VOV4.Jarai- Hơdôm hrơi anai giăm truh têt thu\n phrâo laih, hơmâo lu jơlan nao truh pơ\ plơi pla [ơi sa\ Ea M’nang, ăt do\ ma\ bruă dik dak man pơdơng. Mơnuih [ôn sang [ơi plơi thôn 1A, să Ea M’nang, ăt do\ hơdơr đô] tơlơi truh rơdeh pơjrơ\m kơ ơi Hoàng Văn Nguyện, khua g^t gai ano\m ping gah plơi sui mơng anai dua blan laih. ~u hlăk g^t gai man pơdơng jơlan ama\ng plơi pla, hơmâo rơdeh  kay jrơ\m h^ ơi Nguyện [ơi kian laih anu\n rơbuh tru\n [ơi hơnoh ia rô gah ieo jơlan, ba ta` nao pơ\ sang ia jrao pơjrao. Tơdơi kơ tơlơi truh anai, mơnuih ping gah, tơhan hđăp 70 thu\n, ăt do\ hơmâo pran jua hur har nao ma\ bruă pơkra jơlan nao rai plơi pla phrâo, gir run, iâo pơthưr neh met wa pơyơr lo\n, pơkra jơlan nao rai [ơi plơi pla. Ơi Nguyện brơi thâo:“ tal blung pơs^t pơkra jơlan nao rai. Jơlan nao rai lu anih juen jue, kơ ania\, lu anih kho\m tuh lo\n nao rai [ơi jơlan. Djơh ha\ng hdôm sang ano\ pơsur amu` le\ kho\m nga\ hlâo, hasa tơlơi tơnăp tăp, dưi la\i [ơi anu\n nga\ gio\ng laih [ơi anai, laih anu\n do\ pơ gun [ơi anai nga\ hiưm pă anai. {u lui jơlan tơpă  kah ha\ng ră anai do\ pơgun [ơi anai, sang ano\ neh met wa kho\m gir run brơi lo\n [ơi anai brơi khul mơnuih”.

            Kơno\ng yăp ma\ rơnu] thu\n 2013 truh ra\ anai, neh met wa plơi Thôn 1A, să Ea M’nang, hơmâo pơ]ruh gôp pơkra glăi jơlan tuh ha\ng lon rơga, boh pơtâo rơbeh 2 km jơlan nao rai ama\ng plơi pla, hơmâo da\ng  rơbeh 300 met hre\ apui lơtrik [ơi jơlan nao rai, dơng mơng ako\ plơi truh rơnu] plơi pla.

            Kiăng iâo pơthưr neh met wa gum  tơngan hro\m dưi kah ha\ng anu\n le\, tơlơi yôm `u le\  khua g^t gai plơi pla, mơnuih ping gah yơh phu\n, kho\m ngă hlâo, ba ako\ ama\ng hdôm bruă ma\. Kah ha\ng ano\m ping gah plơi thôn 1A, hơdôm mơnuih ping gah kho\m nao truh pơ\ sang ano\ neh met wa iâo pơthưr đô] ôh, samơ\ kho\m pơ]ruh pô hlâo, [ơi ano\ `u nôp hlao [ơi mông jơnum ]rông lô pơkra jơlan mtăm yơh. Tơdang iâo pơthưr, ano\m ping gah, mơnuih ping gah hro\m ha\ng khul mơnuih wai lăng plơi pla gir run hyu iâo pơthưr, jơnum ha\ng mơnuih [ôn sang lu wơt, pơblang brơi mơnuih [ôn sang thâô hluh mơng tơlơi gơ`a\m man pơdơng plơi pla phrâo. Yă Võ Thị Tuyết, khua plơi, kơ ia\ng khua g^t gai ano\m ping gah plơi 1A lăi tui anai:“ Mơnuih [ôn sang le\ lu tui anai tui dih, 2/3 tu\ ư pơ]ruh gôp prăk, pơyơr lo\n samơ\ 1/3 mrô sang ano\ do\ glăi [u tu\ ư ôh, yua dah lu sang ano\ hu^ rơngia\ lo\n, [u hơmâp prăk duh brơi. Plơi pơs^t ruah đ^ khua tơpuôl, kơ iăng khua tơpuôl, laih anu\n sa khul hyu pơsir ma\ lon pơkra jơlan, wai la\ng gah 2 ara\t jơlan anai, ruh h^ ama\ng jang, pơnăng  rơgong sang khua tơpuôl plơi yơh hlâo, to\ tui anu\n neh met wa nga\ tui klôn. 48 boh sang ano\ pơyơr lo\n, sang ano\ pơyơr lo\n lu hloh le\ 600 met lo\n. Tơdang neh met wa hơmư\ tui gio\ng  laih jơlan, hơnoh ia, [ơi ana\p đang kyâo pơsah [u dưi pla hơget ôh, bơ ra\ anai jing h^ đang cà phê hiam mtah laih”.

            Gơnang gir run, laih anu\n sa ]răn nga\ khu\t khăt hloh mơng khul khua g^t gai plơi pla, mơnuih ping gah ama\ng plơi pla, hơmâo lu mơnuih [ôn sang ama\ng plơi 1A, amra ruh lui h^ ama\ng jang [ơi ana\p sang, bu] lui h^ phu\n tiu, pơyơr lon pơkra jơlan hdôm rơtuh met, pioh pok pro\ng jơlan truh 5 met, pơkra hơnoh pơđoh ia rô. Kah ha\ng sang ano\ ơi Phan Trọng Hồng, bu] lui h^ 40 phu\n tiu hiam, hlăk pe\ boh, pioh pok pro\ng jơlan nao rai, ơi Hồng brơi thâo:“ Kâo pơyơr lo\n, s^t nik rơngia\ yơh, yua dah djuai pla ta nga\ hdôm pluh thu\n anai laih, rim phu\n tiu amra ba glăi hơdôm klăk prăk. Yua dah tơlơi kiăng ana\ ba\ ta, khul khua g^t gai [ơi anai yua kơ plơi pla, yua khul gru\p, laih anu\n yua kơ sang să hmâo gleng nao klă bia\ ma\, tơdang ta pơyơr laih lo\n, gơ`u hơmâo pơsur anur yua thu\n blan man pơdơng plơi pla phrâo, brơi kơ lo\n ia ta, plơi pla hiam, jơlan nao rai ăt hiam mơn”.

