VOV4.Jarai - Tơkeng rai hăng prong đ^ [ơi kual lon }ư\ Siăng, hăng hơdôm bruă mă rơđah đông, lu đah kơmơi djuai ania [ia\ yak rơgao laih tơlơi tơnap tap, pơdo\ng sang ano# trơi pơđao, gum pran hrom amăng tơlơi đ^ kyar mơng plơi pla ala [ôn hăng mơnuih mơnam.

            {ơi mông jơnum bơni [ing apăn bruă plơi pla mơbruă yua kơ Gru\p wai lăng kual }ư\ Siăng pơ phun lom rơnu] blan 9 phrâo rơgao, hmâo 24 ]ô đah kơmơi mơbruă amăng hơdôm blah băn ao djuai ania pô. Lăng kơnuih tue\t rơ-un, samơ\ gơ`u sit nik jing hơdôm mơnuih apăn ako# mơng hơdôm bôh plơi pla amăng kual.

Đinh Thị Hoan [ơi mông jơnum bơni mơnuih apăn bruă plơi mơbruă thun 2016 [ơi Daklak

            Phrâo hmâo 30 thun đu], laih anun le\ mơnuih ping gah mơng gru\p ping gah plơi Plei Tờ Mật, să Đông, tơring glông K’bang, tơring ]ar Gialai, samơ\ 2 tal, amai Đinh Thị Hoan, djuai ania Bahnar, dưi hmâo ara\ng ruah ngă Khoa git gai  Gru\p Ping gah. Hơde] hmar, hur har abih pran jua, [u hu^ kơ tơnap, amai Đinh Thị Hoan djru laih plơi Tờ Mật, sa bôh plơi  leng kơ neh wa djuai ania Bahnar jing Plơi ta#u yâu ngă gru gưl tơring ]ar. Tơlơi pơsit truh kih mơng `u le\ lăi pơthâo hăng pơsur pioh hơdôm khul gru\p [ơi plơi pla ăt kah hăng m[s gum sa jua, tơma sa pran ngă tui bruă bơkơtưn bơwih [ong huă, pơdo\ng tơlơi hơd^p phrâo: “Kâo gir run hrăm tui, thâo kơja\p tơlơi phiăn Ping gah, hơdôm tơlơi ]râo ba, Tơlơi pơtrun pơsit mơng plơi pla kiăng pơ phun po\k pơ phai ngă tui bruă [ơi plơi. Hăng Gru\p Ping gah plơi ngă tui klă na nao pran jua, tơlơi pơmin mơng khul gru\p. Hăng m[s le\ hrom hăng lăi pơthâo tơlơi pơtrun, hơdră bruă mơng Ping gah hăng Kơnuk kơna, khom pơtô brơi neh wa mă yua bôh thâo phrâo amăng bruă ngă đang hmua dong. Hyu lăi pơthâo ngă pơplih tơlơi pơmin, bruă mă amăng neh wa djuai ania [ia\ pioh amăng [rư\ hrưn đ^ tơtlaih mơng rin rơpa.”

            Ăt hăng sa ]ô “đah kơmơi git gai” mơng plơi pla kual }ư\ Siăng mơn, amai Y H’ Lưr (tơkeng thun 1959) Khoa git gai Ping gah plơi Kontum Kơnâm, phường Thống Nhất, plơi prong Kontum, tơring ]ar Kontum, anih hmâo abih bang mrô mơnuih djuai ania [ia\ hăng tui đăo kho#p, pơsit: kiăng neh wa hmâo pran jua đăo gơnang kơ jơlan gah mơng Ping gah le\ khom ngă brơi tơlơi hơd^p mơda mơng neh wa hơđong. Thâo rơđah tơlơi hơd^p mơda mơng hrim sang ano#, `u hrom hăng mơnuih apăn bruă amăng plơi hyu tơl hrim sang ano# neh wa gir run bơwih [ong huă: ba pơjeh phrâo mu\t amăng bruă ngă đang hmua, tuh pơ plai kơmok, mă yua bôh thâo phrâo… bơwih brơi kơ phun pla. Gơnang kơ tơlơi hơd^p mơda m[s plơi Kontum Kơnâm pơ plih hrim hrơi. Amai Y H’ Lưr lăi pơthâo: “Blung hlâo ta khom ngă gru hlâo amăng bruă ngă tui tơlơi pơtrun, jơlan gah mơng Ping gah hăng tơlơi phiăn mơng Kơnuk kơna. Hmâo tui anun, lom pơsur neh wa `u amu` hloh. Khul lăi pơthâo kơ neh wa [uh rơđah ano# klă ano# hiam ngă tui, tơlơi [u djơ\ tơlơi glăi [u dưi ngă ôh. Hơdôm hơdră ngă klă, djơ\ hăng neh wa pô le\ lăi pơthâo, pơsur neh wa ngă tui kiăng tơlơi hơd^p mơda jai hrơi jai đ^ kyar, tơlơi bơwih [ong pơdrong đ^, ană amon hmâo tơlơi ]ang kơ pơgi kơdih anai klă hiam hloh.”

Amai Y H’ Lưr

            Hăng amai Kawai, djuai ania Mạ, 44 thun, Khoa gru\p hyu mă bruă Jơnum min djop djuai ania ngă rah Khoa Khul đah kơmơi plơi, Khoa gru\p m[s ]an prak thôn 8, să Mađagui, tơring glông Dă Huoai, tơring ]ar Lâm Đồng le\, gum hrom bruă mơnuih mơnam, djru  kơ plơi pla le\ tơlơi mơ-ak amăng tơlơi hơd^p mơda. ~u jing phun than klă mu\t hrom  amăng neh wa [ơi plơi pla, djru gum hơdôm bôh sang ano# mơng tơlơi hơd^p tơnap tap, hăng gum tơngan hrom pơdo\ng plơi pla phrâo. Thun rơgao, neh wa thôn 8, să Mađagui, rong pe\ pha laih ha rơtuh met kơ rê lon, djru prak hăng hrơi bruă, pơkra pơjing rai hơdôm ara\ jơlan klă hiam. Lăi kơ bruă pơsur m[s, amai Kawai brơi thâo: “Đah kơmơi hmâo ano# gal hloh bơhmu hăng đah rơkơi le\ amăng hơdră pơsir bruă le\ rơnang hloh. Bơhmu tu `u lom ta hyu pơhrui prak pơ]ruh hrom pơdo\ng pơkra sa bruă hơpă thơ amăng [ôn lan, plơi pla neh wa leng kơ ngă dleh tơnap biă. Samơ\ kâo pơblang rơđah đông neh wa thâo hluh hăng đăo gơnang laih, tơlơi anai ngă brơi bruă mă hrom geh gal hăng djop mơnuih leng kơ mơ-ak.”

            Hmâo ha tal ngă Khoa Khul đah kơmơi tơring glông Krông Nô, laih anun Khoa Gru\p pơ phun bruă Khul đah kơmơi tơring ]ar Daknông, pơdơi thun tha pơ\ plơi pla, amai H’rem Buôn Yă (tơkeng thun 1959) ră anai le\ Khoa git gai Gru\p Ping gah [ôn K62, să Dak Drô, tơring glông Krông Nô, tơring ]ar Daknông. Amăng sang ano#, `u jing bơnai [a\t bruă, pô am^ muih; hăng plơi pla, `u le\ pô ba jơlan hlâo hơdôm bruă tơnap. Amai H’rem ră ruai: “Kâo [u kơdun ôh [ơi anăp tơlơi tơnap tap, gir run hrưn đ^ amăng tơlơi hơd^p mơda. Kâo dưm dăp hrơi mông kơplah wah bruă mă mơnuih mơnam hăng bruă sang ano# khom djơ\. Prak blan [u djop rông ană le\ hơne] mă bruă đang hmua, rông hlô dong, kiăng hmâo dong prak pơhrui glăi kơ sang ano#. Đah kơmơi djuai ania Yuan, [u dah Êđê, Bơnông leng hmâo tơlơi tơnap sôh amăng tơlơi hơd^p mơda sang ano#, bruă mă. Kâo ]ang rơmang adơi amai [u kơdun yak, gir run ngă klă djop bruă, thâo pơtô lăi ană bă, mu\t hrom hăng [ôn lan.”

Tiến sĩ Tuyết Nhung lăi pơthâo bôh thâo đưm djuai ania Êđê

            Hăng sa ]ô ană tal 5 amăng sa bôh sang ano# hmâo 12 ]ô adơi amai pơ\ [ôn Mblơt, să Ea Bông, tơring glông Krông Ana, tơring ]ar Daklak, amai Buôn Krông Tuyết Nhung, tơkeng thun 1969, [u pơdơi gir run hrưn đ^, hăng ră anai jing Nai prin tha (Tiến sĩ) laih, ngă Khoa Tơlơi hrăm Ngữ văn – Khoa Sư Phạm, Sang hră đại học Tây nguyên. {u djơ\ kơnong kơ sa ]ô nai pơtô dưi hmâo lu tal [ing ]ơđai [ơi sang hră hor kơ bruă `u mă ôh mơ\, `u do# hmâo lu ring bruă kơsem min hmâo noa yôm gah bôh thâo kual }ư\ Siăng dong kah hăng: Bôh thâo djă djuai am^ amăng tơlơi akhan Êđê; Bôh thâo hơtuk riă tơnă hơbai gah djuai ania Êđê; Tơlơi akhan Y Khing Ju\ - H’Bia Ju Yâo; Bruă mă mơng sa dua gru\p mă bruă mơnuih mơnam hơdôm djuai ania [ia\ hơđăp amăng kual gah tơlơi đ^ kyar kơja\p ph^k kual }ư\ Siăng… Lăi kơ bruă mă mơng pô, Tiến sĩ Buôn Krông Tuyết Nhung brơi thâo: “Amăng jơlan mu\t hrom ră anai, hmâo lu tơlơi bôh thâo phrâo mơng djop djuai ania, djop kual lon dron pơkon mu\t rai amăng lon ia ta, ngă lu gru grua bôh thâo mơng djop djuai ania, biă `u djuai ania [ia\ [ơi kual glăk jai hrơi jai rơngiă tui. Yua anun yơh kâo kiăng pơ pu\ đ^ hơdôm noa yôm bôh thâo mơng djuai ania pô pioh hơdôm noa yôm anun dưi rơđah hloh, rơđah biă `u hăng dưi hmâo lu mơnuih thâo nao hloh. Kâo ruah nao dơlăm amăng bruă kơsem min bôh thâo, anai le\ hơdôm noa yôm phun, jing phun jơlan prong mơng ơi yă ta, kiăng pơgang ba hăng djă pioh, pơ pu\ wot amăng tơlơi pơmin, hơdră ngă hăng amăng jơlan gah hơd^p mơda hrim hrơi mơng hrim ]ô mơnuih, biă `u hăng [ing hlăk ai.”

            Hrim mơnuih [ing ta hmâo anih do\ng pha ra, bruă mă pha ra samơ\ hăng pran jua triang, thâo gir run, triang hrăm tui, [ing adơi amai yak rơgao laih tơlơi tơnap, hrưn đ^ pơsit pô hăng hmâo lu bruă gum hơgo#p kơ tơlơi đ^ kyar hrom mơng kual }ư\ Siăng.