VOV4.Jarai - Tơdơi 40 thun klaih rơngai, neh wa djoai ania Ka Dong hăng H’Rê pơ să Ngok Tem, sa bôh să tơnap tap hlôh gah TG Kon Plông, TC Kontum hơmâo dơng sa tơlơi mơ-ăk prong lơm jơlan Trường Sơn gan nao ]i să pơhư prong rơhaih. Jơlan amur Trường Sơn đưm glâo, neh wa pơgo#p laih pran joa hrom hăng tơhan ta ]ur amăng dlai ôh dlai ông thông dơlăm glam bôh phao, gui braih kơ dron blah kual Dơnung, ră anai tuh go# drong glia [etong tơ thă [ơ\i. Neh Y Xai – Kơ-iang khoa git gai ping gah să Ngok Tem , TG Kon Plông brơi thâo: Hrom hăng jơlan đưm anai, hơdôm thun giam anai, Ping gah hăng Kơnuk kơna hơmâo  tuh pơalin pơkra brơi jơlan, apui lơtrik, sang hră, sang ia jrao hăng lu hdră bruă pơkon kơ mơnuih [on sang djoai [iă, anun [o# mta plơi pla, ]i anai [rư\ hrơi bơblih tui: “Jơlan Trường Sơn hlâo dih le\ jơlan amur, anet nao rai tơnap biă. Mơng hrơi pơkra glăi pơhư tui jơlan anai, tơlơi hdip neh wa mơng bơ blih, ano# hrui glăi d^ mơn mơng rim ]ô mơnuih [on sang, pưk sang ano# do# hiam hlôh kơ hlâo. Biă `u djơh djoai ania Ka Dong, mơng hơmâo jơlan anai mơn neh wa ngă đang pla kơtor jor hlôh, yoa mơnuih blơi nao tơl plơi, hơmâo gơnam si\ lu, tơlơi hdip klă hlôh”.

    Mơng ako# tơring kual Thạnh Mỹ, TG Nam Giang, TC Quảng Nam, Jơlan Trường Sơn Đông gan nao [ơi TC Quảng Ngãi, Kontum  lăih anun truh pơ TC Gialai, Daklak hăng Lâm Đồng. }I kual hkru\ đưm Sơn Lang, TG Kbang – plơi pla Anh hung Nup, neh wa djoai ania Bahnar ]i anai dok dor yoa ară jơlan amur kơmrong dlai đưm hlâo ră anai tơ duk kơ jơlan go# drong, jơlan [etông, nao rai geh gal. Ăt [ơi jơlan amur đưm glâo dih mơn, neh wa Bahnar ]I anai do# hing ang drôm kyâo dlai Kbang ba glăi truh pơ Hà Nội pioh ngă pơsat kơ wa Hô. Dlăng tui jơlan amur yoa wa Hô hăng Ding jum kơđi ]ar pok đưm hlâo, ră anai hơmâo Kơnuk kơna tuh pơ alin ming pơkra hiam lăih, prong rơhaih dơ\ng wo\, neh wa Bahnar ]i anai [ai jai hơning kơ wa. Ơi Đinh Văn Đòan ( 70 thun ) pơ plơi Hà Nưng, să Sơn Lang ră ruai tui anai :“ Mơnuih [ôn sang hơning biă kơ wa. Ră anai kơnong kiang dưi nao ]ua\ Pơsat jep\ Wa ha wot đu] hai, hlâo kơ djai mơ-ăk laih mơn. Tơlơi hdip do# tơnap, neh wa aka dưi hơmâo prak nao ]ua\ wa pơ Hà Nội ôh. Anun ]ang hơmang kơ să, TG, TC gum đa kơ neh wa khă ha wot hai tu\ mơn nao ]ua\ pơsăt jep wa Hô, tui anun neh wa plơi pla amhôn kơ pran mơn lah”.

    Jơlan Trường Sơn Đông đưm hlâo, ră anai ăt tuh pơalin dơng mơn pok pơhư tui prong hlôh, gan nao lu kual hkru\ đưm pơ 4 bôh TC }ư\ siang, pơke\ hrom lu kual lon Sông ktang hing ang, djơh hăng să Đak Ring, Đak Nên ( Kontum ); să Sơn Lang, TơTung, Đất Bằng ( Gialai ). Anun le\ dôm plơi pla [ing mơnuih sông ktang djơh hăng Đinh Nup, A Gió, Kpă Klơng, Wừu … Đam ]I hơdôm kual lon sông ktang anun, hơdôm ană tơ]ô sông ktang anun, hrom hăng jơlan amur Trường Sơn Đông đưm hlâo hơmâo pơgo#p tom ba truh tơlơi hing ang bơyan phang thun 1975. Ano# yôm đưm hlâo, noa yôm ră anai [ơi jơlan Trường Sơn Đông dưi pơsit laih. Ơi Hà Sơn Nhin – Khoa gum bruă ping gah TC Gialai lăi tui anai:  "Jơlan Trường Sơn Đông dưi tuh pơalin le\ khom lăi nao kơ Ping gah, Kơnuk kơna hơmâo tơlơi min prap lui mơng hlâo lăih hăng yôm phan tlôh nôh. Kơnong kơ TC Gialai le\ jơlan anai đuăi gan nao [ơi TC thơ 247 rơ wang km, gan nao 6 bôh TG hăng 26 bôh să mơ\ lêng kơ hơdôm să tơnap hloh sôh mơn, hơdôm să kual hru\ đưm. Jơlan Trường Sơn Đông amra pơgo#p tom tơlơi bơ wih [ong huă đ^ kyar, klaih mơng tơlơi rơmom rơpa [un rin”.

   Bơ Đăi tă Ha Huy Hung, Khoa wai lăng kơ ]ao\ bruă jlan Trường Sơn Đông, Ding jum ling tơhan dêh ]ar ta, brơi thâo: “ Mơnuih [ôn sang amăng kual ataih braih kbưi le\ lêng mơnuih [ôn sang djoai [ia\ sôh pơ kual anai tơdơi 40 thun klaih rơngai laih mơ\ tơlơi hdip ăt kơ [ah tơnap mơn, Mơng hơmâo jơlam prong drong ya anai tơlơi hdip gơ\ mơpng dưi bơ blih [ia\, neh wa bơ wih [ong ]i blang [ia\ adung mta. Anai le\ jơlan mơ Ping gah hang kơnuk kơna thâo tơngia kơ hơdôm [ing tuh pran joa hkru\ đưm amăng hơdôm [ơ\i, Tơdơi kơ lon ia klaih rơngai aka dưi hơmâo pơđ^ ôh tơlơi hdip mda anun jơlan anai amra pơgo#p tom ngă bơ blih tơlơi hdip mơnuih [ôn sang”.

     Hăng tơlơi yôm anun, thun 2007, Kơnuk kơna hơmâo jao kơ Ding jum gum bruă – Ding jum ling tơhan dêh ]ar ta ngă pô tuh pơalin Kơ ]ao\ bruă pơkra jơlan Trường Sơn Đông, hăng mrô prak pơ plai rơgeh 10 rơbâo klai prak. Jơlan anai glông năng ai 700 rơ wang km, jing ara\ jơlan hluh gah 7 bôh TC kual Tong krah hăng }ư\ siang, mơng Quảng Nam, Quảng Ngãi, Kontum, Gialai, Phú Yên, Daklak truh pơ Lâm Đồng. Ăt hrom hăng ano# yôm kơ]ao\ bruă, phrâo anai Kơ-iang khoa git gai wai lăng pơ ala mơnuih [on sang ,ơi Hùynh Ngọc Sơn hrom hăng grup khoa pơ ala mơnuih [on sang hơmâo hyu e\p lăng bruă [ơi djop ara\ jơlan. Mơng anun brơi [uh jơlan anai hưmâo pơjing rai lăih hăng ngă giong hơmâo ha klah, dưi nao rai 410 km, 100 bôh tơdrông toa djop mta hăng jao kơ Ding jum wai lăng jơlan glông rơdêh,dêh ]ar ta mă yoa 33 amăng 57 bôh ring bruă, Pơđut h^ tal hyu pel e\p, ơi Hùynh Ngọc Sơn git gai mông jơnum lăng glăi bôh than kơ]ao\ bruă, `u pơsit kơ]ao\ bruă anai prong prin yôm phan amăng dêh ]ar, hkru\ glăi tơlơi rơnuk rơnang hăng pơđ^ tui tơlơi bơ wih [ong huă mơnuih mơnam; Gơ wưh gah [ing tuh pơ alin hăng gah [ing grong ngă khom ngă abih pran joa ktưn hlôh dơ\ng amăng hrơi blan pơ anap. Amăng anun, kơnong kơ ]ran mơng Thạnh Mỹ-Quảng Nam nao pơ M’drak –Daklak khom pơgiong h^ bruă tô pơke\ tơhnal amăng thun anai, kaih hlôh le\ amăng blan 1 thun 2016. Kơ-iang Khoa GGWL pơ ala mơnuih [on sang ơi Hùynh Ngọc Sơn lăi: “ Anom bruă wai lăng kơ]ao\ bruă git gai  brơi ngă hmar [ia\ kiang pơgiong dôm ]ran glak ngă kơ[ah wư hăng hlong ngă mtam dôm ]ran jơlan phrâo do# glăi ky\ hră lăih. Kơđiang pel e\p abih hơdôm bruă djơh hăng glông ia rô đuăi, tơkai jơlan hu\i ia  ]rôh … Ksem min lăng dôm bruă [ing grong hơmâo ngă laih, klă kjap mơn hă laih anun pơ hroa dơ\ng kơ bơnah grong pioh [ing gơ\ ngă klă hlôn. Kơtưn pơgiong h^ ara\ jơlan mơn Thạnh Mỹ, TC Quảng Nam nao pơ M’drak, TC Daklak amăng rơnu] thun 2015, kaih hlôh hă blan 1 thun 2016”.

    Jơlan amur Đông Trường Sơn đưm hlâo hrom mơnuih [ôn sang djop djoai ania hdip mda [ơi ]ư\ ]an kriang pơtâo Trường Sơn so# adai ha pran tui hkru\, gum go#p tơdroă hrom khul tơhan ba glăi tơlơi hing ang, klaih rơngai kual Dơnung, lon ia pơlir truh kih. Tơdơi 40 thun klaih rơngai, jơlan hmư\ hing đưm hlâo anai hơmâo Kơnuk kơna tuh pơ alin prong rơhaih, pơke\ hrom hơdôm kual lon sông ktang, wai pơgang bôh than hkru\, ngă tui mơna[ pơgang mơng kơnuk kơna, ming pơkra glăi tơlơi hdip rơhuk rơnang blang adung mta ra tơhnal hăng pơđ^ tui tơlơi bơ wih [ong huă mơnuih mơnam [ơi kual Tong krah hăng }ư\ siang tăo yâo.

                                                                    R]om H’Ly: Pô ]ih hăng pôr