VOV4.Jarai-Nao rôk tui jơlan phung truh pơ să  Dak Rtih, tring glông Tuy Đức, T.C Dak Nông, lăng [uh lu biă mă sang pơdong phrâo, hiam soh, amăng anun hơmâo sang met Điểu Then kah hăng sa gru hlâo. Ăt kah hăng lu sang ano\ pơko\n mơn, hlâo adih tơlơi hơdip mơda sang ano\ `u bưp lu tơlơi tơnap tap biă mă, mă bruă, ngă hmua gleh glar, truh thun 2012, pơkrem kơdeng prăk kăk hơmâo hmăi laih anun pơdong sang. Thun 2000 hlâo adih, hơmâo  kơ]ăo bruă pla kơsu amăng đang anet, arăng djru prăk ]an, `u pla 5 ketar đang kơsu. Rơngiao kơ pla kơsu, sang ano\ `u pla dong 2 ektar kơphê, laih anun pok prong bruă ]em rông hlô mơnong. Dơ\ng mơng hơdră mă bruă lu mơta djơh hăng anun, mă gơnam pơhrui ta`, tuh pơ alin kơ phun pla sui thun, anun r^m thun sang ano\ `u pơhrui glăi rơbeh  ha rơtuh klăk prăk. Ră anai, sang ano\ Điểu Then pơklaih laih mơng tơlơi rin rơpa, hrưn đ^ jing sang ano\ ngă hmua rơgơi.

            Sang ano\  Điểu Rmăng do\ pơ să Dak Rtih, tring glông Tuy Đức  mơn, ăt sa ]ô mơnuih ngă hmua rơgơi, hrưn đ^ mơng tơnap tap jing pơdrong. Triăng mă bruă, dơ\ng mơng 6 ektar đang kơsu, 2 ektar đang kơphê `u pla, rông 20 drơi un, bui, 10 drơi rơmô, met Điểu Rmăng ngă tui djơ\ hơdră phrâo mơne] ia rơgơi bruă đang hmua, pla pơjing, ]em rông hlô mơnong anun hơmâo mơboh lu. ~u hor hrăm tui arăng nao hlâo amăng bruă ngă hmua laih anun hrăm tui tơlơi pơtô mơne] ngă hmua pla pơjing mơng anom bruă đang hmua tring glông pơphun. Sang `u pơdong phrâo anai hăng rơnoh prăk truh kơ rơbeh ha klai prăk mơn, sang ano\ hơmâo rơdeh prong, hơmâo djop mơta gơnam yua mă bruă, bơvih brơi kơ tơlơi do\ dong [ong huă amăng sang ano\, dưi hơmâo djơh anun tơbiă rai mơng tơlơi gir run hrưn đ^ kơ sang ano\ `u. Met Điểu Rmăng, do\ pơ să Dak Rtih, tring glông Tuy Đức brơi thâo:

            Hơmâo Ping gah Kơnuk kơna djru, khul pơtrut pơsur bruă ngă hmua djru pơtô brơi hơdră ngă hmua tơl sang, tơl plơi pla pok anih pơtô pơ sang jơnum plơi. Ta ngă tui djơ\, anun ră anai, kơphê ta đ^ hiam. Hlâo adih pla kơsu kơnong pla tu\ kơ hơmâo đô], pla [u klơi luh djơ\ hơdră ôh, anun [u jing. Ră anai, pla, klơi luh djơ\ hơnong, 5 thun hlong mă kơtăk baih. Hlâo adih kơ phê ăt pla, klơi hăng wăng kuôk j^ rok đô], ră anai klơi luh djơ\ hơdră, [ing hơmâo prăk arăng apah rơdeh khuer luh, tơdơi anai ta pơbu\ phun, răk rem amra klă hloh.

            Ră anai đơ đam să Dak Rtih hơmâo 1745 boh sang ano\, amăng anun 65% le\ sang ano\ mơnuih djuai ania [iă. Tui hăng tơlơi ju\ yap phrâo anai mơng sang să, hơmâo năng ai `u 10% mrô sang ano\ mơnuih djuai [iă pơdrong. Thun blan rơgao, hrom hăng hơmâo tơlơi djru mơng Kơnuk kơna pioh kơ hơjăn mơnuih djuai [iă, anun lu sang ano\ gir kơtir mă bruă hrưn đ^. Thâo hơne] mă tơlơi gêh găl amăng kual plơi pla kiăng pơđ^ tui hơnong pơhrui glăi kơ sang ano\. Tơlơi hơdip mơda jai hrơi đ^ đăi go\ amo\, hơmâo gơnam pơkrem djă pioh, biă mă `u thâo pơplih hơdră ngă hmua pla pơjing tơlơi juăt hơđăp, ngă tui mơne] phrâo, anun yơh boh troh đang hmua, djuai hlô mơnong rông jai hrơi hơmâo ano\ tu\ yua, tơlơi bơvih [ong huă ăt  đ^ na nao pơ anăp.

            Wo\t tơđah ha boh să do\ [un rin tơnap tap đô], hơmâo lu sang ano\ mơnuih djuai [iă, thâo hrưn đ^, gir run  mă bruă hmua pla pơjing, bơvih [ong huă, pơplih phrâo tơlơi hơdip mơda hơmâo ano\ [ong mơnong yua. Lu sang ano\ dưi pơ hrui glăi r^m thun hơdôm rơtuh klăk prăk, man pơdong sang hiam, blơi prăp djop mơta gơnam yua rơnoh prăk pơmă, yom laih anun pơtrut ană bă hrăm hră soh. Ơi Điểu Ble#,  Kơ-iang Khua să Dak Rtih, tring glông Tuy Đức lăi:

            Truh ră anai, lu sang ano\ bơvih [ong huă đ^ đăi, pơdong sang hiam, tơdơi anai gơmơi ăt jak iâu hơdôm sang ano\ tơnap tap, gir hrăm tui hơdră sang ano\ pơdrong tom ngă laih.

            Tơlơi [uh lu sang ano\ mơnuih [ôn sang djuai [iă mă bruă bơvih [ong huă rơgơi, pơhrui glăi kơ sang ano\ lu prăk kăk jing sa gru tơhnal yom biă mă pioh kơ djop plơi pla amăng să Dak Rtih ta` ngă tui truh kih bruă dêh ]ar pơtrun man pơdong kuăl plơi pla phrâo.

            Tơlơi bơvih [ong huă hơđong, ano\ kiăng bơvih brơi kơ tơlơi hơdip mơda jai hrơi ăt đ^ tui mơn, mơnuih [ôn sang amra gum hrom pran jua pioh ako\ pơdong kual plơi pla phrâo jai hrơi trơi pơđao yâo mơak, pơdrong asah tui./.