VOV4.Jarai-Gialai jing tơring ]ar hơmâo tơlơi bơwih [ong huă kơnang kơ bruă ngă hmua pla pơjing, hăng hơdôm gơnam pla phun kah hăng kơphê, tiu, kơsu. Hơdôm thun laih rơgao, hrom hăng tơlơi gir run mơng mơnuih [on sang laih anun anom bruă mơdrô, hơdră djru ]an prak gơgrong anăn pioh tuh pơ alin pơđ^ kyar tơlơi ngă đang hmua jing tơlơi djru yom biă mă, gum hrom amăng bruă pơđ^ kyar tơlơi pơđ^ kyar bơwih [ong huă mơnuih mơnam [ơi tơring ]ar.

            Sang ano\ ơi Huỳnh Đình Hội pơ plơi Cây Xoài, să Ia Hla, tơring glông }ư\ Pưh, tơring ]ar Gialai jing sa boh sang ano\ ngă hmua rơgơi, s^ mơdrô đ^. Ră anai, sang ano\ hơmâo hmua đang prong rông un, bui truh kơ 400 drơi un ania hăng rơbêh 4.500 drơi un ană pioh s^ arăng blơi ]uh [ong, ngă mơnong. Hrom hăng anun, sang ano\ `u hơmâo 12 ektar đang tiu phrâo pe\ boh thun blung a. 5 thun laih rơgao, r^m thun sang ano\ pơhrui glăi prak kak truh kơ 5 klai prak, pơ anăp anai amra pơhrui lu hloh tơdah tiu `u pe\ boh na nao. Do\ tong krah đang tiu `u prong prin, mơboh brung brăng lăng amung kơtra#o, ơi Hội brơi thâo, boh tơhnal dưi hơmâo djơh hăng anai, yua hơmâo tơlơi gir run mơng sang ano\ laih anun hơmâo tơlơi gơgrong ]an prak tuh pơ alin kơ bruă ngă hmua pla pơjing yơh phun, `u lăi:

            Yap mơng thun ]an prak tuh pơ alin kơ bruă ngă hmua 20 thun hăng anai laih. Blung a ]an 20 klak prak đô], dong mơng rơnoh prak tuh pơ alin kơ bruă hmua tui anun yơh sang ano\ dưi pơđ^ kyar, hlak phrâo rông 20 drơi ană un, bui ania, phun tiu le\ 2,3 ar. Ră anai, kâo ]an kơ bruă ngă hmua giăm 20 klai prak. Ăt yua mơng Sang bruă djru tơlơi ngă hmua mơn sang ano\ gơmơi dưi pơđ^ kyar kah hăng ră anai.

            Kah hăng sang ano\ ơi Huỳnh Đình Hội mơn, hơmâo jơlan hơdră djru ]an prak gơgrong brơi anăn, pioh tuh pơ alin ngă hmua, hơdôm pluh boh sang ano\ mơnuih [on sang ngă hmua [ơi tơring ]ar Gialai hơmâo prak tuh pơ alin kơ bruă hmua, s^ mơdrô ba glăi ano\ tu\ yua lu biă mă.

Gialai : }an prak tuh pơ alin pla glăi kơphê tu\ yua biă mă

            Hrom hăng lu mơnuih [on sang ngă hmua, anom bruă mơdrô [ơi Gialai ăt pơđ^ kyar yua hơmâo tơlơi djru prak ]an mơng bruă hmua. Kông ty sa ding kơna pla kơphê Ia Sao 1, gah Phun kông ty kơphê Việt Nam, jing sa boh anom bruă pô ]an prak sang bruă prak djru ngă hmua tơring glông Ia Grai. Ră anai, lu đang kơphê, phun tha laih, [u mơboh đơi ôh, kiăng biă mă prak tuh pơ alin pla glăi dong. Hăng rơnoh prak truh kơ 39 klai prak, hơmâo 200 ektar đang kơphê dưi ru\ pla glăi kiăng mơboh lu hloh. Ơi Nguyễn Hữu Đại, Khoa kông ty kơphê Ia Sao 1 lăi:

            Amăng tơlơi git gai mơng Kơnuk kơna ta hăng phun kông ty kơphê Việt Nam pioh kơ bruă ru\ pla glăi kơphê tha, bruă ]an prak tuh pơ alin le\ hơdră pơtrut tơlơi ngă bruă. Kông ty ră anai, hơmâo tu\ mă prak ]an mơng sang bruă prak Agribank klă biă. Kông ty ru\ pla glăi kơphê ră anai truh thun pe\ boh glăi laih.

            {ơi tơring ]ar Gialai, ră anai, hơmâo hơdôm pluh boh anom bruă prak djru, samơ\ sang bruă prak gơgrong ba lu biă mă kơ tơlơi bơwih [ong huă [ơi tơring ]ar anai, nơnong djru truh 30%. Yap truh abih thun 2015, prak ]an truh kơ 12 rơbâo klai prak. Amăng tơring ]ar hơmâo 32 boh sang bruă anet, prong gah sang bruă prak djru bruă ngă hmua [ơi tơring ]ar. Bruă brơi djru tuh pơ alin, ]an prak kơ tơlơi ngă hmua, pok pơhai [ơi lu anih, hơmâo 1000 gru\p ]an hăng pơkrem prak. Lăi nao kơ bruă mă mơng sang bruă prak djru tơlơi ngă hmua Gialai, ơi Nguyễn Đức Hoàng, Kơ-iăng khoa tơring ]ar Gialai lăi:

            Sang bruă prak djru bruă ngă hmua ngă klă biă mă tơlơi pơtrun mơng dlông, rơnoh prak ]an dưi truh pơ mơnuih [on sang, djru hrom bruă pơblih phrâo hơdră ngă hmua pla pơjing, pơtrut tui bruă mă, pơblih tơlơi pơmin ană plơi [ơi plơi pla, laih dong djru hrom bruă man pơdong kual plơi pla phrâo. Lu sang ano\ mơnuih [on sang djuai [iă, thun hlak ai, kơnong 35-38 thun dưi pơdong sang hăng rơnoh 300 klak prak laih anun tloh blơi rơdêh ôtô, rơdêh tô kroa. Hơmâo lu jơlan hơdră samơ\ tơlơi gơgrong phun jing sang bruă prak djru bruă ngă hmua, djru pơđ^ kyar pơ kual plơi pla.

            Hơdôm boh tơhnal dưi ngă thun blan laih rơgao, jing tơlơi kơtang pơtrut [ing apăn bruă, mơnuih mă bruă amăng sang bruă prak djru kơ tơlơi ngă hmua [ơi Gialai, kơtưn hloh thun blan pơ anăp. Ơi Phan Tiến Thu, Khoa sang bruă prak djru bruă ngă hmua lăi:

            Sang bruă prak hơmâo tuh pơ alin kơ bruă ngă hmua, kơ kual plơi pla rơnoh prak truh 86% amăng mrô rơnoh prak abih tih 12 rơbâo klai prak. Hơmâo 66 rơbâo boh sang ano\ ]an ngă hmua 81%. Gah sang bruă prak le\ djru mơnuih [on sang ]an amu` ame\ đô]. Bruă anăp nao truh abih thun 2016, sang bruă prak amra pơhrui dong boh [iă `u 11% prak gơgrong brơi ]an mơng 8-10% hơnong pơđ^ kyar 20%.

            Ta dưi lăi, Sang bruă prak djru bruă đang hmua [ơi Gialai glăk gum hrom Sang bruă prak djru tơlơi hmua Việt Nam ngă klă na nao bruă mă brơi ]an prak amăng 30 thun laih rơgao. Anăn hing ang anun nao hrom, djru ba pran jua kơ mơnuih [on sang hăng anom bruă mơdrô kiăng tơlơi ngă hmua pla pơjing, tơlơi bơwih [ong huă pơđ^ kyar hơđong kjăp.

Nay Jek : Pô ]ih hăng pôr