VOV4.Jarai - Rôk tui guai lon Việt Nam anih anom hơpă leng kơ hmâo hơdôm go\ng khăn gru mơ\ lom lăng [uh, amăng drơi ta pơđ^ pran joa ư-ang djuai ania, tơlơi pơmin kơ tơlơi rơngai pô mơng Lon ia. {rô djơ\ tal hơdor glăi 70 thun hrơi Tơgu\ hơkru\ blan 8 hăng hrơi pơdo\ng Lon ia lơ 2/9, rơkâo kơ ơi pang, yă dôn hăng [ing gơyu\t hơduah e\p lăng hơdôm tơlơi kơ go\ng khăn gru Hà Nội, sa amăng hơdôm tơlơi pơdah mơng pran jua Việt Nam gơgrong bo\ng kơja\p.

            Dơng mơng hơdôm hrơi do# ane\t, lu mơnuih hrăm djă pioh tơlơi pơtưh “Cột cờ Hà Nội”, ru\p go\ng khăn gru djơ djor do\ng đ^ kơja\p, pơke\ hăng gru grua đưm:

            “Hlơi nao laih pơ\ Hà Nội/ Rơbat [ơi jơlan Điện Biên/ Sit `u [uh `u dlông biă/ Go\ng khăn gru dlông ngơ ngit/ Khăn gru ia mriah hêm/ Hăng dlông go\ng pơsơi do\ng djơ djor”

            Hăng: “Lăng khăn gru [uh lon ia/ Lăng khăn gru [uh m[s/ {ơi yu\ po# khăn gru ta yak rơbat/ Djo\p anih giam hăng ataih”…

            Hăng neh wa djop djuai ania Việt Nam pơ\ anih ataih tal blung a nao pơ\ Plơi prong jưh jom, [u dah hăng hơdôm ]ô tuai mơng dêh ]ar ta] rơngiao, yak tơkai hơduah e\p Go\ng khăn gru Hà Nội jing sa amăng hơdôm anih anom nao dưi gleng nao pha ra.

            Gru hiam mơng Go\ng khăn gru Hà Nội hlâo dih amra dưi lăng [uh mơng ataih, lom mơ\ sang do# jum dar akă pơdo\ng đ^ pơ-er nao rai, hơdôm [e\ phun kyâu hrăi đưm kak hăng ră anai ăt akă [uh [o# thơ.

            Go\ng khăn gru Hà Nội ră anai do\ng amăng lon gah quận Ba Đình, jing gru grua đưm, bôh thâo hmư\ hing mơng Plơi prong jưh jom. Tui hăng lu hră pơ-ar gru grua, ring bruă anai dưi pơdo\ng [ơi ]ra\n lon gah dơnung mơng Hoàng thành Thăng Long, mơng thun 1805 truh thun 1812 mơng giong. Khă go\ng gai Prăng pơ phun phă prai lu ring bruă gah kual [ôn prong Hà Nội amăng hơdôm thun 1894-1897 sanơ\ bưng mơn, Go\ng khăn gru Hà Nội huăi “te\k rơwek” nao. Truh ră anai, anai le\ ring bruă do# hơnong hăng kơdrưh hloh amăng kual gru grua Hoàng thanh Thăng Long.

            Hơdôm mơnuih do# hơd^p mơda sui thun [ơi Hà Nội ăt do# hơdor rơđah mơn, lơ 10/10/1954, tal blung a khăn gru mraih bôh pơtu\ kơ`^ - khăn gru Lon ia phur por đ^ [ơi dlông Go\ng khăn gru Hà Nội. Ring bruă pơdo\ng go\ng khăn gru Hà Nội [u djơ\ kơnong kơ dưi hmâo [ing phin ru\p phin mă ôh mơ\ `u do# [uh măng tơlơi pơtưh, tơlơi adôh, biă `u amăng tơlơi ka] ru\p. Lu mơnuih kah ru\p ka] laih ru\p khăn gru mơng go\ng khăn gru anai. Biă `u, ring bruă anai do# dưi ba mu\t amăng ru\p tem dăng kông hăng dưi in tơgl^t hăng glông prak mơng Sang prak Kơnuk kơna dêh ]ar Việt Nam mă yua blung a.

            Do\ng amăng kual lon pơnăng war đưm, rơnuk Nguyễn, Go\ng khăn gru Hà Nội do# hmâo bruă mă le\ do# gak. Mơng kơ]ong go\ng khăn gru amra lăng [uh sa kual prong amăng hăng gah rơngiao kual pơnăng war đưm.

            Gah bôh thâo dăp hơdră pơdo\ng, Go\ng khăn gru Hà Nội hmâo hơdôm tơmeh ber dăp brơkua na rai, ane\t tui [ơ [rư\ mơng yu\ đ^. Glông hơdră dưm kơnar anun jing laih glông jơlan tơpă, kơja\p ph^k. Do\ng [ơi yu\ tơkai khăn gru Hà Nội ngăk đ^ ta mưn [uh tơlơi djơ\ hrom, pơthai kơplah wah hơdôm rơ`an yak đ^, tơmet go\ng khăn gru hăng anih do# gak. Tơlơi kơdra#o hmra#o [u [uh ôh. Anun le\ tơlơi djơ\ nao hrom mơng pô dăp hơdră.

            {ơi hrim ]ra\n, pơnăng man pơkra dưi pơhro#p hăng hơdôm bơnga pha ra, khă [u dleh tơnap ôh, samơ\ pơjing rai hơdôm gru grua klă hiam hăng ano# hiam ha jăn kơ hrim ]ra\n. Go\ng khăn gru Hà Nội dlông rơbêh kơ 33 m. Yap wot go\ng yôl khăn gru dlông rơbêh kơ 41 me\t, hmâo 3 tal gơgrong hăng sa tơmeh. Hơdôm tal gơgrong kah hăng ru\p đuan, ane\t tui [ơ [rư\ trun, brơkua đ^, jum dar pơdo\ng đup hăng ge]. Kiăo tui anun, tal sa hrim glông 42,5 m, dlông 3m, hmâo 2 bôh rơ`an ge] ba đ^ hăng glông; tal dua lom dua glông 27m, dlông 3,7m, hmâo 3 bah amăng; tal 3 lom sa glông 13m, dlông 5m; ăt hmâo mơn 4 bah amăng năp nao gah Ngo#, Yu\, Dơnung, gah Dưr. Sa bơnah bah amăng gah dưr đu] [u hmâo, hơdôm bah amăng pơkon leng kơ ]ih anăn pha ra. Bah amăng gah Ngo# hăng glông dăp dua [ut bôh hră “Nghênh húc” (]ơkă bơnga] pơ-iă mơguah), bah amăng gah Yu\ hăng “Hồi quang” (bơnga] rơđah pơ]rang), bah amăng gah dơnung “Hướng minh” (anăp nao bơnga] rơđah). {ơi bah amăng gah dưr dưi pơkra dua bôh rơ`an đ^ hăng glông bơbung gah hnuă hăng gah iao, lom sa bôh rơ`an hmâo 14 ]ra\n, hmâo yông djă pơkra hăng pơsơi. Hăng glông bơbung dưi pơgang hăng hnal kyâu hrom hăng pơnăng bơnga pơkra ru\p [ơi to\ng krah, pơhroa nao rai lăng kah hăng ru\p hruh wăng wil.

            Bơ\ tơmeh khăn gru le\ ru\p gal 8 mơta, ane\t tui [ơ [rư\ đ^ hăng dlông, dlông 18,2m, lom sa bơnah mơta năng ai `u 2m. Amăng tơmeh hmâo rơ`an 54 ]ra\n pal đ^ hăng dlông truh pơ\ jung `u. Abih bang pơ]rang hăng 39 amăng luh ru\p bơnga hăng 6 amăng luh ru\p gai pưh ha#u. Hơdôm amăng luh anai dưi dăp rôk tui tơmeh anun bơnga] rơđah hmâo hơnong `u hăng rơhaih hong. {ơi jung Go\ng khăn gru dưi pơkra jing gal prong, dlông 3,3m, hmâo 8 bah amăng phă djơ\ hrom hăng 8 mơta bơnah, amra djop mơng 5-6 ]ô mơnuih do# lăng hyu. Kơplah wah tal glông le\ sa tơmeh gal vil, păng prong 0,4m, dlông truh kơ jung `u le\, anih hlă gai khăn gru dlông 8m. Bơbung kah hăng ru\p đuan đoa, rong `u pơkra hăng [ê tông pơsơi, rap hăng [rik hăng [ơi krah ]ong bơbung hmâo tơmeh pơsơi hrom hăng ròng rọc pioh yôl khăn gru. Khă hnun hai, [u djơ\ hrơi hơpă [ing tuai leng kơ bưng băi dưi đ^ hăng dlông anun ôh. Kơnong hơdôm tal hmâo hrơi ngă lơphet amăng thun Djă pioh gru grua đưm Khul ling tơhan Việt Nam kah mơng pok bah amăng, hăng lom anun, tuai khom dăp ]ruai jing glông.

            Rơbêh kơ 200 thun rơgao, Go\ng khăn gru Hà Nội djă pioh laih kru tơkai hơdôm klak wot ]ô mơnuih [ơi lu kual amăng lon ia. Đa le\, hmâo tơlơi ruai glăi, Khoa mir sir dêh ]ar Venezuela – ơi Hugo Chavez amăng sa tal rai ]ua\ Hà Nội lom găn nao Go\ng khăn gru to# tơno# rơkâo do\ng glăi hăng pơmin ]i mu\t nao e\p lăng. ~u đ^ truh laih pơ\ ]ong hăng [uh đăo biă [ơi anăp ring bruă pha ra anai.

            Hrim wot yak đ^ ]ra\n rơ`an djă pioh hrơi blan, hơdôm tơlơi ruai kơ gru grua đưm pơdah rai, ngă ara\ng mưn [uh khom yak rơnang hloh [ơi hơdôm ]ra\n rơnang gru grua. Hăng dih dah, do\ng [ơi glông tal dlông hloh mơng Go\ng khăn gru Hà Nội, ta lăng tui [ôn prong kiăng khăp, lăng glông mơnuih rơdêh dik dak hrom hăng jua angin phrâo – angin mơng bơyan puih blan 8.

                                                                                                Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr