VOV4.Jarai - Na nao amăng rơwang hrơi tơjuh rơgao, [ơi hơdôm tơring ]ar kual To\ng Krah dêh ]ar hăng kơtoai hăng ai rơs^ gah kual Dưr dêh ]ar ta hmâo laih hơjan prong. {ơi sa dua kual gah tơring ]ar Quảng Ninh hăng [ôn prong Hải phòng, hơjan dưi pơsit le\ prong hloh amăng 40 thun je# hăng anai, ngă lu mơnuih djai hăng rơngiă, ngă l^p lu sang do# hăng đang hmua, bơdjơ\ nao tơlơi hơd^p mơda mơng m[s. Hơdôm tơlơi pơplih anai brơi [uh, bơyan hơjan kơthel thun anai hmâo lu gru brơi [uh hling hlang. {ing gơmơi rơkâo tum pơ[u\t tơlơi hơjan ia ling dăo kiăng neh wa amăng kual }ư\ Siăng thâo rơđah hăng hmâo hơdôm bruă pơgang hlôm hlâo ]i kiăng:

            Hơjan prong hloh truh [ơi tơring ]ar Quảng Ninh. {ơi tơring glông Cô Tô, Cửa Ông hmâo hơjan prong ngă l^p hơdôm bôh [ôn prong: Hạ Long, Cẩm Phả, Uông Bí, hơdôm tơring kual: Đông Triều, Vân Đồn, Hoành Bồ. Hơjan ia ling dăo ngă rơbêh kơ 20 ]ô mơnuih djai hăng rơngiă, rơbêh kơ 2000 bôh sang bơdjơ\ nao yua kơ ia ling dăo, sa dua ara\ jơlan nao rai ia ling dăo, lon tơhroh [u thâo nao rai, goang dar kual m[s do#, bơdjơ\ nao tơlơi hơd^p mơda lu sang ano#. Hơjan prong hmâo tôm ia đ^ prong ngă tơ\i đưn h^ jơlan nao rai [ơi dlông ia rơs^, ngă abih bang tuai hyu ]oa\ ngui [ơi tơring glông Cô Tô do# đôm.

Khul ling tơhan djru pơtlaih m[s tơring ]ar Quảng Ninh.

            {ơi [ôn prong Hải Phòng, yua kơ hơjan prong, lu kual amăng tơring glông Cát Hải ia ling dăo mơng 1 truh 12 me\t. Jơlan nao rai do\ng glăi abih bang, bruă djru m[s leng kơ mă song sôh, anun tơnap tap tap biă, kơnong kơ dưi ba đuăi m[s đu], bơ\ gơnam tam kông ngăn abih mle\p amăng ia.

            Hơjan ia ling dăo sui hrơi ngă noa gơnam tam [ong huă [ơi Quảng Ninh hăng Hải Phòng đ^ lu, biă `u a`ăm hla rok. Amăng anun, a`ăm puan đ^ lu hloh, mơng 3000 truh 6000 prak lom sa ]ơnăt. Bơ\ lom truh tơngan mơnuih blơi [ong, noa `u amra mơng 10.000 truh kơ 15.000 prak lom sa ]ơna\t, bơdjơ\ nao prong tơlơi hơd^p mơda m[s.

Hơjan ia ling dăo prong hloh 40 thun rơgao [ơi tơring ]ar Quảng Ninh.

            Kiăo tui tlôn Quảng Ninh hăng Hải Phòng, hơjan prong lar nao truh pơ\ hơdôm bôh tơring ]ar kual to\ng krah hăng kual ]ư\ siăng gah Dưr dêh ]ar ta. Hơjan prong truh laih amăng lơ 29/7 [ơi tơring ]ar Lạng Sơn, hrom hăng mrô ia hơjan mơng hlâo ia luh nao lu, ngă lu anih anom ia ling dăo; lu kual đang hmua, jơlan nao rai, sang do#, ring bruă man pơdo\ng răm rai… Amăng anun, tơring kual Đồng Mỏ jing sa amăng hơdôm anih anom bơdjơ\ nao prong hloh. Truh rơnu] rơwang hrơi tơjuh rơgao, sang wai lăng ]ơđai muai plơi prong Đồng Mỏ ră anai ăt mle\p amăng ia mơn.

            Yua kơ hơjan ia ling dăo, abih bang hơdôm kual m[s do# amăng tơring kual Đồng Mỏ hăng hơdôm bôh să jum dar gah tơring glông Chi Lăng, Lạng Sơn djai apui lơtr^k, djo\p bruă ngă luk puk. Ia ling dăo ngă sa ]ô mơnuih djai, hơdôm pluh bôh sang m[s ia kor đuăi. Biă `u, lu glông jơlan phun nao pơ\ plơi prong lon tơhlom, ia hroh prong.

Lu sang bruă gah gơnong bruă hơdăng  pơtâo Quảng Ninh răm rai prong yua kơ hơjan ia ling dăo

            {ơi tơring ]ar Bắc Giang, hơjan prong na nao amăng hơdôm hrơi rơgao ngă ia ling kor, ia ling hlu\t [ơi sa dua bôh tơring glông kah hăng Yên Thế, Sơn Động… {ơi să Vân Sơn (Sơn Động), ia ling kor, ia ling hlu\t lom h^ abih rơbêh kơ 7 ektar hmua pơdai kơtoai ]roh ia; Jơlan nao rai amăng thôn, [ôn pơ\ plơi Khả, Nà Hin, Khe Rín ia ling dăo dơlăm, ngă gun jơlan nao rai lu mông. Ia ling kor ngă laih 6 bôh tơdrông toa găn ]roh ia pơ\ să Đồng Tiến, tơring glông Yên Thế ia goang dar, l^p 45 bôh sang, ngă glưh sa dua anih anom mă yua, ia kor đuăi phun pla [ơi giam truh 10 ektar hăng lu kông ngăn m[s. Hơdôm anih anom iâu pơhrui khul mơnuih hmao tlôn ba đuăi hơdôm bôh sang ano# amăng kual hu^ rơhyư\t nao pơ\ anih pơhlôm; hrom hăng anun pơkiăo nao hơdôm gru\p mơnuih pel e\p hơdôm ring bruă phun hăng pơ pha mơnuih do# gak hrơi mlăm.

Tơdơi kơ  Quảng Ninh, tơring glông Cát Hải pơ\ Hải Phòng hmâo ia l^p ngă.

            {ơi tơring ]ar Hòa Bình, hơjan prong ăt ngă ia tơhroh mơn ]ra\n taluy gôm jum dar kơdư Ông Tượng rôk tui jơlan mrô 6, mơng gru\p mrô 3, phường Phương Lâm, [ôn prong Hòa Bình, tơring ]ar Hòa Bình. Glông jơlan Đồng Bảng - Suối Nhúng (km 5+500) ia hroh đuăi taluy năng ai `u 50 m3; [ơi km 5+900 (Đồng Bảng – Phúc Sạn – Tân Mai) ia hroh đuăi bôh pơtâo taluy năng ai `u 20 m3 ngă gun jơlan nao rai. Khoa Jơnum min m[s tơring ]ar Hòa Bình mă yua laih kông điêng rơkâo abih bang hơdôm anih anom [ơi anai ta` pel e\p glăi abih bang hơdôm anih ia l^p hăng ia hroh kiăng lăi pơthâo kơ m[s hăng hơdôm pô rơdêh. Hơdôm pô tuh pơ plai hăng hơdôm pô dơnao ko\ng ia khom po\k pơhai hơdôm bruă pơhlôm dơnao bơnư\.

            Tui hăng Anom pơkă lăng hlâo ayuh hyiăng rơhuông adai lon mơnai dêh ]ar ta, truh kơ hrơi anai lơ 3/8, hơdôm bôh tơring ]ar kual Dưr dêh ]ar hăng kual to\ng krah dêh ]ar hmâo hơjan găp [rô, hơjan prong [ơi lu anih anom, hmâo anih hơjan prong biă (lu biă `u mơng 100-300mm wot sa tal, [ơi sa dua bit anih đa truh 400mm). Yua anun, hơdôm tơring ]ar kual Dưr dêh ]ar khom gơgrong pơglôm hlâo hu^ hmâo ia ling kor, ia ling hlu\t, ia tơhroh lon. Gru\p wai lăng bruă pơgang hlôm hlâo tơlơi ayuh hyiăng [u klă ngă – Jơnum min hyu hơduă e\p mơnuih hmâo tơlơi truh dêh ]ar ta pơsit, anai le\ tal hơjan ia ling dăo pơkă hlâo hmâo rơnoh prong, sui hrơi, hmâo [ơi djo\p anih anom, ngă dleh tơnap hăng hmâo hră kông điêng mơ-^t kơ hơdôm ding jum, gơnong bruă hăng hơdôm tơring ]ar, [ôn prong gah kual Dưr hăng kual To\ng Krah dêh ]ar, ngă tui ta` hơdôm bruă pơgang, pơgăn hơdôm tơlơi sat truh mơng hơjan ia ling dăo, djru m[s hơdôm kual glăk bơdjơ\ nao mơng hơjan ia ling dăo anun.

                                                                                    Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr