VOV4.Jarai - Ako# bruă kiăng ngă klă hloh hăng pơtru\t ta` bruă hro\ trun [un rin tơring ]ar Kontum le\ klah ]un mă hơdôm hơdră rơwang bruă djru hro\ trun [un rin hrom hăng rơwang bruă gah hơdră bruă gum djru hro\ trun [un rin ha jan mơng dêh ]ar ta hăng hơdră bruă djru hro\ trun [un rin mơng tơring ]ar yoa kơ ngăn drăp tơring ]ar djru kiăng ngă tui tơhnal pơkă hrưn đ^ hro\ trun sang ano# [un rin mơng 4 truh kơ 5% tui Tơlơi pơtrun pơsit mơng bruă Jơnum prong Ping gah tơring ]ar tal 14 ba tơbiă.

            Kiăo tui anun, dong mơng thun 2012 truh thun 2014, ngăn rơnoh mơng rơwang bruă ngăn drăp hro\ trun [un rin mơng dêh ]ar ta tuh pơplai laih rơbêh kơ 360 klai prak pioh pơdo\ng anom mă bruă djru đ^ kyar bruă ngă đang hmua kơ sang ano# [un rin [ơi hơdôm bôh să tơnap tap hăng hơdôm bôh thôn tơnap tap.

            Rơngiao kơ prak Kơnuk kơna, kiăng ngă tui ako# bruă anai, tơring ]ar Kontum mă yoa laih ngăn rơnoh rơbêh kơ 80 klai prak kơ sang ano# [un rin hăng neh wa djuai ania [ia\, brơi 20 bôh să phun hăng hơdôm bôh să tơnap tap; djru pla rơbêh 20 ektar đang kơ su ane\t. Ơi A In – m[s [ơi plơi Kon Chênh, să Măng Cành,, tơring glông Kon Plông brơi thâo: “Kơnong kơ sang ano# kâo, dưi hmâo Kơnuk kơna djru anah kơ phê pla, amăng anun anah pla dưi djru 1000 [e\ hăng hơdôm mơta kơmo\k pruai, hrom hăng anun le\ tơlơi gum djru anom pơsur bruă đang hmua mơng să, tơring glông nao pơhra\m brơi kiăng kâo thâo pla. Dong mơng thun 2012 truh ră anai kơ phê bluh bơnga laih, drơi pô kâo mơ-ak biă”.

            Kơnong kơ rơwang bruă djru gum pơke\ hăng anom mă yoa 20 bôh să tơnap tap pơjing rai laih tơlơi pha ra hmâo tơhnal pơke\ hrom. Hơdôm ring bruă tuh pơplai man pơdo\ng, leng kơ pơ phun mơng tơlơi ]ang rơmang mơng m[s. Lom hơdôm ring bruă giong mă yoa, leng kơ hmâo bôh tu\ yoa pơhlôm ano# klă `u hăng djru sit n^k kơ m[s, pơsir jơlan nao rai truh pơ\ krah să. Ơi A Ninh – Khoa Sang să Măng Cành, tơring glông Kon Plông lăi: “Dong mơng hrơi hmâo ako# bruă ngă kla hloh hăng pơtru\t kơtang bruă hro\ trun [un rin [ơi tơring ]ar Kontum djru kơ să pơsit jơlan hro\ trun [un rin [ơi să. Yoa kơ rơwang bruă anai hmâo lu tơlơi pơhroa hrom lu jơlan hơdră, anun yơh `u hmâo tơlơi pơlir hrom kơplah wah hơdôm jơlan hơdră anai, bơhmu tu `u kah hăng lom pơkra jơlan le\, [u djơ\ kơnong kơ djru m[s nao rai, du\ pơgiang gơnam tam ôh mơ\, `u do# djru kơ m[s bơkơtoai nao rai kơplah wah plơi anai hăng plơi dih, kơplah wah să anai hăng să pơkon”.

            Tơdah lăi tơlơi tum pơ[u\t, pơhroa hrom hơdôm ngăn rơnoh tuh pơplai hăng tơlơi kho\p mơng gru\p git gai ako# bruă hro\ trun [un rin hăng hơdôm ding kơna le\, khoa moa hơdôm gơnong bruă, gru\p dưi pơ phun bruă gơgrong, ngă gal laih kiăng mơnuih [un rin ngă juăt klă hloh hơdôm bruă bơwih boang mơnuih mơnam phun. Anom mă yoa mơng hơdôm tơring glông [un rin, să [un rin dưi gleng nao tuh pơplai wo\t ano# klă hăng mrô `u, tơlơi hơd^p mơda mơnuih [un rin dưi pơplih phrâo rơđah đông, mrô mơnuih [un rin mơng tơring ]ar hro\ trun laih mơng 27,91% thun 2011 trun do# giam truh kơ 16% rơnu] thun 2014.

