VOV4.Jarai - Hơdôm blan ako# thun anai, phang kho#t kơsing pah prong hăng noa gơnam ngă rai mơng đang hmua [u hơđong ngă bruă bơwih [ong mơng hơdôm tơring ]ar kual }ư\ Siăng đ^ kyar akă djơ\ hăng tơlơi ]ang rơmang ôh, tơdơi hơd^p mơda mơng m[s bưp lu tơlơi tơnap tap. Tơlơi [u hơđong mơng ayuh hyiăng lon adai ăt brơi [uh mơn tơlơi đ^ kyar akă [u hơđong mơng bruă bơwih [ong kual }ư\ Siăng.

            Ia ]roh krô, ia bơmun thu, đang kơ phê hăng tiu mơng sang ano# ơi Nguyễn Đức, [ơi să Ia Băng, tơring glông }ư\ Prong, tơring ]ar Gialai, gliu h^ yua kơ kơ[ah ia pruih. Ơi Đức rơngo#t: ia bơmun klơi dơlăm trun hmâo 3 wot laih mơ\, hrim hrơi hue\t kuăi ia kơnong kơ djop pruih brơi hơdôm phun tiu, pruih kho\ng kho\t kơ phun pla kiăng huăi djai đu]. {ơi kual }ư\ Siăng, lu `u hơdôm mơnuih pla phun pla sui thun kah hăng `u, leng kơ hyu ]an mă prak kiăng tuh pơ plai bruă ngă đang hmua. Ră anai ayuh hyiăng phang kho#t kơtang đơi, hnưh hơđăp akă tla, hnưh phrâo hmâo dơng yua kơ prak yua klơi ia bơmun e\p ia hăng prăp lui gơnam bơwih brơi kiăng hơkru\ glăi đang phun pla. Ơi Nguyễn Đức, brơi thâo: “Sang ano# kâo ]an Sang prak gah bruă đang hmua 400 klak prak pla 2000 [e\ gong tiu hăng 1 ektar đang kơ phê. Samơ\ ră anai ia pruih [u hmâo ôh, tiu djai tui anai, [ing gơmơi kơnong kơ rơkâo sang prak pơhrưi brơi hrơi blan tla đu] yơh, [u dưi tla hnưh ôh.”

            {ơi abih bang kual }ư\ Siăng, pơ-iă hang ngă krô kre` 15 rơbâo ektar hmua pơdai, rơbêh kơ 40 rơbâo ektar đang kơ phê hăng tiu [u do# ia pruih dong tah. Kơsing pah prong ăt ngă laih mơn rơbêh kơ 30 rơbâo bôh sang ano# kơ[ah ia yua. Hrom hăng anun hơdôm bruă pơgang, pơgăn, ră anai hơdôm tơring ]ar kual }ư\ Siăng glăk po\k pơhai pha brơi 2000 tơn braih djru pơtlaih rơpa kơ m[s. Ơi Nguyễn Đức Hoàng, Kơ-iăng Khoa Jơnum min m[s tơring ]ar Gialai lăi: “Kual }ư\ Siăng lăi hrom hăng Gialai lăi ha jăn glăk găn rơgao tơlơi phang kho#t ngă kơtang. Tơdah [u hmâo jơlan gah pơsir tơlơi [u bưng truh amăng hơdôm hrơi anai m[s amra tơnap biă hăng hơdôm bôh than tơlơi hơd^p mơda hơđong mơnuih mơnam amra rơngiă h^ lu biă.”

            Lom phang kho#t ngă bơdjơ\ nao prong tơlơi đ^ kyar bơwih [ong mơnuih mơnam kual }ư\ Siăng le\, noa s^ gơnam tam mă mơng đang hmua ba jơlan hlâo mơng kual anai le\, kơ su, kơ phê, tiu pung kơ trun noa, ngă tơlơi hơd^p mơda m[s hăng bruă mă mơng hơdôm anom bơwih [ong ăt tơnap tap hloh mơn. Bơdjơ\ nao le\ prak pơhrui glăi ngăn drăp đơ đam kual amăng 3 blan ako# thun hmâo 3200 klai prak, akă hmâo 20% ôh bơhmu hăng kơ]a\o bruă thun anai, hăng prak pơhrui glăi mơng gơnam s^ kơ dêh ]ar ta] rơngiao hro\ trun lu bơhmu hăng thun hlâo. Rơđah biă `u kah hăng [ơi tơring ]ar Daklak, tơring ]ar hmâo mrô pơhrui glăi prong hloh kual }ư\ Siăng, amăng 3 blan ako# thun pơhrui ngăn drăp hmâo 854 klai prak, đ^ mă [ia\ bơhmu hăng thun hlâo samơ\ kơnong kơ hmâo 20% tơhnal pơkă amăng kơ]a\o bruă thun anai. Ơi Bùi Văn Chuẩn, Kơ-iăng Khoa Anom mă jia tơring ]ar Daklak, pơblang hơdôm bôh than ba truh: “Tơring ]ar Daklak hăng hơdôm tơring ]ar kual }ư\ Siăng glăk kơdo\ng glăi hăng lu tơlơi tơnap tap yua kơ phang kho#t ngă bơdjơ\ nao prong truh bruă bơwih [ong huă ngă đang hmua [ơi tơring ]ar, biă `u bruă đang hmua hăng drai apui lơtr^k, lu drai apui lơtr^k khom pơdơi mă yua pơke\ apui. Hrom hăng anun le\ noa s^ gơnam tam phun mơng tơring ]ar kah hăng kơ su, kơ phê, tiu hro\ trun lu dong; lu anom bơwih [ong tơnap tap kơ prak kak, bruă bơwih [ong huă ngă đang hmua kho\ng kho\t. Hrom hăng anun tuh pơ plai hrom phrâo hmâo [ia\ biă, hơdôm prak tuh pơ plai kơnong pioh kơ tla hnưh, yua anun prak pơhrui glăi hăng tuh jia thun 2016 [u hmâo pơplih kah hăng tơlơi pơkă lăng hlâo ôh.”

            Gru rơđah hloh amăng bruă bơwih [ong ako# thun 2016 mơng kual }ư\ Siăng le\ bruă tuai hyu ]uă ngui hmâo tơlơi đ^ tui lu. Tui mrô yap mơng hơdôm tơring ]ar brơi [uh, mrô tuai rai ]ua\ ngui kual }ư\ Siăng đ^ 12% bơhmu hăng thun hlâo. Tơlơi anai dưi pơblang yua kơ anai le\ mông pơ phun lu bruă mă bôh thâo phiăn juăt mơng djop djuai ania [ơi kual, pơke\ hăng hơdôm tơlơi jơnum ngui tuai ]ua\ ngui bôh thâo ako# thun. Kah hăng tơring ]ar Lâm Đồng, khă hmâo tơlơi truh [ơi hơdôm anih anom tuai ]ua\ ngui ngă 4 ]ô tuai dêh ]ar ta] rơngiao djai, samơ\ mrô tuai nao ]ua\ lăng [ơi tơring ]ar anai ăt đ^ lu mơn, prak pơhrui glăi mơng bruă wai lăng tuai ]ua\ ngui yap him lăng hmâo giăm truh 2400 klai prak. Yă Nguyễn Thị Nguyên, Khoa Gơnong bruă wai lăng bôh thâo bơkơja\p drơi jăn hăng tuai ]ua\ ngui tơring ]ar Lâm Đồng, brơi thâo: “Tơdơi kơ hơdôm tơlơi truh le\ rơgao kơ bruă pơkra hơkru\ glăi le\, kâo mơ-ak mơn bruă tuai ]ua\ ngui [ơi Lâm Đồng po\t glăi kah hăng tơđar hăng mrô tuai ]ua\ ngui jai hrơi đ^ lu. Ră anai gơnong bruă [ing gơmơi ]ih pơkra sa tơlơi pơkă jăng jai pioh kơ hơdôm bruă bơkơja\p drơi jăn kiăng ba mu\t amăng bruă wai lăng pơhlôm; hăng [ing gơmơi ăt rơkâo đ^ laih hăng {irô ding jum wai lăng bôh thâo bơkơja\p drơi jăn hăng tuai ]ua\ ngui ta` hmâo hơdôm hră pơ-ar pơkă, ]râo ba pioh kơ hơdôm bruă mă bôh thâo bơkơja\p drơi jăn, hơdôm jơlan hơdră ngă pơhư\] tuai hăng ngă gal brơi kơ tuai nao pơ\ tơring ]ar Lâm Đồng ]ua\ lăng.”

            Tơlơi tuai ]ua\ ngui jing ano# gal prong mơng kual }ư\ Siăng, samơ\ biă `u hluai tui bruă hyu mă yua anih anom dlai klô hơđăp ba glăi mơ\, akă hmâo tuh pơ plai djơ\ hăng hơnong hmâo.

            Tơdah lăi, tơlơi đ^ kyar bơwih [ong mơng kual }ư\ Siăng akă sit nik kơja\p, hăng ăt hluai tui kơ lu ayuh hyiăng mơn le\ djơ\ mơn. Ayuh hyiăng pơplih jai hrơi [u hmao thâo. Kual anai kiăng hmâo hơdôm jơlan gah pơsit hăng tuh pơ plai abih bang hloh, biă `u amăng bruă đang hmua hăng tuai ]ua\ ngui, kiăng hmâo tơlơi đ^ kyar kơja\p.

                                                                                                Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr