VOV4.Jarai - Mơnuih [ôn sang plơi Ngol Tah, [u djơ\ hjan sut lui abih tơlơi djơ\ đut ôh, samơ\ man pơdong plơi pla jai hrơi hiam hơdja\ hloh dong.

            Hlâo adih, neh met wa Jarai pơmin, tơlơi djơ\ đut le\ “rơhung tai glai”, ngă ra\m  eh met wa ama\ng plơi pla, tơdah hlơi hơmâo tơlơi ruă đut amra pơpuh pơđuăi mơng plơi pla. Pô mơnuih ruă đut, djơ\ phu\ng anun ăt mlâo ha` pô, đuăi nao pơ\ dlai dlô hd^p mda. Am^ ama tha plơi ơi Duit leng ruă đut, ruă phu\ng sôh sel, tui anun yơh, [a\ ba ana\ `u nao truh pơ plơi Ngol Tah, ako\ pơdong đ^ mơng dua pla\ tơngan đu]. Tha plơi ơi Duit lăi tui anai:“ Đưm adih plơi gơmơi anai [ia\ mơnuih đu], kơnong 5 bôh ako\ bung sang đu] blung hlâo! Dleh tơnăp bia\ ma\. Hlâo anun leng kơ sang pơkra ha\ng rok hlang, ale pơ- ô. Lon dlai le\ lu, tư\ pô j^ jah ngă hơmoa, pla hơbơi plum, pla ktor. Hlak anun kâo do\ tơdăm, mơnuih mơng plơi pla pơkon [u kh^n mut rai ngui ôh, hu^ bia\ ma\, hu^ pơ [a\ nao. Ră anai hơmâo jơlan nao rai, hơmâo apui lơtrik, hơmâo sang hră, hơmâo lu mơnuih man pơdong sang do\ hiam kơja\p laih”

            Jing mơnuih rai tal blung tơkeng rai, laih anun bro# mong prong tơdăm rai do\ plơi Ngol Tah anai, [u hu^ ôh tơlơi rin rơpa, ayo\ng Ksor Black ( Tơkeng thun 1974), gir kơtưn hra\m tơlơi bôh thâo tơlơi pla phun kơphê, pla kơsu, pla đang tiu. Gơnang mơng anun yơh, đang kyâo bôh trôh ayo\ng Ksor Black, hơmâo pơbôh lu, pơboh jor, hrim thun pơhrui glăi rơbêh kơ 300 klăk prak. {u djơ\ kơnong man pơdong sang do\ hiam kơja\p đu] ôh, ră anai ayo\ng ksor Black tuh pơ alin brơi 2 ]ô ana\\ hrăm Đại học. Ha\ng tơlơi ara\ng hmư\ pơpu\ kơ `u, Ksor Black neh met wa ama\ng plơi pla ruah đ^ `u ngă khoa plơi, pioh pơtô brơi neh met wa mă bruă, bơwih [o\ng huă găn gao tơlơi rin rơpa, oa mơhao. La\i glăi tơlơi pơplih phrâo plơi pla anai, khoa plơi Ksor Black lăi tui anai:“ Mơnuih [ôn sang ngă hơmoa pla pơdai, tal dua ngă kơphê, hrăm tui mơng ara\ng tơlơi tơju\ pla, gơnang ngă tui boh thâo ia rơgơi anun yơh, jing pơđ^ kyar, hrim pô leng hơmâo sang do\ hiam kơjap, blơi rơdêh Kông nông, rơdêh thut… ana\ ba\ nao hrăm hră. Neh met wa plơi pla [ing gơmơi hoăi mlâo ha` pô tah. Plơi pla anai, tơdăm dra do\ bơnai plơi adih, plơi adih rai do\ rơkơi bơnai [ơi pla [ơi anai mơn”

            Gơnang tơlơi gum djru, gleng nao mơng Ping gah, kơnuk kơna, ama\ng hdôm thun blan laih rơgao, mơnuih djơ\ đut, djơ\ phu\ng plơi Ngol Tah dưi [ơk pha ia jrao mơ`um, pơjrao đu]\ hoăi apah prak ôh. Ră anai abih ba\ng plơi Ngol Tah anai, kơnong do\ glăi 2 ]ô mơnuih  tha rơma đu]  duăm ruă đut, hdôm ana\ ba\ tơkeng rai rơnuk phrâo anai, leng hiam drơi jăn pran jua. Plơi Ngoh Tah hlao adih 100% sang ano\ [un rin, samơ\ ră anai giăm 40 boh sang ano\, rơbêh 150 ]ô mnuih, kơnong 1 boh sang ano\ đu] [un rin. Mơnuih [ôn sang [ơi anai, dưi hơmâo djru ba djuai pơjeh, hlô rông, man pơdong jơlan glông, sang juă dlai, sang hră hra\m…Tơlơi hd^p trơi pơđao yâo mơak, mơnuih [ôn sang [ơi anai, pơmin truh brơi ana\ ba\ nao hrăm hră. Anih sang hră plơi Ngol Tah, man pơdong mơng anai 4 thun laih, hơmâo lu ]ơđai rai hrăm. Amai Phan Thị Bình, nai pơtô anih ]ơđai anet, sang hră plơi Ngol Tah  brơi thâo tui anai: “ Tơdang kâo ara\ng pơđar rai pơ anai, am^ ama ]ơđai hrăm hră hok mơak bia\ ma\, kiăng brơi nao ana\ ba\ nao hrăm hră. Hdôm blan tal blung tơnăp tap bia\ ma\, hdôm nai kai kho\m ngă hiam gru hlâo, dong mơng tơlơi pơhiăp, do\ dong [o\ng huă…Hdôm bruă ngă [ing ta khom hiam tơpă, pioh brơi ]ơđai hrăm hră hla tui. Hlâo adih, kâo ăt hmư\ ara\ng lăi, kâo hu^ bia\ ma\. Hdôm phung ]ơđai đut tơngan, tơnăp kah ha\ng anun, kâo [u nao po\ brơi, hlơi ]i ngă brơi? Dong mong anun yơh, kâo [u hu^ tah tơlơi pơ [a\”

            Ră anai tar [ar tơring ]ar Gialai hơmâo rơbêh 10 bôh plơi pla mơnuih duăm ruă djơ\ đut, djo\ phu\ng, do\ hd^p raih daih [ơi hdôm tơring glông kah ha\ng; Đak Đoa, Ia Grai, Mang Yang, }ư Pưh…Wot dah mơnuih [ôn sang thâo hluh laih tơlơi duăm ruă đut, djơ\ phu\ng, hdôm mơnuih dua\m ruă anai hoăi bưp tah ara\ng pơkah pha. Hloh kơ nun dong, [u hiam drơi jăn, nga\ brơi tơlơi bơ wih [o\ng huă [u dưm kơnar ôh djơh ha\ng mơnuih hiam drơi jan hloh. Yua kơ anun pran jua gir run ga\n gai tơlơi rơmon kon rin, găn gao tơlơi mlâo ha` pô, kiăng pơplih phrâo tơlơi hd^p mda mơnuih [ôn sang plơi Ngol Tah, să }ư\ H’Dông jai hrơi pơ pu\ bia\ ma\. Ơi Nguyễn kim Hô, kơ iăng khoa g^t gai [irô jơnum min mơnuih [ôn sang să, khoa g^t gai pơ ala brơi mơnuih [ôn sang să }ư\ H’Drông brơi thâo: “ Kơnuk kơna gum djru kơmơk proai, djuai pơjeh pla, hlô mơnong rông…kiăng brơi mơnuih [ôn sang mă bruă ngă hơmoa. Hdôm anih ano\m  ngă adơi ayong djru ba hrim thun kah ha\ng braih hua\,  ia măm, gơnam yua brơi neh met wa ama\ng plơi pla, abih ba\ng sang ano\ leng hơmâo tivi lăng, hơmâo rơdêh thut đ^, ama\ng plơi pla hmâo rơbêh 60 bôh sang do\, man pơdơng ha\ng xi-măng hiam kơja\p. Plơi Ngol Tah hơmâo pơ plih phrâo lu djo\p mta, 90% mơnuih [ôn sang hmâo pla đang kơphê, pla tiu, tơlơi bơwih [o\ng huă jai hrơi đ^ go\ mo#”

            Tơring ]ar Gialai ră anai [u hơmâo tah plơi Ngol Tah dleh glăn tơnăp tap, tơlơi duăm ruă, rin rơpa, yua mlâo hyâo kơ pô tah. Plei Ngol Tah hrơi anai, hơmâo sut lui h^ laih tơlơi duăm ruă djơ\ đut, djơ\ phu\ng, hơmâo jơlan hiam truh pơ plơi pla ala [ôn laih, sang do\ hiam kơja\p, phung ]ơđai moai nao sang hră hrăm laih, hrim sang ano\ hơmâo ano\ [o\ng, ano\ pioh pơkrem kdem laih. Tơlơi pơ plih phrâo hling hlan anai, [u djơ\ kah ha\ng hasa tơlơi rơpơi đu] ôh, gir kơtưn ama\ng tơlơi hd^p mda, mơng hdôm mơnuih duăm ruă djơ\ đut, djơ\ phu\ng le\, hasa tơlơi bôh tơhnal gir run gum gôp, sa pran sa jua ako\ pơdong plơi hd^p hiam klă hloh hrơi blan pơgi ani pơ ana\p anai.

                                  Rơluch Xuân: Pô ]ih ha\ng pôr