Hrơi [ing gơmơi nao [rô djơ\ mông dua rơkơi bơnai amai Hương, khua khul adoh soang ngă sen Rôbăm Basắc Bưng Chông hăng ayong Sơn Đel, rơkơi `u hlăk do\ pơhrăm tơlơi soang Rôbăm kơ [ing ]ơđai muai amăng plơi pla. Tui hăng amai Hương ră ruai, lơm 11, 12 thun [ing ]ơđai amu` [iă  pơhrăm brơi gơ`u soang, tơdah sui [iă kơ anun tơnap yơh pơhrăm. Mơak biă `u hơdôm [ing ]ơđai anai lêng kơ hor tơlơi soang Rôbăm. Adơi Thạch Thị Chanh Tha, sa amăng hơdôm ]ô ]ơđai hơmâo rơkơi bơnai amai Hương pơtô soang anun lăi:

Kâo hor soang Rôbăm dơ\ng mơ\ng kâo lăng arăng pơdah amăng tivi hlăk kâo do\ anet adih laih, kâo hor biă soang anai. Yua kơ anun, kâo rơkâo am^ ama laih anun hơne] mă mông wăn rai hrăm soang laih glăi mơ\ng sang hră.

Amăng sang anet ung mo# gơ`u, gơmơi [uh lu rup troă [o#, eng ao pioh soang Rôbăm gơ`u răk lui dre\m hơbot hyot biă mă. Tui hăng dua rơkơi bơnai amai Hương lăi le\ hơdôm boh rup troă [o#, eng ao soang anun găn rơgao lu rơnuk laih, laih anun rơkơi bơnai `u jing gưl mơnuih hơtal pă, rơnuk hơtal pă mă yua. Hlâo adih, khul adoh soang ngă sen Rôbăm Basắc Bưng Chông hơmâo mơ\ng 20-25 ]ô mơnuih. R^m thun, hyu pơdah tơlơi adoh soang ngă sen djo\p plơi pla ala [ôn, djo\p pra yang Khmer laih anun hơmâo mơnuih [ôn sang ]ơkă lăng lu biă mă. Yua dah tui hăng tơlơi min mơ\ng ană plơi pla, Rôbăm soang nao hơdơ\ pă thơ amra ba glăi tơlơi tơphă trơi pơđao yâo mơak dơ\ anun. Amai Hương brơi thâo :

Khul adoh soang Rôbăm gơmơi găn rơgao pă rơnuk laih, dơ\ng mơ\ng ơi yă dôn đưm, truh kơ ơi yă laih anun am^ ama kâo. Ră anai le\ dua rơkơi bơnai gơmơi dơ\ng.  Khul adoh soang ako\ pơjing mơ\ng sui laih. Hlâo adih, tơdơi kơ pơto\p hrăm laih anun blơi prăp djo\p djel laih eng ao soang, khul  ]ơdo\ng hyu pơdah tơlơi adoh soang yơh, kơnong rơbat  tơkai   đô] hyu pơdah, [u hơmâo rơdeh đ^ ôh. Ană plơi pla [uh tui anun, arăng apah gơmơi  nao soang brơi, pơdah brơi arăng lăng, [u lui ôh, yua dah Rôbăm nao soang hơdơ\ pă ngă bơmơak pơ anun mơtam yơh.

Hơdôm thun giăm anai, hăng bruă hơduah e\p mă pô, pơjing mă hơdră, pơtô hrăm soang, adoh ngă sen, blơi prăp mă gơnam yua mă bruă do\ kơ [ah đô], prăk kăk mă bruă [u hơmâo, hơdôm blah eng ao, rup troă gôm [o# mơta pơ hrôp anun [u thâo mă yua do\ng tah. Ră anai, r^m thun khul kơnong hyu pơdah sa, dua wo\t đô], amăng mông ngă yang pơđ^ bruă [ing yă phơt ơi yơng, ngă yang hơduah iâu lăi kơ tơlơi rơnuk rơnua mơak klă kơ ană plơi pla. R^m wo\t hyu pơdah tui anun, mơnuih [ôn sang djru pơdo\ng anih đ^ soang, ta juăt tơ rưng đ^ soang, truh kơ gơnam yua kah hăng mi krô adoh ngă sen đ^ pơhiăp hăng lu mơta gơnam pơko\n. Ayo\ng Sơn Đel brơi thâo,  djă pioh hơdră tơlơi soang Rôbăm Khmer jing sa tơlơi kiăng abih pran jua mơ\ng abih kơnung djuai mơtam:

Rôbăm anai hơmâo dơ\ng mơ\ng rơnuk ơi yă ta laih, yua kơ anun  gir run djă pioh, kiăng kơ ană plơi pla ta  djă pioh, hơge\t  arăng rơkâo ta nao pơdah, ta nao pơdah brơi yơh [u tơguan prăk kăk ôh, tơdah djru  prăk [u lu lơi. Boh yom biă `u ta dưi djă pioh gru grua đưm djuai ania Khmer, tơdah [u hơmâo hyu pơdah pơ ataih le\, pơdah brơi amăng mông ngă yang pơđ^ bruă yă phơt ơi yơng ăt tu\ mơn.

Hăng gru grua je\ giăm [u tơtlaih ôh hăng tơlơi mơak adoh soang ngă sen Rôbăm hơmâo mơ\ng đưm hlâo, abih kơnung djuai amai Hương lêng kơ jing mơnuih  kơhnâo kơhnăk, thâo soang Rôbăm soh, pơtô ba mơ\ng gưl rơnuk anai truh kơ rơnuk pơko\n. hăng amai Hương le\, lơm `u 13 thun, jing sa ]ô pô soang phun laih. ~u soang hiam, tơkai tơngan rơ-un, đok adoh mơak lơ long mơtam anun ană plơi pla hor biă. ~u hơmâo Gơnong bruă Gru grua boh thâo Pơ rơguăt drơi jăn hăng }ơkă tuai tring ]ar Sóc Trăng, jak iâu pơtô brơi kơ khul adoh soang Khmer tring ]ar Sóc Trăng, kơ tơlơi soang Rôbăm. Thun 2007, `u hăng 3 ]ô mơnuih ding kơna amăng khul pơ ala kơ khul gah dêh ]ar Việt Nam nao jơnum  tơlơi ngui ngor adoh soang anăn “Mekong hnoh ia krông pơtruh nao rai gru grua tơlơi thâo ia rơgơi’’ pơdah pơ dêh ]ar Mi.

Rơnuk tơdơi djă gru mơ\ng rơnuk nao hlâo, [ing ană bă amai Hương lêng kơ adoh mơak soh, soang rơgơi. Ră anai, ană đah rơkơi hơtal dua, ană dra hơtal rơma  `u jing [ing adoh soang pơ hrôp phun soh amăng tơlơi ngă sen soang mơak hyu pơdah kơ ană plơi pla lăng Rôbăm mơ\ng sang ano\ gơ`u. Do\ ha ]ô ană dra `u dơ\ng, glăk ngă bruă amăng khul adoh soang Khmer Sóc Trăng. Adơi Sơn Thị Bôpha ană dra amai Hương hăng ayo\ng Đel brơi thâo:

Kâo khăp biă djuai adoh soang anai, am^ kâo ngă khua khul Rôbăm, kâo kiăng to\ tui djă pioh bruă mă mơ\ng am^ ama, anăm brơi Rôbăm rơngiă h^.

Rôbăm le\, tơlơi adoh soang ngă sen rah adoh rah, djă tui gru grua đưm, gleh biă mă hrăm `u hăng hyu pơdah. Biă mă `u, djuai soang anai, adoh mơ\ [u tơguan kiăng hơmâo gông bro# ôh, adoh rah soang rah, kơnong [ing hor biă mă kah dưi kiăo tui bruă anai. Ră anai, soang Rôbăm [u hơmâo dong tah amăng tơlơi hơdip mơda mơnuih [ôn sang  Khmer, samơ\ rơkơi bơnai amai Hương ăt khut  khăt djă pioh đô] truh ră anai. Yua dah hăng amai Hương le\, soang ngă sen Rôbăm jing gru tơlơi hơdip `u, laih anun bơngăt jua amra kiăo tui ung mo# gơ`u tơl abih tơlơi hơdip. Amai Hương lăi:

Djă pioh yơh yua kâo khăp djuai adoh soang anai, ơi yă, am^ ama ta jing pô ako\ pơjing rai, ta dưi tơkeng rai amăng khul adoh soang anai, anun gir run djă pioh anăm brơi `u rơngiă ôh, yua hu\i tơdơi anai rơngiă h^ đô]. Tơdah hơmâo kơnuk kơna djru kâo amra ako\ pơjing khul adoh soang anai pơđ^ kyar hloh.

Hơdôm [ing mơnuih kơhnâo kơhnăk tha tui laih, bơ [ing ]ơđai muai kiăng thâo hluh dơlăm laih anun thâo hroaih pơdah tơlơi adoh soang Rôbăm anai [u hơmâo lu ôh. Min lăng, tơdah hơmâo tơlơi djru ba, pơ alin prăk kăk brơi djă pioh djuai tơlơi adoh soang anai, djă gru phun kơ gru grua djuai ania Khmer sit nik dưi yơh bo\ng glăi hăng tơlơi lông lăng kơ` pơgi ni anăp anai. Yua dah r^m ]ô mơnuih amăng sang ano\ amai Hương hăng ayo\ng Đel khut khăt djă pioh samơ\ tơnap tap mơn kiăng hơmâo tơlơi gum djru hro\m mơnuih abih bang mơnuih mơnam./.

                        Pơblang hăng pôr : Nay Jek