VOV4.Jarai - Pơ kual }ư\ Siang ta, rơman yơh mơnong rông je# giam hăng mơnuih bia\ ma\. ~u dưi mơnuih amăng sang ano# pô `u, kiang kha\p, pơ anăn brơi anăn, nga\ yang tring rơman kiăng suaih pral. Kha\ anun hai, je# giam anai sa dua drơi rơman to# tơno# djai [u thâo yua hơget ôh. Hơmâo mơnuih la\i `u djơ\ jrao, hơmâo mơnuih đa la\i, arang brơi nga\ brua\ lu đơi, pơgiang gơnam kơtra#u, yua anun `u djai.

Hơdôm hrơi je# giam anai, rơman ania hơmâo anăn H’Túc, 35 thun, (gah Sang bơwih [ong hua\ toai ]ua\ ngui Buôn Đôn Thanh Hà, sa\ Krông Ana, tơring glông Buôn Đôn) ngă pô, gla\k hơmâo tơlơi rua\ [u thâo kran yua hơget ôh, mơnuih wai lăng rơman anai ayong Y Xuyên Knul bơngo\t bia\ ma\. Tơdơi kơ mông jơnum nga\ lơphe\t lơ 8/3 phrâo rơgao, rơman H’Túc hơmâo tơlơi rua\, [ong ro\k [ia\, amăng bah `u kơ]ung, mriah djơh hăng nam djơ\ ia hlor, ia pơiă. Ayong Y Xuyên brơi thâo, anai le\ tal blung a `u [uh tơlơi rua\ djơh anai, `u nao tơ`a  lu mơnuih rông rơman sui thun [ơi hơdôm [ôn lan je# giam  samơ\ [u hơmâo hlơi thâo tơlơi rua\ anai ôh. Tơlơi anai nga\ kơ `u bơngo\t bia\ ma\.“ {u thâo yua hơget `u rua\ kah anun, hlâo dih ayong ăt tom rông rơman, mơng `u do\ ]ơđai truh prong mơn samơ\ [u [uh ôh tơlơi rua\ djơh anai. Tơđar `u nao pơ dlai tơl rơbuh đih, đa rua\ tơkai yua jua\ djơ\ drơi, lom anun ta pơjrao amu` đu] ma\ hla rok hơtu\k h^ laih anun rao [ơi nam rơka `u, `u abih rua\ yơh. {u thâo ôh yua hơget `u rua\ djơh anun, nao tơ`a  hơdôm mơnuih hơmâo rơman, [ing gơ`u la\i phrâo anai mơn [uh rơman rua\ djơh anai, năng ai `u, [ong ]a ]ot, [udah `u djơ\ jrao arang thơ, [ing `u hu\i kah djơh anun. Tơđar hơbin [uh rơman mơ\ kơ]ung mơbah, rua\ tơ[ông. Aka [u [uh ôh tơlơi rua\ djơh anun”.

Hlâo kơ hrơi rơman H’Túc hơmâo tơlơi rua\, khoa wai lăng ano\m toai ]ua\ ngui hơmâo brơi rơman pơdơi h^ pơgiang toai, aka\ rơman kơtoai hang ia krông kiang amu` wai lăng, [u dja\ gla\i pơ sang kah tơđar ôh. Rim hrơi, mơnuih wai lăng rơman brơi rơman [ong hăng pel e\p na nao tơlơi rua\ mơng rơman, iâu mơnuih ma\ brua\ amăng Anom wai piôh rơman kiang pơjrao hăng [ơk jrao.

Sa dua ]ô mơnuih la\i tui anai, ra\ anai rơman [ơi anom toai ]ua\ ngui arang ma\ yua kraih đơi” pơgiang toai ]ua\ ngui lu đơi, [u brơi pơdơi ôh. Tơlơi anai [u djơ\ biă ôh. {ơi hơdôm anom toai ]ua\ ngui, pơ anun gru\p ma\ tơlơi pơhing hơduah tơ`a laih, hơdôm drơi rơman pơ anai, la\i tom hlao rơman arăng rông hăng rơman mơng sang bruă mơdrô bơvih [ong hua\, leng kơ hơmâo hra\ pơar dăp bruă hrim hrơi “ma\ brua\” sit nik, hơmâo mông pơdơi, hăng hrim blan ha drơi rơman amra nao sa tuôr amăng sa rơwang hrơi tơjuh. Ayong Y Bral Êban, mơnuih mơgăt rơman ma\ brua\ [ơi Ano\m toai ]ua\ ngui tơdrông tung tai {uôn Đôn la\i:“ Rơman lom sa blan `u ma\ brua\ sa rơwang hrơi tơjuh đu], yua ma\ brua\ tui tuôr, lơm sa blan nao sa rơwang hrơi tơjuh đu]. Dơ\ nao abih blan kah anun hn^ `u hơmâo pran na nao, gleh bia\, do# rơbêh 3 rơwang hrơi tơjuh anun tlaih lui `u gla\i amăng dlai brơi `u hyu e\p ro\k [ong yơh”.

Ơi Nguyễn Đức, kơi-ang khua git gai anom toai ]ua\ ngui hăng sang pơjưh toai Biệt Điện, tơring ]ar Daklak brơi thâo: “ Rơman hlâo dih [ing gơ`u yua amăng sang ano# đu], kah hăng nao pơ dlai, hua kơyâo, tơdah pơsit rơman kiang yua amăng brua\ pơgiang toai ]ua\ ngui rim tơđar hua\i ano# hơget lơi, yua brua\ ma\ mơng `u [ia\ đu], rơngiao kơ anun [ing ta hơmâo hơdra\ ma\ brua\, ăt hơmâo ]ih pơkra hrơi mông kơ rơman ma\ brua\, hơmâo hra\ pơar rơđah rơđông. Sa rơwang hrơi tơjuh [ing ta pơplih h^ hơdra\ ma\ brua\ mơng rơman, bơhmutu rơwang hrơi tơjuh hơmâo 4 drơi rơman ma\ brua\, hơdôm drơi rơman pơkon pơdơi h^, pơplih ma\ brua\ nao rai.

Lơ 8/03 phrâo rơgao, rơman tơnô 40 thun hơmâo anăn le\ Khăm Thơng, glăk  pral bia\ ma\ to# tơno# djai h^.Tui hăng pô sang `u lăi, yua truh bơyan kiăng juă ania, amăng drơi jan `u bơngo\t bơnga` kơthul, tơdơi 2 rơwang hrơi tơjuh [u gưt [ong rok, [u brơi pô `u je# giam ]em rông, yua anun `u djai h^. {ing gơmơi ma\ hia\p mơng ayong Y Bral Ê Ban, mơnuih mơgat rơman ma\ brua\ [ơi Ano\m toai ]ua\ ngui Tơdrông tung tai tơring glông Buôn Đôn le\, `u lăi adơi ana\ neh, wa mơng pô hơmâo rơman la\i rơđah yua hơget rơman djai: “Yua `u mhâo ania, [u dưi mut ]em rông `u yua `u [u kran pô ôh. Tơdah rơman anun tlaih mơng war, plơi pla [ơi anai amra pơ]ah lah abih yơh, `u hơmâo pran bia\ ma\, hơmâo pral hloh amăng tơpuôl `u. ~u rơgơi đơi, hơda] đơi, `u djai tu\ mơn, [u brơi ôh arang ma\ `u kah anun”.

Ơi Huỳnh Trung Luân, Khua git gai Anom wai piôh rơman tơring ]ar Daklak pơsit:“ Tui hăng [ing ma\ brua\ pel e\p hăng pơsit mơng anom wai piôh rơman, rơman anai djai [u djơ\ nga\ brua\ rơgao đơi ôh, tui hăng [ing gơmơi lom tlaih lui rơman anai, gla\i pơ dlai [u [uh tơlơi rua\ ano# hơget ôh. Yua ayuh hyia\ng pơplih, pơia\ đơi [udah rơ-ot đơi yua anun `u djai”.

Lăng bia\ `u ra\ anai tơlơi wai lăng rơman hluai tui hăng hơdôm tơlơi găn gao thâo tha\i mơng ơi ya\ đưm đô] [u hơmâo nga\ tui khoa học ôh, ăt kah hăng [u hơmâo pel e\p hăng ma\i mok kiang thâo kran tơlơi rua\. Hrim blan mơnuih ma\ brua\ amăng Anom dja\ piôh rơman nao pel e\p hơnong kơtra#u hăng ma\ eh rơman đu]. Anai le\ tơlơi pơhia\p mơng ơi Nguyễn Đức, Kơ-iang khua git gai anom ]ua\ ngui hăng sang pơjưh toai Biệt Điện, tơring ]ar Dak Lak: “ Brua\ wai lăng hăng pơjrao rơman [ơi anai pơjrao hăng tơlơi thâo thăi mơng đưm đu], aka [u ma\ yua  hơdră pơjrao hăng ia jrao phrâo ôh kiang pơjrao. Rơman [ơi anai hơmâo pran bia\ samơ\ amu` djai yua anun tơna\p bia\ mă e\p lăng tơlơi ruă, yua [u hơmâo mơnuih thâo kơhnâo kơhnak kiang wai lăng pu\ rơman ra\ anai”.

Daklak ra\ anai hơmâo 47 drơi rơman lan, amăng anun hơmâo lu drơi rơgao 40 thun laih. Kiang ma\ yua rơman pơgiang toai ]ua\ ngui [u djơ\ tơlơi ]ang rơmang kơ pô rơman ôh, tơlơi bơngo\t [ơi anai le\ tơlơi phara kơplah wah rông rơman tui tơlơi juăt đưm hăng tơlơi pơlih ayuh hyia\ng rơhuông adai djơh ra\ anai. Brua\ rông rơman mơng đưm hlâo dih, ra\ anai [u djơ\ dong tah hăng anih anom anet, kual lon dron hăng phun kơyâo rok tok [ia\ tui... Anun yơh tơlơi hu\i bia\ ma\, [ing wai lăng rơman khom pơđing nao tơlơi anai, tơdah kiang dja\ piôh pu\ rơman./.

                                                                        Nay Jek : Pô ]ih hăng Pôr