VOV4.Jarai - Tơring ]ar Daklak ră anai hơmâo rơbeh kơ 20.000 ]ô ]ơđai [u klă drơi jan hăng ]ơđai drit droai, lu `u le\pơ plơi pla, kual ataih yaih. Lu [ing ]ơđai hơmâo tơlơi hdip tơnap bia mă hăng kiang biă kơ tơlơi gum pơđup mơnuih mơnam pioh hrưn đ^ amăng tơlơi hdip mda.

    Thun anai hơmâo 13 thun laih, samơ\ nô Y Kiên Ê ban, pơ thôn 7, să }ư\ Ê Bur, [on prong {uôn Ma Thuột kơnong kơdrăo 10 k^ đu], drơi jan rơwang rơweh eh mta, tơkai tơngan tơrơkhoanh, đih ]i asuek, [u truh mpư\ hlư\ ôh. Amai H’Duyl Ê ban, am^ nô Y Kiên brơi thâo, nô Kiên djơh anai mơng phrâo tơkeng rai [ơ\i, drơi jan kreh tui anun yơh, djop mta bruă mơng [ong huă truh mơnơi hơgơi plih sum ao lêng sa tơngan amai sôh rak rem. Mơng anet truh ră anai, rim blan yơh `u ba nô Kiên nao pơjrao. Ană tal 2 `u ăt pơ-ai ruă na nao mơn. Prak kak amăng sang ano# tuh abih kơ jrao pơgang, prak nao pơ sang ia jrao. Tơlơi hdip tơnap tơl [u gưt hdip tui dơng, ung amai hyu ngă na arăng djop bruă yơh pioh paih [ong mơguah tlam. Amai H’Duyl lăi tui anai: “Rim thun yơh ba `u nao pơjrao pơ sang ia jrao, mơng lăi nao pơ sang ia jrao le\ đih glăi 1-2 blan, ayong `u duam, adơi `u duam tui mơn. Pô adơi `u do# pơ sang rơwang biă mă. Lon bơwih [ong djơh arăng [u hmâo lơi, ha ]ô ung kâo yơh hyu duah [ong rông 3 am^ ană gơmơi. Ung kâo hyu mă bruă arăng hơmao dôm hpă [ong dôm anun rim hrơi”.

    Amai H’Tlưch Ayun, pơ [on Tah A, să Ia Drơng, tơring glông }ư\ Mgar, djai am^ ama mơng anet. Lơm do# rơkơi [ă ha ]ô ană đah rơkơi mơn. Samơ\ ung `u lui h^ `u hăng ană `u nô Y Pin thun anai kiah 3 thun đu] mơ\ aka thâo pơhiap, thâo rơ[ăt ôh, kơnong do# sa ano# đu], hia hơ hơk [ơ\i rim wot [uh am^ `u. Păp mơn kơ ană samơ\ hiưm mơ ngă, khom mơ-it kơ neh wa giam anun pioh hyu mă bruă arăng e\p ano# [ong kơ 2 am^ ană. Amai H’Tlưch lăi: “Amăng sang kơnong 2 am^ ană gơmơi đu]. Ană kâo giam 3 thun yơh mơ\ aka thâo puăi, aka thâo rơ[at ôh. Đa hyu mă bruă arăng kâo [ă ba ană kâo hai, đa mơn mơ-it kơ neh wa lăng brơi pioh kâo hyu mă bruă arăng. Kiang mơn bơwih [ong huă hrưn đ^, samơ\ [u hơmâo mana] ngă hiưm pă, kư\ hyu ngă na arăng tui anai đu] yơh”.

    Y Kiên hăng Y Pin kơnong 2 amăng hơdôm [ing ]ơđai [u klă drơi jan, tơlơi hdip tơnap ]i tơring ]ar Daklak. Khă hơmâo tơlơi pơđup mơng dôm anom bruă gum pơgang, gong gai plơi pla samơ\tơlơi hdip sang ano#[ing ]ơđai anai do#dleh tlôh nôh.

    Hrơi blan rơgao, dôm [irô wai pơgang lăng ba amăng tơring ]ar djơh hăng: Keh prak gum pơgang [ing ]ơđai, Grup pơgang Mơnuih [u klă drơi jan hăng ]ơđai drit droai, Grup ia jrao kyâo bơrơkal mriah djop gưl… hơmâo hdai gum ngă tom lu bruă yôm, wai pơgang, rak rem, pơđup kơ [ing ]ơđai hơmâo tơlơi hdip tơnap, ]ơđai drit droai, ]ơđai [u klă drơi jan. Djơh amăng thun 2014, Keh prak gum pơđup [ing ]ơđai tơring ]ar Daklak hơmâo hyu iâo pơhrui gum pơđup đa gơnam tam, đa prak kak, hơmâo h^ giam 10 klai prak, pơđup bra] ruă htai bôh kơ 100 ]ô ]ơđai, đa le\ [ah tơ[ông; pơđup rơbeh 600 anung gơnam kơ ]ơđai hrăm hră gir kơtir. Mơng thun 2010 truh ră anai, Grup pơgang pơđup kơ Mơnuih [u kla drơi jan hăng ]ơđai drit droai tơring ]ar Daklak hơmâo ngă gong jơlan, hyu iâo pơ hrui arăng pơđup đa, hơmâo h^ 15 tơn braih, brơi 15 drơi rơmô, dôm rơtuh drơi un djoai, kơ dôm sang ano# [un rin hin tap rông ]ơđai drit droai hăng [ơk 600 anung gơnam kơ ]ơđai sang hră, rơbeh 300 bôh dăng wang pioh kơ [ing ană amôn drit droai tơlơi hdip tơnap, hrưn đ^ amăng tơlơi hrăm hră.

      Dôm tơlơi gum pơđup mơng djop khul grup mơnuih mơnam  hơmâo djru laih kơ lu [ing ]ơđai dưi pơ hgao h^ ano# tơnap, tơlơi ruă, mut hrom mơnuih mơnam. Khă tui anun, mrô ]ơđai dưi pơđup brơi mơng hdră aka lu ôh hăng tơlơi gum pơđup anai ăt tui mơn hmu hăng tơlơi hdip mơgoah tlam. Yă Nguyễn Thj Vân, Khoa git gai khul gum pơđup Mơnuih [u klă drơi jan hăng [ing ]ơđai drit droai tơring ]ar Daklak brơi thâo: “Kâo [uh Ping gah hăng Kơnuk kơna hăng djop khul grup mơnuih mơnam glêng rai biă, samơ\ biă `u ăt aka  djop đơi lơi. Djo\p khul grup, [ing hơmâo pran joa hum djru thâo khăp păp gum pơdup lu mơn, samơ\ ano# pơđup anun mơng [ing ta le\ glak pơđup brơi ano# [ong, ano# yoa đu] mơn. Bơ pơđup brơi bruă mă, ngă hiưm pă dưi rông mă tơlơi hdip kơ pô, ano# anun aka hơmâo đơi ôh. Ră anai mơnuih mơnam ta hơmâo lu khul grup iâo pơ hrui amăng tơlơi gum djru. Yoa anun, sa ]ô mơnuih hơmâo pran joa gum djru mơ\ 6, 7 khul grup iâo pơhrui le\ [uh rơđah mtam tơlơi gum pơđup anun hơmâo tơlơi tơnap yơh”.

     Tơring ]ar Daklak ră anai hơmâo giam 9.700 ]ô ]ơđai drit droai hăng giam 11.000 ]ô [u klă drơi jan, ]ơđai djơ\ jrao hret đioxin. Amăng anun kơnong hơmâo 1.000 ]ô đu] dưi ba rông pơ sang ]em rông ]ơđai gah mơnuih mơnam. Dôm do# glăi hă, lêng [ing ană amôn hdip pơ sang ano# pơ plơi pla, kual ataih yaih hăng tơlơi hdip tơnap kơ [ah djop mta. Yoa anun, kiang biă mă djop mơnuih djru gum đa pioh [ing ]ơđai dưi hơmâo tơlơi hdip klă hiam hlôh.

                                               R]om H’Ly: Pô ]ih hăng Pôr.