VOV4.Jarai - Bơyan hơjan thun anai [ơi tơring ]ar Daknông abih ta`, anun mrô ia [ơi hơdôm bôh dơnao, bơnư\ kơnong kơ hmâo hơnong `u 67%, lu anih anom kơnong kơ hmâo 49% bơhmu hăng lu thun hlâo dih. Lu kual lon tơju\ pla [ơi hơdôm bôh tơring glông Krông Nô, }ư\ Ju\t, Dak Mil… kơ[ah ia prong laih. Go\ng gai, gơnong bruă hăng m[s glăk po\k pơhai lu jơlan gah pơsir hăng bơyan phang pơkă hlâo amra sui hăng kơtang hloh dơng.

            Tơdơi rơbêh kơ 2 blan [u hmâo sa gar ia hơjan, hmua pơdai rơbêh kơ 6 ar hăng giam truh 1 ektar đang kơtor bơyan tal 2 mơng sang ano# wa Phạm Thị Huê, [ơi plơi Phú Hưng, să Quảng Phú, tơring glông Krông Nô, tơring ]ar Daknông krô a`o#t abih laih. Wa Huê brơi thâo, tal blung neh wa amăng plơi leng kơ [u him hlâo ôh, [u pơmin le\, bơyan hơjan abih ta` đơi. Tui anun laih, Sang măi drai apui lơtr^k Buôn Tua Srah pơđoh tơbiă ia hai [ia\ mơn, anun mrô ia [o#p mơng ia Krông Nô kiăng plai [ia\ kơ[ah ia hă [u lu ôh, anun giam truh 300 ektar đang hmua kơtoai hang ia krông mơng plơi Phú Hưng kơ[ah ia prong. Bơyan pơdai hăng đang hmua [u djơ\ bơyan, ră anai, mơnuih ngă đang hmua glăi kơdo\ng glăi hăng bơyan phang truh ta` hăng sui dơng, lu kual lon pla kơ phê sit `u kơ[ah ia pruih yơh. Wa Phạm Thị Huê, [ơi plơi Phú Hưng, să Quảng Phú, tơring glông Krông Nô, tơring ]ar Daknông bơngo\t: “Phun kơtor lui lơi yơh, [u hmâo pơhrui glăi hơge\t ôh yua kơ [u hmâo ia, bơ\ kơ phê thun hlâo pruih 3 wot, thun anai ăt khom pruih mơn 4 wot, glăk pơmin lăng [u thâo hiưm hơpă ôh djo\p hă [u djo\p ia pruih, tơdah [u pruih thơ, kơ phê lui raih yơh.Thun anai do# kơ[ah ia yua amăng sang ano# prong biă, hrim thun ia bơmun do# hmâo hmăi mơn, samơ\ ră anai abih bang ană plơi abih ia yua khom klơi mă pơkon rơngia\ dơng prak pioh klơi…”

            Rôk tui glông jơlan mơng tơring glông Krông Nô găn tơring glông Dak Mil, lu kual lon hmua pơdai, đang kơtor mơng m[s krô a`o#t h^, lon ]ơđang. Dua phun pla ba jơlan hlâo le\ kơ phê hăng phun tiu ăt glăk kơ[ah ia prong mơn. Ơi Lê Đức Hiền [ơi thôn 5, să Dak Lao, tơring glông Dak Mil brơi thâo, sang ano# kuăi hue\t dơnao ia, prăp lui klơi ia bơhmun amăng krah dơnao ia kiăng mă ia pruih brơi rơbêh kơ 2 ektar đang kơ phê hăng tiu: “Hơdôm  boh dơnao ia ara\ng klơi bư\ ia thu lu biă. Juăt `u hrim thun huăi hmâo hơge\t le\, ia đ^ prong biă, giam truh bah ia lăng kah hăng djo\p pioh pruih mơn, samơ\ do# kơ[ah mơn. Tơlơi kơtang hloh thun anai, ia thu trun dơlăm, hmâo mă to\ng krah dơnao đu]. Dơnao ia amăng đang sang ăt thu abih mơn”.

            Giam anun, sang ano# Đỗ Thị Hường [ơi să Dak Lao ăt apah măi ba glăi kuăi mơn kiăng mă ia pruih kơ phun kơ phê hăng tiu.“Ngă kơ phê thun hơpă sit truh bơyan pruih ia ăt bơngo\t abih ia mơn. Sang kâo hmâo 2 ektar samơ\ klơi 3 bôh dơnao ia laih, samơ\ kơnong kơ pruih hmâo sa wot đu], do# mơng 2-3 wot tơdơi dơng [u thâo ngă hiưm hơpă ôh”.

            Tui hăng Gơnong bruă wai lăng bruă đang hmua hăng pơđ^ kyar [ôn lan tơring ]ar Daknông, ră anai hmâo giam truh 60 bôh dơnao ia thu laih, hơdôm bôh dơnao ia do# glăi [u pơhlôm djo\p ia pruih ôh. Bơyan phrâo rơgao hmâo 1 rơbâo ektar hmua pơdai hre\t h^, amăng anun giam truh kơ 400 ektar rơngiă đu]; rơbêh kơ 500 ektar đang kơtor klai krô h^. Bơyan anai, năng ai `u 12 rơbâo ektar đang kơ phê hăng tiu kơ[ah ia, hro\ trun mrô bôh mơng 25 truh kơ 50%, amăng anun hmâo rơbêh kơ 700 ektar đang kơ phê hăng tiu rơngiă đu]. Kual lon tơju\ pla kơ[ah ia biă `u [ơi hơdôm tơring glông: Krông Nô, }ư\ Ju\t, Dak Mil hăng Dak Glong.

            Tui hăng gơnong bruă pơkă lăng hlâo mơng [irô pơkă lăng hlâo ayuh hyiăng, bơyan phang thun anai, kual }ư\ Siăng amra kơdo\ng glăi hăng kơ[ah ia prong. Gong gai, gơnong bruă đang hmua hăng m[s tơring ]ar Daknông glăk po\k pơhai hơdôm bruă pơgang kơ[ah ia kah hăng: kuăi hue\t hơdôm bôh dơnao ia, klơi ia bơmun, pơkra hơdôm bơnư\ jăng jai pơgăn ia krông ]roh hnoh pioh yua pơđoh kơ đang hmua. Ơi Nguyễn Thành Lý, Khoa Anom bruă pơgăn ayuh hyiăng [u klă ngă – Anom bruă hnoh ia tơring ]ar Daknông brơi thâo: “Kơ[ah ia amra do# kơtang dơng. Mrô ia hơjan kơ[ah truh 42%, glông ia rô [ơi hơdôm bôh ia krông ]roh hnoh ră anai thu trun laih. Lu dơnao bơnư\ [u do# ia dơng tah. Jơlan gah pơsir mơng tơring ]ar Daknông kiăng plai [ia\ kơ[ah ia ră anai le\ khom kơtưn đ^ ia ko\ng; kuăi hue\t hơdôm bôh dơnao ia; pơkra hơdôm bơnư\ jăng jai [ơi hơdôm bôh ia krông, ]roh hnoh kiăng hơne\] mă ia pruih. {ing gơmơi ăt mă bruă hăng pô dơnao ia [ơi kual ia krông Srê-pôk mơn kiăng hmâo kơ]a\o bruă pơđoh tơbiă ia nao pơ\ kual tơkai ia djru neh wa”.

                                                                                                Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr