tơlơi bơwih [o\ng huă ha\ng jar kmar. {ơi mông jơnum bruă pơgăng wai lăng rưng kyâo dlai klô, ako\ pơjing [ơi tơring ]ar Daklak ako\ thun anai, ơi Hoàng Trung Hải, kơ ia\ng khoa dêh ]ar ta lăi dơlăm tui anai:“ {ing ta le\ jing hasa lon ia pơdjơ\ truh ktang tơlơi pơblih ayuh hyiăng hjan ang^n, abih ba\ng mrô ju\ yap leng tui tơlơi [u klă sôh, bơyan phang le\, khôt kơtang hloh, bơyan hơjan hlim le\ ia ling da#u kơtang hloh, kyâo rưng yơh jơlan hdră [ing ta pơgăn glăi hdôm tơlơi pơdjơ\ truh pơ blih ayuh hyiăng. Tơlơi yôm kơ rưng kyâo, djơ\h ha\ng pơđ^ kyar hđo\ng kơja\p, dưi pơs^ hloh dong, rơkâo [ing ta kho\m glêng nao lu hloh, bruă tuh pơ alin lu hloh, laih anun ksem pơmin rai lu hơbo# bruă, kia\ng kơ `u pơđ^ kyar hơđong kjăp. Wot dah do\ lu tơlơi dleh tơnăp, samơ\ abih ba\ng [ing ta kho\m thâo hluh, tơdah [ing ta [u nga\ hlâo brơi tơlơi gơ`a\m pơđ^ kyar hđong kơja\p, bia\ ma\ [ing ta hlăk glăm ba tơlơi anai”

“ {o\ng gơnam dlai kyâo – {le\ ia mơta”, Hro\m ha\ng tơlơi rơngia\ kyâo rưng, ba truh tơlơi phang khôt, ia ling da#u, jai hrơi jai ktang hloh. Brơi glăi tơlơi mtah mơda kyâo rưng, brơi glăi }ư\ Siăng, yua kơ anun yơh, kho\m nga\ tui ja], yua tơlơi pơđ^ kyar kjăp hơđong brơi đơđam koal laih anun tar [ar dêh ]ar ta.

Rơluch Xuân: Pô ]ih ha\ng pôr