VOV4.Jarai-Dơng mơng hrơi mơguah sing bring, [ơi ama\ng jang graih rơdeh tring ]ar Dak lak, hmâo [uh lu rơdeh pơgiang tuai, rơdeh mơng anet truh pơ\ rơdeh pro\ng, pơda\ brơ] bra] sa glông, laih anu\n đuăi nao đua\i rai, hyuh hơduah tuai [ơi treng gah jơlan. Hro\m ha\ng anu\n hơmâo lu mơnuih hyu hơduah brơi tuai ket tơkeng [ơi anih mơ`u\m ia, anih [o\ng huă, [uh nao tuai, bơrơxoa dui tơngan tuai, pơgun pơgan [ơi ana\p ama\ng jang graih rơdeh. {u djơ\ hơja\n rơdeh anet đô] ôh, kơ tư\ ha\ng rơdeh pro\ng, kah ha\ng rơdeh “ Hơmâo sưng đih, rơdeh hiam, gường nằm chất lượng cao” đuăi pơ\ kual kơdưr kah ha\ng; Hồng Ánh, Hùng Phi, Sỹ Hùng, hro\m ha\ng lu rơdeh đuăi jơlan  nao pơ\ Gia lai – Kon Tum, Đà Nẵng, Bình Định kah ha\ng; Anh Dũng, Lệ Thanh, Phúc Sinh, Anh Tuấn, Mỹ Thanh, Thiên Ân, Bảo Đạt, Vi Đạt, Toàn Phát, Hồng Anh, Hải Hòa, Thành, ..v...v, pơtu\m [ơi ana\p ama\ng jang graih rơdeh do\ tring ]ar Dak Lak, hơdơ\ pô kia\ng đô] ma\ tuai rơnguai , [u mut nao ôh pơ\ graih rơdeh, ara\ng lăi “ Xe dù”, hyu ma\ bơrơxoa tuai rơnguai, [u djơ\ hơjan ngă pơgun pơgăn [ơi jơlan glông nao rai, samơ\ pơgun truh [u anet [i khul wai lăng tơdron rơdeh, bơkơ hơdôm rơdeh ngă tui djơ\ tui tơlơi phiăn pơkă. Ơi Nguyễn Dương – Pô dja\ mơgăt rơdeh pơgiang tuai ama\ng tơdron rơdeh lăi tui anai:“ Dơng mơng 5 mông mơguah truh 7 mông 8 mông, hơmâo sa dua boh rơdeh do\ [ơi sang s^ ia xăng ia jâo, hơmâo thim hdôm mơnuih hyu hơduah tuai dơng jum dar, ngă pơru\ng pơra\ng, tuai [u thâo mut nao ôh [ơi tơdro\n rơdeh, ma\ tơngan dui nao dui rai, bơrơxoa tuai mơng gah anai truh gah dih jơlan, ngă pơgun jơlan nao rai, kplah wah rơdeh anai ha\ng rơdeh pơ\ kon laih anu\n phung hyu hduah tuai đ^ rơdeh bơrơxoa nao rai. Laih anu\n ba tuai nao pơ\ anai, pơ\ dih hoăk ma\ do\p prăk, laih anu\n lu tơlơi pơ\ kon dơng”.

            Dak lak le\  anih phu\n tơlơi s^ mdrô [ơi kual ]\ư\ siang, pơke\ hro\m ha\ng kual to\ng krah, [ôn pro\ng Hồ Chí Minh, laih anu\n hơdôm kual Ngo\ dơnung lon ia ta, tui anu\n yơh rơdeh dù, ăt ngă tui kah ha\ng anu\n mơn. Hro\m ha\ng jơlan nao gah kual kơdư, nao pơ\ hơdôm tring ]ar Gia lai-Kon Tum laih anu\n kual to\ng krah. “ Rơdeh dù” ăt đuăi nao lu gah jơlan Nha Trang, Phú Yên, Đà lạt, hơmâo hdôm sang rơdeh Thanh  Hòa, Hương Khuê, Ái Ly, Việt Thanh, Tuấn Anh, laih anu\n hơmâo lu rơdeh pơ\ ko\n [u hơmâo ana\n pơ plông bơrơxoa tuai, đua\i nao đuăi rai [ơi jơlan Nguyễn văn Cừ, Nguyễn Tất Thành, Phạm Văn Đồng, laih anu\n găn nao [ơi hdôm Siêu thị, sang ia jrao, sang hră hrăm, [ơi ano\ `u mu\t nao [ơi jơlan asuek, anet aneo, laih anu\n bơrơxoa ma\ tuai [ơi hdôm anih tơguăn rơdeh buýt. Ơi Đặng Văn Xiêm, lu wơt laih khul mơnuih hyu hduah tuai dui mơng rơdeh [u mut nao [ơi graih rơdeh ôh, hyu dui tuai, ngă gleh tơnăp, `u lăi tui anai:“ Rơdeh gah rơngiao jơlan lu bia\ ma\. Gleh hloh le\ phung hyu hduah tuai dui tuai, brơi đ^ rơdeh anai gio\ng, laih anu\n brơi đ^ rơdeh pơ\ ko\n, lu wơt gơnhu [u brơi nao. Tơdang ta do\ do\ng [ơi anu\n tơguan, gơ`u anur sur ta, kho\m ta đ^ rơdeh gơ`u, [u dưi đ^ ôh rơdeh pơ\ kon. Ta kiăng mut nao ama\ng tơdron rơdeh, blơi ve\, do\ [ơi jơlan hu^ rơhyưt bia\ ma\, gleh bia\ ma\”

            Hasa ara\ng lăi graih rơdeh đuăi ]a hơmâo lu bia\ ma\ ră anai [ơi tring ]ar Dak Lak. Anu\n le\ rơdeh đuăi gah kual dơnung, tư\ s^ ve\ pô, brơi tuai đih đo\m sang pô gơ`u, [udah [ơi công ty. Kơnong hơja\n [ơi [ôn pro\ng Buôn Ma Thuột, hơmâo lăi truh sang rơdeh Thu Đức, Năm Thùy, Anh Khoa, Kumho Samco, Dung Nghĩa.... hơmâo lu rơdeh hơmâo sưng đih, grê đih truh hơdôm rơtuh boh rơdeh. {u djơ\ hơja\n pơgiang tuai đô] ôh, hdôm rơdeh anai hơna] pơgiang gơnam tam dơng, do\ do\ng ket tơkeng [ơi treng gah jơlan nao rai, ngă pơgun pơgăn, [u hơmâo tơlơi rơnuk rơnua ôh [ơi jơlan. Kah hăng sang rơdeh Thu Đức, rim mơguah đô], rơdeh hmâo sưng đih pơdă sa glông, do\ng [ơi jơlan  Trần Hưng Đạo, pơdu\ pơgiang gơnam tam, bơrơxoa abih jơlan treng gah. Kah ha\ng sang rơdeh Tuấn Anh, hơja\n `u đô] nao pơ\ Đà Lạt, pơgiang rah gơnam, s^ rah we\, pơgiăng kơnia\ tuai rơnguai [ơi sang do\ anet aneo, giăm ha\ng jơlan Nguyễn Văn Cừ, jơlan anai hơmâo lu rơdeh nao rai bia\ ma\, hu^ rơhyưt bia\ ma\..

