VOV4.Jarai- Tơring ]ar Kontum hơmâo jơlan goai dêh ]ar ataih truh kơ 280 km so# hăng tơring ]ar Attapư, tơring ]ar Sê Kông dêh ]ar Lao laih anun tơring ]ar Rattanakiri dêh ]ar Kur. Hơdôm thun rơgao yua ngă klă tơlơi pơtom hiăp bruă goai dêh ]ar, ling tơhan pơgang goai dêh ]ar [ơi tơring ]ar Kontum hơmâo ngă pơgiong klă hiam bruă mă jao mơng dêh ]ar ta. Hrom hăng pơgang kjăp jơlan goai dêh ]ar, [ing khoa moa, ling tơhan djo\p puih kơđông tơhan pơgang goai dêh ]ar ngă klă bruă pơtom hiăp, giăng mah gơyut gơyâo, djru hrom bruă ako\ pơdong kual giăm goai dêh ]ar rơnuk rơnua, gum pơgop, giăng mah, ngă hrom hăng pơđ^ kyar. }răn hơdră "Ling tơhan rơnuk Wa Hồ [ơi kual }ư\ siăng" hrơi anai, [ing gơmơi lăi pơthâo kơ ơi pang yă dôn hăng [ing gơyut laih anun adơi ayong ling tơhan tơlơi bruă mă kret kroai anai mơng tơhan pơgang goai dêh ]ar [ơi tơring ]ar Kontum. Boh nik `u [ơi Puih kơđông Rơ Long, pơ să  Đak Long, tơring glông Đak Glei, sa amăng hơdôm anih bơnga] ngă klă bruă pơtom hiăp jơlan goai dêh ]ar.

          Puih kơđông tơhan pơgang goai dêh ]ar pơ Rơ Long, să Đak Long, tơring glông Đak Glei, tơring ]ar Kontum hơmâo bruă mă wai lăng, pơgang ]răn jơlan goai dêh ]ar giăm 24 km, so# hăng dêh ]ar Lao. Anih mơ\ Puih kơđông pơdong hăng wai lăng tơnap tap biă mă, lu ]ư\ siăng kriăng pơtâo laih anun amăng lăm dêh ]ar ta pô [u hơmâo plơi pla mơnuih [on sang ôh. Gah dêh ]ar Lao hơmâo plơi Thoàng Cày Ôoc, gah [ut Văng Tắt, tơring glông Sản Xay, tơring ]ar Attapư. Anai yơh anih pơtum anom s^ mơdrô bơwih [ong huă mơng dua bơnah dêh ]ar nao tuh pơ alin mă bruă uă kyâo, e\p dram gơnam amăng lo\n glai. Kiăng ngă klă bruă wai pơgang jơlan goai dêh ]ar, pơgang gong tơmeh pơkă goai laih anun pơgăn arăng mut tơbiă ]a ]ot [ơi jơlan goai dêh ]ar, Puih kơđông Rơ Long pơsit, bruă pơtom hiăp yơh jing bruă mă yom hloh. yua kơ anun lu thun rơgao, [ing khoa moa, ling tơhan pơgang goai dêh ]ar [ơi tơring ]ar anai khom pơphun lu wơ\t nao pơtom hiăp, je\ giăm tơhan dua bơnah, hyu pơtô lăi ană plơi do\ [ơi giăm goai dêh ]ar. Trung tá, ơi Hồ Sĩ Lâm, Khoa Puih kơđông tơhan pơgang goai dêh ]ar [ơi Rơ Long brơi thâo:

            {ing gơmơi ngă hrom pơphun hyu ]uă pơkă lăng pơjrao tơlơi duăm ruă kơ mơnuih [on sang  [ơi plơi Thoàng Kày Ôoc. {ing gơmơi jao hơdôm mơta gơnam djru kơ sang ano\ tơnap tap, pơphun rơmet anih do\, pơgang phun kyâo mơtah mơda, brơi hiam klă. Rơngiao kơ anun, [ing gơmơi pơphun bruă mă je\ giăm pơdah tơlơi adoh soang, pơplông pơ rơguăt drơi jăn.

            Kơnong yap mơng ako\ thun 2015 truh ră anai, [ing khoa moa, ling tơhan Puih kơđông Rơ Long hơmâo pơphun 4 wơ\t nao pơkă lăng hăng pơjrao brơi 400 wơ\t mơnuih duăm ruă pơ plơi Thoàng Kày Ôoc. {rô djơ\ hơdôm hrơi ngă yang thun phrâo, hrơi jơnum prong kơ lo\n ia ta Puih kơđông lêng kơ pơphun nao ]uă, [ơk gơnam kơ mơnuih [on sang do\ [ơi kơtoai jơlan goai dêh ]ar hăng ling tơhan pơgang goai dêh ]ar gơyut gơyâo. {uh tơlơi hơdip mơda tơnap tap mơng mơnuih [on sang, Puih kơđông Rơ Long pơtô lăi, jak iâu djru brơi pơjeh phun pla, djuai mơnong rông, pơtô brơi mơnuih [on sang pla 500 ektar phun hơbơi plum  lu hơbơi pioh s^ mơdrô hơmâo rơnoh [iă, s^ kơ sang măi kuă tơpung hơbơi plum Đak Tô, đah mơng hơmâo hmăi prak kak.

            Tom hơmâo laih tơlơi ră ruai dlưh pran jua biă mă, mơnuih [on sang plơi Thoàng Kày Ôoc ră ruai, lok djơ\ anăn tơhan pơgang goai dêh ]ar Việt Nam. Tơlơi ră ruai anun, hơmâo sa ]ô mo\ anet anăn Y Nọi Se Keo 14 thun. Pơmin dah tơlơi hrăm hră mơng adơi Y Nọi Se Keo [u dưi nao hrăm hră dong tah, yua dah am^ ama `u djai đuăi h^. Samơ\ hơmâo glăi tơlơi mơak kơ `u le\, lơm tơhan pơgang goai dêh ]ar Việt Nam Puih kơđông Rơ Long hơmâo djru prak hrăm hră kơ `u, r^m blan 500 rơbâo prak truh kơ `u hrăm abih anih 12 mơtam. Tơlơi djru hmao kru anai, gum ba kơ `u dưi găn rơgao h^ tơlơi hơning rơngôt tơnap tap, khom nao hrăm hră dong. Adơi Y Nọi Se Keo hok mơak lăi:

            Am^ ama gơmơi djai laih, 8 ]ô adơi ayong, adơi amai gơmơi tơnap tap biă mă. Kâo do\ hăng anong samơ\ anong ăt tơnap mơn. {ing met tơhan pơgoang goai dêh ]ar Việt Nam djru kâo prak hrăm hră, kâo mơak biă mă. Kâo amra gir run hrăm hră khom thâo, kiăng pơ ala glăi pran jua djru ba mơng tơhan pơgang goai dêh ]ar Việt Nam pioh kơ kâo.

            Tơlơi lăng ba djru gum anun, hur har biă mă, tơpă hơnong mơng khoa moa, adơi ayong ling tơhan Puih kơđông ling tơhan pơgang goai dêh ]ar [ơi Rơ Long dưi hơmâo gong gai kơnuk kơna hăng mơnuih [on sang dêh ]ar Lao ]ih pioh hăng bơni biă mă. Ơi Sam Mãi, Khoa plơi Thoàng Kày Ôoc lăi tui anai:

            Kâo hăng ană plơi amăng [on Thoàng Kày Ôoc pơpu\ biă mă adơi ayong ling tơhan pơgang goai dêh ]ar Rơ Long gah Việt Nam. Tơhan pơgang goai Việt Nam rơgơi biă mă, djru gơmơi lu mơn, puăi tlao rơhma] je\ giăm mơak. Sit hơmâo tơlơi tơnap tap hă, kah hăng duăm ruă thơ tơhan pơgang goai dêh ]ar gah Việt Nam djru mơtam.

            Dưi [uh tơlơi bưp nao rai mă tơngan mơak, puăi tlao rơhma] kơplah wah khoa moa, ling tơhan Puih kơđông Rơ Long hăng tơhan pơgang goai dêh ]ar laih anun ană plơi pla plơi Thoàng Kày Ôoc, gơmơi thâo hluh le\, hơmâo tơlơi khăp pơpu\ pha ra biă mă, yua khoa moa tơhan pơgang goai dêh ]ar [ơi Rơ Long ngă tui djơ\ tơlơi pơtom hiăp, je\ giăm ană plơi. Anai yơh bruă mă yom pơphăn hơdôm thun rơgao Puih kơđông Rơ Long hơmâo tu\ mă tơlơi djru,  ngă hrom tong ten biă mă mơng ling tơhan hăng mơnuih [on sang gơyut gơyâo amăng bruă djru pơgang goai dêh ]ar, rơnuk rơnua goai lo\n ia.

            Tơdah kah hăng [ing apăn bruă tơhan, [ing ling tơhan Puih kơđông pơgang goai lon ia Rơ Long [ơi goai giăm hăng dêh ]ar Lao hluai tui hơdôm bruă mă pơtô ba m[s [ơi goai dêh, ngă tui klă bruă pơtom hiăp goai dêh ]ar le\ ăt kah hăng [ơi tơring ]ar Kontum [ơi glông goai hăng dêh ]ar Kur mơn, mơnuih apăn bruă tơhan, [ing ling tơhan pơgang goai dêh ]ar tơring glông Sa Thầy, pơ\ tơring glông Ia H’Drai glăi djă pioh bruă ngă tui klă hơdră hyu tir hrom djru kơ bruă pơdo\ng kual goai dêh ]ar rơnuk rơnoa, mu\t hrom, jiăng mah, gum hrom hăng đ^ kyar. Pô hyu mă tơlơi pơhing phrâo gah }ra\n hơdră Ling tơhan rơnuk Wa Hồ kual }ư\ Siăng lăi nao kơ bruă mă anai [ơi Puih kơđông pơgang goai dêh ]ar tơring glông Sa Thầy.

            Djơ\ hrơi pơkă, [ơi hơdôm anih anom po\ng goai lon ia mrô 21 [ơi ]ra\n găn tơring glông Ia H’Drai, tơring ]ar Kontum hăng tơring ]ar Rattanakiri, dêh ]ar Kur, [ing apăn bruă tơhan hăng ling tơhan Puih kơđông hrom hăng khul pơgang goai dêh ]ar Kur glăi pơ phun ngă lơphet pơ phun hyu tir hrom glông goai dêh ]ar. Hăng pran jua hmâo hrom sa jơlan goai, hmâo sa hrom bruă gơgrong, bruă hyu tir dua bơnah anai dưi hmâo dua bơnah djă pioh na nao hăng ba glăi bôh tu\ yua mơng lu thun hăng anai. Thiếu tá Phạm Bình, Kơiăng Khoa Puih kơđông pơgang goai dêh ]ar tơring glông Sa Thầy brơi thâo: “Bruă hyu tir dua bơnah sa le\ gong gai dua bơnah hăng khul pơgang goai dua bôh dêh pơ phun wai lăng, pơgang kơja\p pô kual lon mơng pô. Dua le\ pơhlôm tơlơi rơnuk rơnoa, pô kual lon, pơhlôm hơđong kual goai dêh ]ar, pơhlôm kơ m[s dua bơnah goai dêh ]ar hơđong pran jua bơwih [ong huă ngă đang hmua hăng pơdo\ng tơlơi rô nao rai mu\t hrom, jiăng mah dua bơnah hơdai bơ đ^ kyar.”

            Hluai tui bruă hyu tir hrom, bruă lăi pơthâo tơlơi pơhing nao rai, thâo rơđah tơlơi rơnuk rơnoa hơđong kơplah wah Puih kơđông pơgang goai dêh ]ar tơring glông Sa Thầy hăng khul pơgang goai dêh ]ar Kur dưi kơtư\n đ^ mrô mơnuih. Gơnang kơ gum hrom hmao tlôn mơng bơnah lon ia gơyu\t, hơdôm hrơi rơgao Puih kơđông pơgang goai tơring glông Sa Thầy thâo hăng mă pơko\ng sa ]ô mơnuih dêh ]ar Kur du\ pơgiang găn gao goai dêh ]ar rơbêh kơ 18 gam ma tuý luk lu mơta; hmao tlôn pơgăn, pơsir hơdôm bruă ngă soh tơlơi pơkă [ơi goai dêh ]ar hăng hyu mă kyâu ]a ]o\t. Biă `u, hluai tui bruă gum hrom hyu tir dua bơnah djru wot dua bơnah thâo hluh dong kơ jơlan goai dêh ]ar hrom hăng gum hrom pơsir klă hơdôm tơlơi phrâo hmâo kiăng hmâo tơlơi gum hrom. Trung uý Rơ Man Khao, Khoa Puih kơđông tơhan polis pơgang goai dêh ]ar Tà Ngà, tơring ]ar Rattanakiri, dêh ]ar Kur brơi thâo: “Ling tơhan pơgang goai dêh ]ar Puih kơđông Sa Thầy dêh ]ar Việt Nam ngă gal brơi kơ [ing gơmơi ngă giong bruă hyu tir hrom. Djru [ing gơmơi ngă klă bruă hyu lăi pơhing kiăng m[s mơng [ing gơmơi thâo rơđah kơ tơlơi pơkă goai dêh ]ar. Dong mơng pơ phun hyu tir hrom tơlơi rơnuk rơnoa hơđong kual goai dêh ]ar lăi hrom klă hloh lu biă.”

            Gơnang kơ bruă djă pioh, gum hrom ngă tui klă bruă hyu tir hrom, mơnuih apăn bruă tơhan, ling tơhan Puih kơđông pơgang goai dêh ]ar tơring glông Sa Thầy [u djơ\ kơnong kơ ngă giong klă bruă pơgang pô lon ia, hơđong goai dêh ]ar ataih 12km puih kơđông dưi hmâo gơnong dlông jao wai lăng ôh mơ\, `u do# gum djru kơtư\n đ^ pran jua mu\t hrom jiăng mah, thâo hluh nao rai tơdroă kơplah wah khul pơgang goai dêh ]ar dua bơnah. Anai le\ gru tơhnal kơja\p kiăng pơdo\ng kual goai dêh ]ar rơnuk rơnoa, mu\t hrom, jiăng mah, gum hrom hăng đ^ kyar.

Siu H'Prăk-Nay Jek: Pô ]ih hăng pôr