            Sa tơlơi lăp yôm phăn lom ngă tui ako# bruă le\, hmâo laih rơbêh kơ 20 hơdră bruă hro\ trun [un rin pơjing hăng pơhư prong djru mrô sang ano# [un rin gum hrom rơwang bruă, hmâo prak pơhrui glăi hơđong tơtlaih mơng [un rin sui thun, kah hăng pơplih prak ]an, djru sang ano# [un rin rông rơmô tuh ană. Bruă ngă anai djru prak gum mơng kơnuk kơna pơhlôm, lu mơnuih [un rin dưi ]ơkă mă prăk djru mơng kơnuk kơna, pơhlôm rơnoh bruă dưm kơnar amăng bruă ngă tui hơdră bruă djru kơ mơnuih [un rin. Hrom hăng anun le\, bruă lăi pơthâo, bơni mơnuih [un rin, lăng tui pơsit bruă hro\ thun [un rin dưi pơtru\t kơtang, djru pơplih tơlơi pơmin hăng tơlơi pơmin mơng m[s đ^ kyar bơwih [o\ng hrưn đ^ tơtlaih mơng [un rin.

            Hrom hăng hơdôm bôh tơhnal dưi ngă lom po\k pơhai ako# bruă, ăt bưp tơlơi tơnap mơn, anun le\ hơdôm gơnong bruă, gru\p dưi pơ pha bruă le\, [irô phun amăng bruă po\k pơhai ngă tui hơdôm hơdră bruă gah ako# bruă hro\ trun [un rin mơng tơring ]ar, akă gum hrom hăng Jơnum min m[s hơdôm bôh tơring glông, [ôn prong, pơsit ano# bơdjơ\ nao mơng hơdôm rơwang bruă pioh bôh tơhnal tơtlaih [un rin kiăng ngă tui, kơtưn đ^ ngă tui hơdôm hơdră rơwang bruă ba glăi bôh tơhnal prong. Ba tơbiă pơhroa nao dong, pơplih pơkra glăi hơdôm hơdră rơwang bruă, hơdôm bôh sang ano# [un rin [ơ [ia\, sang ano# tơtlaih mơng [un rin do# gun sa dua tơlơi tơnap, kah hăng akă dưi pơsit jơlan gah bơwih [o\ng huă, ngă đang hmua, s^ mdrô kiăng hơđong hơd^p mơda tơtlaih mơng [un rin sui thun.

            Yă Phạm Thị Thu Hà – Khoa Anom bruă wai lăng mơnuih mă bruă, tơhan rơka ruă hăng mơnuih mơnam [ôn prong Kontum brơi thâo: “Bruă hro\ trun [un rin ta` sit n^k akă kơja\p mơn gah sa dua bôh than: tơlơi hyuh hyiang [u klă ngă bơdjơ\ nao bruă rông hlô mơng mơnuih [ôn sang hăng sang ano# [un rin bôh thâo hră ăt [u lu mơn, anun gơ`u akă dưi ngă juăt hăng bôh thâo phrâo, pioh mă yoa amăng bruă bơwih [o\ng huă ngă đang hmua, rông hlô mơnong, sa dua bôh sang ano# do# hmâo tơlơi pơmin ah gơnang kơ tơlơi gum djru mơng kơnuk kơna”.

            Ơi Nguyễn Ngọc Ánh – Kơiăng Khoa Gơnong bruă wai lăng mơnuih mă bruă, tơhan rơka ruă hăng mơnuih mơnam tơring ]ar Kontum pơsit: “Thun 2015 tơhnal hro\ trun sang ano# [un rin trun 10,87%. Kiăng hmâo tơhnal pơkă anun: sa le\, kơtưn pơhroa hrom hơdôm ngăn rơnoh [ơi sa anih anom pioh pơsir tơlơi rin rơpa. Dua le\, khom kơtưn lăng tui hơdôm jơlan hơdră pơkă hro\ trun [un rin. Tlâo le\, po\k pơhai prong hơdôm hơdră hro\ trun [un rin, ră anai đơ đam tơring ]ar hmâo 23 hơdră ha jan mơng gơnong bruă wai lăng mơnuih mă bruă wai lăng lon dron”.

            Anom mă yoa dưi tuh pơplai, m[s dưi ngă juăt hăng prak ]an, samơ\ kiăng hloh le\, ăt mơnuih apăn bruă, mă bruă hro\ trun [un rin [ơi hơdôm bôh să mơn, biă `u hơdôm bôh plơi pla, khom pơsit bôh than ba truh [un rin, kiăng mơng anun pơ phô brơi jơlan gah pơsir djơ\. Anai le\ jơlan gah pioh ngă klă ngăn drăp tuh pơplai đ^ kyar bơwih [o\ng huă hrom hăng m[s tơtlaih mơng [un rin ăt kiăng ]râo ba, hmâo kơ]a\o bruă mă yoa prăk tuh pơplai djơ\, pioh tơtlaih mơng [un rin kơja\p.

                                                Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng Pôr