            Hlăk anu\n le\, graih rơdeh gah kual dơnung [ôn pro\ng Buôn Ma Thuột, hơmâo sa boh Công ty mơng [ôn prong Hồ Chí Minh  ra tuh pơ alin  giăm 30 klai prăk, man pơdơng pro\ng rơhaih 2 ektar rơgơi hiam, [u hơmâo hlơi ôh, heng hong đô]. Hdôm pluh anih s^ ve\ aka ma\ bruă ôh. Ơi lâm Ngọc Tuấn, khua g^t gai  graih rơdeh kual dơnung brơi thâo:“ Graih  rơdeh gah kual dơnung yu\ [ôn pro\ng Buôn Ma Thuột, man pơdơng mơng thu\n 2010, tui ha\ng tơlơi iâo pơthưr mơng [irô jơnum min mơnuih [ôn sang tring ]ar Dak Lak, kiăng hơđo\ng tơlơi rơnuk rơnua [ơi jơlan nao rai. Gio\ng man pơdơng laih, mrô tuai mut nao rai [ia\ đô], kah ha\ng [u hơmâo ôh. Yua  dah ră anai [irô wai lăng rơdeh pơdu\ pơgiang aka brơi ôh rơdeh do\ng ama\ng [ôn pro\ng, pioh hyu ma\ tuai. Bia\ ma\ `u hdôm sang rơdeh Thu Đức, Năm Thùy, Anh Khoa, Kumho Samco.... hyu ma\ tuai ama\ng [ôn pro\ng, rai pơ\ anai mă\ boh hră k^ mơng  graih , pioh nao pơ\ [ôn pro\ng Hồ Chí Minh, laih anu\n hdôm tring ]ar gah kual dơnung, tui anu\n yơh tuai [u rai ôh [ơi anai”.

            Tơlơi “ Rơdeh [u hơmâo anih jưh tơpă”, ket tơkeng đua\i nao rai ama\ng jơlan [ôn pro\ng, ngă pơgun pơgăn [ơi jơlan glông nao rai, ba rai tơlơi pơ plông [u hiam ôh, ama\ng bruă bơvih [o\ng huă pơdu\ pơgiang tuai, rơngiă prăk kăk pơhrui glăi brơi kơnuk kơna. Khua g^t gai [irô rơdeh pơdu\ pơgiăng hyu pel e\p [ơi jơlan tring ]ar Dak lak hmâo lăi. Tơlơi “ Rơdeh [u hơmâo anih jưh tơpă”, ăt do\ hơmâo mơng đưm dih laih, samơ\ khul tơhan hơmâo tơlơi dưi [u ana\m pơgăn ôh:“ Tơlơi rơdeh [u hơmâo anih jưh tơpă”, hơmâo lu hloh 2 bơnah ako\ jơlan mut nao rai amăng [ôn prong, anu\n le\ graih rơdeh gah kual kơdưr laih anu\n graih rơdeh gah kual dơnung; bia\ ma\ `u hlăk hơmâo. Kơ]a\u bruă mơng tring ]ar, hơmâo 2 graih rơdeh gah kual kơdưr ha\ng tơdron rơdeh gah kual dơnung. Samơ\ hơmâo sa dua sang rơdeh [u ngă tui ôh. Thu\n 2014 [ing gơmơi hơmâo phak laih hdôm sang rơdeh hyu ma\ tuai, brơi tuai tru\n [u djơ\ tui ha\ng tơlơi pơkă . Tal 2 soh le\ tơlơi “ Rơdeh [u hơmâo anih jưh tơpă” yua ako\ pơjing , kho\m phăk tơhmal ktang, phăk truh hdôm pluh klăk prăk. Samơ\ hdôm tơlơi phăk anu\n aka tum tơlơi pơhu^ ôh”.

       Têt thu\n phrâo Ất Mùi giăm truh laih, tơlơi nao rai đ^ rơdeh jai lu, tơdah tơhan pôlis tring ]ar Dak Lak [u gleng nao ôh tơlơi wai lăng gah bruă pơgiang tuai rơnguai. Tơlơi  “ Rơdeh [u hơmâo anih jưh tơpă nao rai [ơi anai ăt do\ tơnăp tăp, [u hơmao thâo ôh./.

                                                            Rơluch Xuân : pô pơblang hăng pôr