            {u djơ\ hơja\n kơ plơi thôn 1A đô] ôh, kơ tư\ ha\ng hdôm plơi Thôn 1B, 2B, laih anu\n hdôm plơi; Thôn 3, thôn 6, thôn 7 [ơi să Ea M\nang, tơlơi pơ]ruh gôp hrơi ma\ bruă, pơyơr lo\n pơkra jơlan nao rai ama\ng plơi pla, man pơkra tơdron đă boh long, sang juă glai, ăt nga\ tui dik dăk mơn. Ama\ng hdôm hrơi man pơdơng jơlan nao rai, hro\m ha\ng neh met wa plơi pla, abih ba\ng khul khua mua, mơnuih ping gah, [ơi ano\ khua g^t gai ping gah să leng rai ma\ bruă hro\m, kul tơngan ao, kul sum, nao du\ boh pơtâo,  ma\ lo\n kah ha\ng lu mơnuih. Ơi Phạm Đức Hạnh, khua g^t gai ping gah să brơi thâo: “Kâo ăt rai jơnum hro\m mơn [ơi plơi pla, kiăng lăi khul khua mua, mơnuih ping gah nga\ tui hiam hdôm jơlan hdră pơtru\n. Hơmâo sa dua anih mơnuih ping gah, khul tơhan hđăp yơh  ngă phu\n hlâo bruă anai, bơhưmutu ha\ng khua g^t gai ping gah plơi thôn 1A, ơi Hoàng Văn Nguyện, yă Võ Thị Tuyết [ơi ano\m ping gah plơi thôn 1A, yă Nguyễn Thị Lê [ơi plơi ping gah thôn 3, ơi Trần Văn Điều [ơi ano\m ping gah plơi Thôn 8....”.

            Truh mông anai, hơmâo tơlơi gum hro\m ha\ng neh met wa ama\ng plơi pla, să Ea M’nang hơmâo man pơdơng truh 5 km jơlan tuh hăng boh pơtâo, lo\n rơga, laih anu\n 200 met jơlan tuh ha\ng bê tông, dăng brơi hre\ apui lơ trrik [ơi hdôm jơlan pro\ng ama\ng plơi 1A, laih anu\n [ơi lu jơlan pơke\ [ơi hdôm plơi 1A, 1B, 2A.... Mơnuih [ôn sang pơ]ruh prăk blơi lo\n, man pơdơng sàng jua\ glai, ră anai abih ba\ng 9 boh plơi pla [ơi să anai hơmâo laih sang jơnum plơi, ama\ng anu\n sang jơnum plơi thôn 1B, phrâo man pơdơng gio\ng hiam bia\ ma\, yua mơnuih [ôn sang pơ]ruh prăk kak rơbeh 160 klak prăk.

            Dơng mơng pran jua hur har pơ]ruh prăk kăk anai, hơmâo ba glăi tơlơi pơblih phrâo, pưk sang, đang jơlan ama\ng plơi pla [ơi să Ea M’nang. Hdôm ara\t jơlan anai tơpă thar, pơke\ hro\m ha\ng lu boh plơi pla pơ\ kon, ăt pok rai tơlơi bơvih [o\ng huă brơi mơnuih [ôn sang. Ayo\ng Nguyễn Thanh Hùng, mơnuih [ơi plơi thôn 1A, să Ea M’nang brơi thâo: “ Đưm dih jơlan anai anet, kơ ania\, rơdeh pơgiang cà phê pơweh nao rai [u thâo. Laih anu\n neh met wa dưi iâo pơthưr, pơyơr lo\n, bu] lui phu\n tiu, phu\n cà phê, pioh pok pro\ng jơlan nao rai, tal dua le\ nga\ hơnoh pơđoh ia brơi thu lon pla phu\n tiu, phu\n cà phê. Kah ha\ng hlâo dih aka hơmâo hơnoh pơđoh ia le\, pla tiu, pla ca phê le\ djai na nao đô]”.

            Wơt dah do\ lu tơlơi gleh tơnăp tăp, să Ea M’nang, tring glông }ư\ M’Gar, tring ]ar Dak Lak, [ơ [rư\ ga\n gao h^ tơlơi tơnăp tăp, iâo pơthưr tơlơi kơtang mơng plơi pla pô, pioh man pơdơng plơi pla phrâo. Truh ră anai, să hơmâo ngă tui gio\ng 12/19 tơlơi pơkă laih man pơdơng plơi pla phrâo, laih anu\n gir run, pơđ^ kyar ngă tui tơlơi hmâo boh than tu\ yua, gir run truh thu\n 2020, jing h^ să nga\ tui gio\ng tơlơi man pơdơng plơi pla phrâo. Bôh tơhơnal man pơdơng plơi pla phrâo să Ea M’nang, ăt sa tơlơi [u kơnal, pran jua ngă tui hlâo, hur har, laih anu\n gơgro\ng ba mơng khul khua g^t gai, mơnuih ping gah, laih anu\n mơnuih [ôn sang [ơi anai./.

                                                Rơluch Xuân: Pô ]ih hăng Pôr