Ama\ng hdôm hrơi anai, rim mguah đô], yă Lê Ngọc Bích 65 thu\n. Plơi Thôn 1, să Ia Tôr, TG Chư\ Prông, dja\ hyu rơ-i, hyu du` asar tiu mda ruh, dơng mơng tơmeh phu\n tiu djai. Hro\m ha\ng lu sang ano\ neh met wa pơ\ ko\n ama\ng plơi thôn 1, sang tiu rơbeh 1 ektar mơng yă Bích, djai hơhru\ ta` abih yơh. Kơno\ng sa blan đô], rơbeh 1000 [e\ phu\n tiu hlăk pe\ boh djai do\ng h^. Hmâo tơlơi gir run pơjrao, kia\ng pơklaih hd^p, kah ha\ng pruih ia jrao, tuh ia jrao [ơi phu\n tiu, laih anu\n kih rơmet, j^ rok, hyu pơdjai kman, [u dưi tah. Kman ăt tưp hyu truh ră anai hdôm phu\n tiu djai abih. Nga\ brơi lu sang ano\ bư\p lu tơlơi tơnăp tăp. Yă Bích lăi tui anai:

“Tui anu\n yơh, ră anai phun tiu djai abih, djai abih truh 1000 [e\ phu\n tiu. Kâo hmâo hdôm prăk pơkrem, tuh pơ alin abih [ơi anai, ră anai rơngia\ abih. Hyu du` asar tiu ju\, boh hlung, hơ- ưi bia\ ma\. Mơnuih tha do\ pơ\ sang [u hơmâo bruă ma\, rai pơ\ đang tiu hyu du` s^ sa hrơi 5 pluh rơbâo, 30 klăk prăk đô]. Ră anai kâo pla hro\m ha\ng phu\n ca phê, bơkơ phun tiu hơpa\ hmâo hmăi boh le\, pe\ păi yơh”.

            Hro\m [ơi plơi pla anu\n mơn, hru\p ha\ng sang ano\ yă Bích, ayo\ng  Lê Thành Trung , 43 thu\n, tơdang tiu sang ano\ phrâo hơmâo kman pơ]răm, ayo\ng [u hơ-ưi ôh prăk nao blơi jrao pơdjai kman, [u hơ-ưi ôh hrơi mă bruă, hyu kih rơmet, j^ rok brơi agaih, pơgăn glăi kman pơ]ra\m....samơ\ phu\n tiu ăt djai tui hơ hru\ đô] yơh, ha\ng tơlơi ]ang rơmang hmâo hơmăi sa dua phu\n tiu do\ hd^p. Tui ha\ng `u lăi, rơnoh prăk đom hnưh 500 klăk prăk, jing sang ano\ ayo\ng ]an tuh pơ alin đang tiu anai. Ayo\ng Lê Thanh Trung brơi thâo:

“ Kâo nao ]an thu\n anai truh 500 klăk prăk, [u thâo ano\ kla glăi prăk sang mak ksai hiưm pă anai. Tơdah hơmâo prăk kla le\, bơ kơ prăk kơmlai dơng, pơkă thim lu thu\n blan, ta ngă bruă pơ\ ko\n dơng. Dah anu\n lăng nao kơ phu\n tiu, pioh kla glăi prăk sang mak ksai, năng ai tơnăp bia\ yơh kla glăi. Tu] rơnu] `u s^ h^ lon đô] kla glăi prăk.  2000 [e\ phu\n tiu ră anai djai abih laih, do\ glăi 1200 phu\n truh 1300 phu\n đô]. Kâo bơngơ\t bia\ ma\ yơh, [u ma\ bruă tah, hyu ma\ bruă ]a đô], dah ta lui raih h^, tiu hd^p pô”.

Tui ha\ng [irô wai lăng hơmua pơdai laih anu\n pơđ^ kyar [ôn lan tring glông Chư\ Prông lăi; lơm 10 blan thu\n anai, [ơi anai hơmâo 80 ektar phu\n tiu djai abih, djai ta` đơi, ngă răm hdôm pluh klai prăk. Ngă rai hdôm rơtuh boh sang ano\  bư\p tơlơi tơnăp tăp. Wơt dah sang brua\ hmua pơdai pok anih phrăm, hơmâo lu khua mua nao truh pơ\ plơi pla, pơtô brơi mơnuih [ôn sang pơjrao kơman pơ]ra\m phu\n tiu, samơ\ kman nga\ brơi phu\n tiu djai ta` đơi, aka [u do\ng glăi ôh. Tui hă\ng ơi  Lê Quang Nhân Trị, mơnuih ma\  [ơi [irô wai lăng hơmua pơdai laih anu\n pơđ^ kyar [ôn lan tring glông Chư\ Prông. Hơmâo lu mơnuih [ôn sang dik dăk nao pla tiu lu đơi, samơ\ [u thâo ôh djuai pla anai hiưm pă, tơlơi ba truh, ngă brơi tơlơi gir run mơng [irô pơgăn kman pơ]ra\m, [u ba glăi tu\ yua ôh kah ha\ng tơlơi kiăng:

“ Ră anai, tiu djai hlăk lar hyu ktang, yua  bơmao kman Phytophthora ba rai [ơi akha. Yua kơ neh met wa ta aka ma\ thâo wai lăng, dơng bruă ruah djuai pla, kay lo\n, truh pruai kơmơk, pruih ia jrao hlăt. Tơlơi pơ\ ko\n dơng, yua neh met wa pok prong pla đang tiu, `u pơ [a\i hyu ktang kt^t [ơi phu\n tiu. Ama\ng thu\n 2014 anai, [irô hmua pơdai laih anu\n pơđ^ kyar plơi pla tring glông Chư\ Prông ako\ pơjing hrăm 14 wơt, kiăng thâo hloh dơng . Samơ\ yua đang tiu pro\ng đơi, laih anun pla ma\ pô raih daih, [u dưi pơhrăm brơi ôh hdôm sang ano\ pla tiu”.

Tring ]ar Gia lai, dưi lăng anih pla đang tiu prong hloh [ơi kual }ư\ siang ta anai, laih anun tring glông Chư\ prông ăt dưi lăng pla lu đang tiu hloh ama\ng tring ]ar , hmâo rơbeh 2200 ektar. Ăt hru\p ha\ng hdôm tring glông pơ\ kon.  Nua s^ tiu ră anai gah yu\ ngo\ 160 klăk prăk /tấn kah ha\ng hdôm blan giăm ha\ng anai, nga\ brơi lu mơnuih [ôn sang nao pla tiu, wơt dah aka thâo ôh pla tiu. Tơlơi anai hmâo lăi lui hlâo, amra hmâo kman pơ]răm [ơi djuai pla anai, laih anu\n tơnăp wai lăng `u, hmâo thim lu sang ano\ bư\p lu tơlơi gleh tơnăp, yua đang tiu djai lu bia\ ma\ ./.

                     }ih pơblang ha\ng pôr: Rơluch Xuân