VOV4.Jarai: Truh abih 3 blan ako\ thu\n anai. Sang mak ksai gum djru mơnuih mơnam tơring ]ar Daklak, hơmâo pha brơi rơbeh 206 rơbâo boh sang ano\ ]an rơbeh 3000 klai prak. Rơnoh prak brơi ]an ma\ kơmlai [ia\ anai, hơmâo djru brơi do\ng 3000 boh ako\ bu\ng sang ano\ mơnuih [ôn sang găn gao h^ tơlơi rơmon kon rin hrim thu\n. Sang mak ksai ba prak truh pơ\ tơngan  sang ano\ [un rin, laih anu\n nga\ hro\m kơja\p khul gru\p mơnuih mơnam, djru brơi hdôm sang ano\ anai yua prak djơ\ ba glăi tu\ yua. Minh Huệ, pô ma\ tơlơi pơhing go\ng phu\n jua pơhiăp dêh ]ar Việt Nam, do\ [ơi kual }ư\ siang ]ih glăi tui ha\ng anai.

            Mơguah hrơi năm, [ơi sang jơnum [irô jơnum min mơnuih [ôn sang să Ea M’Nang, tơring glông }ư\ M’Gar, tơring ]ar Daklak, dik dak ma\ bruă hloh kơ hrim hrơi. Yua dah, tui ha\ng hrơi ma\ bruă, anai le\ hrơi pơkă ma\ bruă hrim blan mơng Sang mak ksai gum djru mơnuih mơnam, ma\ bruă djru brơi sang ano\ ]an prak [ơi plơi pla ala [ôn. Truh 12 mông yang hrơi dong, hdôm sang ano\ nao hơmâo ngă gio\ng hră pơar, kla prak, prak kơmlai, tu\ ma\ prak kơmlai prak mơit, laih anu\n brơi prak mơnuih [ôn sang ]an... jơnu\m jao bruă ha\ng khul khoa g^t gai să, hdôm tơpuôl khul, laih anu\n 23 ]ô khua g^t gai tơpuôl ]an prak. Ayo\ng Phạm Huy Trung, mơnuih mă bruă sang mak ksai gum djru mơnuih mơnam, than ngan [ơi tơring glông }ư M’Gar, tơring ]ar Daklak brơi thâo, tơring glông anai hơmâo 17 boh să, tơring kual, hrim blan hơmâo giăm 20 hrơi, [ing ayo\ng kho\m rai ma\ bruă [ơi hrim boh plơi pla kah ha\ng anu\n: “ {ing gơmơi ma\ bruă tui ha\ng tơlơi pơka\ hrim hrơi, ama\ng blan, kiăng lăi hdôm hrơi hơmâo pơkă, kah ha\ng [ơi anai le\ lơ 18 hrim blan, [u pơkă hrơi năm ha\ng hrơi tơjuh ôh. [u yap hdôm hrơi ngă lơphet, [ing gơmơi pơblih hrơi mă bruă pơ\ ko\n, tơdah huăi hơmâo tơlơi hge\t ôh, ăt ma\ bruă kah hăng tơđar mơn, kiăng kla brơi prak amu` ame\ kơ hdôm sang ano\ ]an prak [ơi să anai mtăm. Djơh ha\ng hdôm să pro\ng, lu mơnuih [ôn sang, tui hloai ha\ng tơlơi ma\ bruă, pơ pha nao rai, ha\ng hdôm bruă lu, khul khoa g^t gai nao hro\m, nao djru adơi ayo\ng, ma\ bruă hiam, kiăng ta` gio\ng hloh”.                  

       Dơng mơng rơnoh prak gum djru ma\ kmlai [ia\, mơng sang mak ksai gum djru mơnuih mơnam, bơwih bơwang brơi truh pơ\ hdôm sang ano\ [un rin, lu sang ano\ [ơi tơring ]ar Daklak, hmâo pơđ^ kyar bơwih [o\ng huă, gir run găn gao h^ tơlơi rơmon kon rin. Yă Phạm Thị Hương [ơi plơi thôn 1A, să Ea M’Nang, tơring glông }ư\ M’Gar brơi thâo; sang ano\ hơmâo 1 sao lo\n ngă hơmua, tui anu\n yơh, 5 ]ô mơnuih ama\ng sang ano\ nao mă bruă ara\ng, hduah [o\ng huă. Dơng mơng thu\n hlâo dih, tơdang ]an prak 25 kla\k prak, mơng sang mak ksai gum djru mơnuih mơnam, pioh blơi rơmô rông, pơkra war đang, rơkơi bơnai hơmâo jơlan hdră bơwih [o\ng huă phrâo, anu\n le\ rông rơmô tuh ana\: “ Dơng mơng hrơi ]an prak blơi sa drơi rơmô, `u tuh sa drơi ana\, truh ră anai rơmô anu\n pơkian dơng. Laih anu\n sang ano\ kâo tu\ rông rơmô ara\ng pơ pha ha\ng ara\ng, kia\ng hyu wai amu` hloh, thu\n laih rơgao hmâo do\ng 3 drơi ana\ rơmô. Tơlơi hd^p sang ano\ plai [ia\ yơh tơnăp tap”

            Kiăng prak ma\ kmlai anai [ia\ truh pơ\ djơ\ truh tơngan mơnuih, laih anu\n yua prak djơ\, ba glăi tu\ yua, [u dui kơ [ah ôh khul gru\p mơnuih, pơ\ ala brơi mơnuih [ôn sang, ngă go\ng jơlan nao ]an prak mơng sang mak ksai gum djru mơnuih mơnam. {ơi tơring ]ar Daklak, truh mông anai hơmâo rơbeh  206 rơbâo boh sang ano\ ]an prak mă kmlai [ia\, ha\ng rơnoh prak le\ giăm 3 rơbâo 60 klai prak. Găn gao tơlơi ngă go\ng jơlan mơng khul mơnuih ngă hmua, khul đah bơnai, khul ling tơhan hđa\p, laih anu\n khul hlăk ai.

            Hdôm sang ano\ ]an prak dưi wai lăng tui ha\ng khul pơkrem ]an prak, hơmâo tơlơi pơtô, laih anu\n tui lăng kjăp mơng Sang mak ksai gum djru mơnuih mơnam, khul gru\p mơnuih mơnam. Gơnang mơng anu\n yơh, neh met wa [u djơ\ hjăn hmâo prak tuh pơ alin ma\ bruă đu] ôh, samơ\ hơmâo pơtô brơi tơlơi mă bruă, bơwih [o\ng huă, kiăng găn gao h^ tơlơi tơnăp tap. Bơhơmutu  kah ha\ng khul đah bơnai tơring ]ar Daklak, hrim thu\n hơmâo rơbeh 900 boh ako\ bu\ng sang đah bơnai găn gao tơlơi rin rơpa, găn gao hơbo# tơpuôl đah bơnai nga\ hro\m rông rơmô, ngă hro\m pla ca phê, khul đah bơnai ]an prak pơkrem...Yă Nguyễn Thị Kim Thoa, khoa g^t gai [irô khul đah bơnai tơring ]ar Daklak lăi kơ tơlơi găn gao thâo thăi tui ha\ng anai: “Tơdang tu\ ma\ laih rơnoh prak anai, tơlơi gơgro\ng ba [ing gơmơi, kho\m tui lăng su\, kiăng djru brơi adơi amai yua prak djơ\. Sa bruă dong [ing gơmơi tui la\ng ten tơlơi g^t gai mơng khul tơpuôl plơi pla, laih anu\n tơpuôl ]an prak pơkrem. Găn gao mơng anih ]an prak anai yơh, [ing gơmơi pơtô ba tơlơi thâo pơkrem mơng adơi amai, laih anu\n pơtâp juăt pơkrem brơi adơi amai mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\, kiăng lăi tơdang ]an laih prak anai, kho\m thâo hluh pơkrem, kiăng hrim thu\n ta pơkrem mơng anet truh pơ\ prong”.                        

        Lăi brơi tơlơi ngă gio\ng, brơi mơnuih [ôn sang ]an prak ma\ kmlai [ia\, kiăng djru neh met wa gir ktưn đ^. Yă Đỗ Thị Mến. Kơ ia\ng khoa g^t gai Sang mak ksai gum djru mơnuih mơnam [ơi tơring ]ar Daklak brơi thâo tui ha\ng anai: “ Găn gao brơi ]an prak  ba ta`  truh pơ\ sang ano\ mơnuih [ôn sang ]an, djơ\ mơnuih, [ing gơmơi hmâo gơnong kđi ]ar djru hro\m, tui anu\n yơh bruă mă rơnuk rơnoa, huăi rơngia\ prăk apah brơi ara\ng ôh, laih anu\n hdôm sang ano\ ]an prak huăi rơngia\ lu mông nao rai ôh. {ing gơmơi hơmâo pơka\ hrơi mă bruă ama\ng blan [ơi să, kiăng brơi prak [ơi tơngan hrim sang ano\ ]an. {ing gơmơi hơmâo jao brơi tơlơi dưi pơtô pơblang, tui la\ng su\ khul tơpuôl, tui anu\n gơ`u nga\ tui hiam bia\ ma\, găn gao hdôm tơlơi jơnum, pơtô ba abih ba\ng mơnuih thâo hluh jơlan hdră ]an prak ma\ kmlai [ia\ mơng knuk kna ta, jơlan hdră dưi ]an, mnuih dưi ]an, laih anu\n pơka\ tơlơi kmlai, thun blan pơka\ kla glăi prak....Hdôm tơlơi pơhing anai, lăi pơthâo brơi hdôm khoa g^t gai khul, tơpuôl thâo, ama\ng hrơi jơnum ]rông lô. Laih anu\n tơlơi mă brua\ [ơi să, [ing gơmơi ]ih ana\n abih ba\ng jơlan hdră brơi ]an, kiăng abih ba\ng mơnuih thâo, laih anu\n ]an prak, tui lăng su\ ba”

            Ngă tui tơpă rơđah rơđong tơlơi roh prak ]an, tơlơi ngă hră pơar ]an, ngă tui ten mơng plơi pla ala [ôn, kiăng mơnuih [ôn sang [un rin dưi ]an prak ta` ha\ng amu`, laih anu\n ngă tui hiam tơlơi pơtô, pơsur anur mơnuih [ôn sang yua prak djơ\ tui ha\ng tơlơi kiăng, anu\n le\ jing tơlơi mơng Sang mak ksai djru mơnuih mơnam, hro\m ha\ng khul gru\p mơnuih mơnam [ơi tơring ]ar Daklak, hlăk djru ba neh met wa djuai ania [ia\ găn gao h^ tơlơi rin rơpa./.

                                                                Rơluch Xuân: Pô ]ih ha\ng Pôr