VOV4.Jarai-Yua kơ tơlơi gru đưm pioh glăi, mơnuih djuai ania M’nông pơ tơring ]ar Daknông kơnong ]ih mă anăn samơ\ [u hơmâo kơnung djuai, phung ôh, laih anun kơnong phun boh hră hlâo kơ anăn bơhmutu Y, Điểu, K, H, Thị kiăng thâo krăn anăn đah kơmơi hăng đah rơkơi đô]. Yua kơ anun yơh lu mơnuih djuai ania M’nông [u thâo ta pô hơmâo kơnung djuai, phung pơpă ôh. Tơlơi anun, ngă kơ lu mơnuih djơ\ anăn hrom jing gle\ tơket tơkeng mơtam, ngă tơnap tap amăng bruă wai lăng ako\ sang, mrô mơnuih [on sang, tơlơi hrăm hră pơar ăt tơnap tap mơn. {ơi anăp kơ tơlơi anai, tơring ]ar Daknông hơmâo ngă bruă kơsem min “Pơtong lăng tui hăng boh thâo phrâo sit nik pioh ngă bruă ]ih brơi kơnung djuai anăn kơ mơnuih djuai ania M’nông” laih anun ngă tui dong mơng thun 2010, ngă tui bruă ]ih kơnung djuai kơ mơnuih djuai ania M’nông.

            Phrâo ngă tui giăm 200 pok hră tơ`a lăng tơlơi kiăng mơng mơnuih [on sang, lăi nao kơ bruă ]ih kơnung djuai kơ djuai ania M’nông tui hăng tơlơi pơtrun mơng khoa tơring ]ar Daknông, amai H’Oanh {uôn Krông pơ [on U3, tơring kual Ea Tling, tơring glông }ư\ Ju\t, brơi thâo, mơnuih [on sang hok mơak biă mă kơ jơlan hơdră pơtrun anai: “Bruă ]ih anăn hơmâo kơnung djuai gêh gal biă mă amăng bruă mă, do\ dong [ong huă, rô nao rai puăi tlao hăng djop mơnuih, amu` kơ ană bă ta` thâo krăn huăi lu\k pu\k, hual kơduăl nao rai. Ta ăt amu` mơn thâo krăn kơnung djuai, phung wang ]ih pioh kơnung djuai, yua dah tơdah djơ\ hrom anăn tu\ mơn, amra thâo krăn mơn ană tơ]ô kơnung hlơi, phung wang pơpă. Bơhmutu pơ anai, hơmâo kơnung djuai Kpơr, {uôn Krông, Ayun, Preng lêng kơ thâo soh. Ngă hră pơar ]ih anăn pơ sang bruă kơnuk kơna gong gai plơi pla amu`, huăi hu\i hual kơduăl ôh”.

Truh ră anai, [ơi tơring kual Ea Tling, hơmâo rơbêh 300 ]ô mơnuih ]ih anăn kơnung djuai kơ djuai ania M’nông, lu biă mă [ing thun do\ muai ]ih anăn pơhaih thun tơkeng kơ ană bă, mă kơnung djuai gah ama [udah gah am^ djuai ania pơko\n, rơkâo mă glăi kơnung djuai M’nông. Ơi Lê Quang Ngọc, mơnuih ngă bruă gah tơlơi phiăn tơring kual Ea Tling, tơring glông }ư\ Ju\t, brơi thâo, ]ih anăn kơnung djuai  kơ mơnuih djuai ania M’nông [u hơmâo tơnap tap đơi ôh, yua tơlơi pơtrun anai, mơnuih [on sang hor biă mă, ]ih anăn, tu\ mă kơnung djuai rơđah rơđong biă mă: “Mơnuih [on sang rai pơ anai, hơmâo [ing adơi ayong mă bruă pơtô brơi djop. Mơta dua dong, phung ]ơđai ră anai hơmâo hrăm hră pơar lu, [ơi ano\ am^ ama [u thâo hră, hơmâo ană bă nao hrom djru ]ih brơi anăn, kơnung djuai phrâo. }ih djơ\ hăng tơlơi juăt djuai ania pô, ]ih anăn hlâo, kơnung tơdơi, kah hăng Y Quang {uôn Krông, H’An Knul…”.

Bruă ]ih anăn kơnung djuai kơ mơnuih djuai ania M’nông dưi hơmâo tơring ]ar Daknông pok pơhai dong mơng thun 2010. Hlâo kơ anun, tơring ]ar pok pơhai kơ]ăo bruă kơsem min boh thâo ia rơgơi gru grua “Pơtong lăng boh yom phun djơ\ kiăng ]ih anăn kơnung djuai kơ mơnuih djuai ania M’nông”. Tui hăng anun, djuai ania M’nông hơmâo abih bang năng ai `u 40 kơnung djuai, phung wang. R^m kơnung djuai, hơmâo sa gru phun ră ruai pha ra soh, dưi pơ anăn tui hluai gru phun gơnam yua, anih do\, [udah anăn hlô mơnong, phun kyâo pơtâo, ro\k to\k, plơi pla, ]ư\ ]an, ia krông, plơi rơngôl sô. Yă Hà Thị Hạnh, Khoa anom bruă wai lăng gah djuai ania [iă tơring ]ar Daknông, brơi thâo: “Dong mơng tơlơi kiăng biă mă r^m hrơi kơ mơnuih [on sang pơ hơdor glăi phun kơ djuai ania pô, dua dong le\ amăng bruă ană tơ]ô nao hrăm hră lu tơlơi tơtap tap đơi tơdah ană bă aka [u hơmâo anăn kơnung djuai; mơta klâo bruă wai lăng mrô ako\ sang, mrô mơnuih [on sang, hơmâo lu anăn djơ\ hrom đơi, gah rơngiao kơ anun pơdjơ\ nao kơ gru grua boh thâo đưm dong, anun yơh Anom bruă wai lăng gah djuai ania [iă ngă tui Kơ]ăo bruă ]ih anăn kơnung djuai kơ mơnuih [on sang djuai ania M’nông. Tơdơi kơ pơtong glăi hơdôm bruă dưi ngă laih ăt kah hăng hơdôm tơlơi do\ kơ[ah, gun gan, gơmơi ngă hrom lu anom bruă, ngă hrom Gơnong bruă Tơlơi phiăn tơring ]ar pok pơhai kơ]ăo bruă anai lu hloh, tum hloh, djru kơ mơnuih [on sang thâo hluh rơđah bruă djă pioh gru grua boh thâo ia rơgơi đưm djuai ania pô, laih dong boh yom phun `u ]ih anăn kơ kơnung djuai, phung wang a`ang kor ta pô tong ten hloh.

Tui hăng tơlơi ju\ yap aka [u djop đơi ôh, truh ră anai, hơmâo rơbêh 1000 ]ô mơnuih djuai ania M’nông [ơi tơring ]ar Daknông ngă tui bruă ]ih anăn mă kơnung djuai phrâo rơđah rơđong. Khă tui anun, [ing ]ơđai muai arăng nao ]ih anăn pơhaih thun tơkeng đô] laih anun [ing ]ơđai nao hrăm hră. Hăng mơnuih prong, tha rơma laih, yua bruă bơblih anăn, kơnung djuai `u bơbe] djơ\ lu mơta hră pơar pơko\n mơng hơđăp anun yơh mrô mơnuih nao ngă hră bơblih kơnung djuai [iă đô], khă lu mơnuih kiăng biă mă ]ih anăn pô hơmâo kơnung djuai rơđah rơđong. Ơi Điểu Kré, do\ pơ [on Bu Bia, să Quảng Tín, tơring glông Tuy Đức lăi, [ing ană bă `u lêng  kơ ]ih anăn hơmâo kơnung djuai soh. Samơ\ `u pô hăng mơnuih [on sang M’nông [ơi plơi pla gơ`u aka [u ]ih anăn kơnung djuai ôh, yua dah ngă hră pơar bơblih lu mơta đơi, rơngiă mông, prăk kăk, ơi Điểu Kré lăi tui anai:“Amăng hră pơar djuai ania pơko\\n lêng hơmâo phung, kơnung djuai soh, kơnong djuai ania M’nông [u hơmâo kơnung djuai, anun gơmơi [u hơmâo ]ih kơnung djuai ôh hlâo adih. Kâo ]ang rơmang ping gah, kơnuk kơna djru brơi mơnuih prong, tha rơma [iă laih kah hăng gơmơi anai dưi ]ih anăn hơmâo phung djop kah hăng arăng mơn, yua dah hơmâo lu hră pơar pơko\n dong”.

Ră anai, Jơnum min mơnuih [on sang tơring ]ar Daknông glăk ngă tui bruă hyu sem lăng, tơ`a hơduah, mă hiăp mơnuih [on sang djop [on lan amăng tơring ]ar kơ bruă ]ih anăn hăng phung kơ djuai ania M’nông, kiăng hơmâo hơdră pok pơhai djơ\ hloh, amăng hrơi blan pơ anăp ngă tui tơpă hơnong. Tơring ]ar hơmâo pơtong lăng bruă ]ih anăn hăng kơnung djuai, djuai ania M’nông le\ jing hơdră kiăng djă pioh pơđ^ tui gru grua boh thâo hiam klă mơng  djuai ania M’nông đưm đă truh ră anai, laih dong pơgang tơlơi dưi hăng ano\ tu\ yua kơ mơnuih djuai ania M’nông tui hăng Phiah phiăn jing tơlơi phiăn phun dêh ]ar ta, hăng tơlơi phiăn kơnuk kơna pơtrun.

          Nay Jek : Pô ]ih hăng pôr