VOV4.Jarai- Kual djă pioh hyuh joa bôh lon Lang Biang prong rơbêh kơ 275 rơbâo ektar do\ng gah Pơngo# tơring ]ar Lâm Đồng, gah kual Pơyu\ kual }ư\ Siăng.

            Anih anom anai do# djă lui hơdôm bôh yôm lu mơta kyâu pơtâo, hlô mơnong le# nao hrom hăng hơdôm gru bôh thâo pha ra mơng bôh thâo ]ing hơgor }ư\ Siăng dưi hmâo UNESCO tu\ yap le\ gru grua bôh thâo ană mơnuih đưm.

            Kual djă lui hyuh joa bôh lon Lang Biang hmâo sa kual dlai tlô prong hăng giam kual Dlai Bidoup Núi Bà, anih anom dưi pơsit sa amăng 4 anih anom hmâo lu mơta ra mơnong mơng dêh ]ar Việt Nam. Hơdôm bôh yôm lu mơta ra mơnong [uh rơđah hloh [ơi anai yôm phăn biă hăng hmâo tơhnal đơ đam rong lon tơnah. {ing kơsem min ]ih pioh kual anai hmâo 153 djuai hlô mơnong, rok tok kyâu pơtâo hmâo anăn amăng Hơdrôm hră mriah dêh ]ar Việt Nam (2007) hăng 154 djuai hmâo anăn amăng Hră ]ih anăn Lục Đỏ IUCN (2010). {irô pơgang hlô dlai rong lon tơnah ăt pơsit laih mơn anih anom anai jing kual gleng nao pơgang ba mrô 1 (Kual SA3) amăng jơlan hơdră pơgang ba hơdôm ruăi ]ư\ phun gah Pơyu\ Trường Sơn dêh ]ar Việt Nam.

            {ơi anai, hơdôm bruă bơwih boang hmâo tơhnal kơja\p kơ djo\p mơnuih [ơi plơi pla hloai tui jơlan hơdră pơkă noa pơgang dlai tlô mơng Kơnuk kơna dêh ]ar Việt Nam. Hmâo rơbêh kơ 8000 bôh sang ano# m[s dưi ]ơkă mă mơng bôh tu\ yua dlai tlô gah Kual djă pioh hyuh joa bôh lon, hloai tui hơdôm tơlơi gum hơgo#p mơng gơ`u kơ bruă pơgang hăng djă pioh hơdôm bôh yôm mơng dlai tlô.

            Bruă Kual djă pioh hyuh joa bôh lon Lang Biang dưi hmâo UNESCO tu\ yap amra djru tơring ]ar Lâm Đồng ngă tui bruă đ^ kyar kơja\p tui hăng bruă mă yua bôh yôm lu mơta mơng bruă bơwih boang kơ dlai tlô mơ\, phun `u le\ pơlar anih anom tuai ]oa\ lăng hăng bruă bơwih boang, djru pơdo\ng hăng đ^ kyar [ôn prong Đà Lạt jing anih anom tuai ]oa\ lăng, pơtô juăt, kơsem min bôh thâo phrâo mơng lon ia hăng jing anih anom kơsem min jar kơmar gah dlai tlô kual pơ-iă hơ-uh anai, pơtrut đ^ kyar bruă đang hmua tui hơdră phrâo.

            Tơlơi UNESCO tu\ yap Kual djă pioh hyuh joa bôh  lon Lang Biang ăt ]ih pioh mơn tơlơi gum hơgo#p klă mơng kơnuk kơna dêh ]ar Việt Nam amăng bruă ngă tui hơdôm tơlơi pơkôl jar kơmar mơ\, Việt Nam gum hrom pơgang ba djo\p mơta ra mơnong, tơlơi pơplih ayuh hyiăng lon adai hăng đ^ kyar kơja\p yua kơ Bôh than rơnuk phrâo yua Sang gum hơbit djop dêh ]ar pơ phun.

            Bruă UNESCO tu\ yap Kual djă pioh hyuh joa bôh lon Lang Biang jing tơhnal gal, samơ\ ăt jing tơlơi lông mơn hăng tơring ]ar Lâm Đồng hăng kơnuk kơna Việt Nam amăng bruă djă pioh hơdôm ano# yôm mơng sa Kual djă pioh hyuh joa bôh lon dưm kơnar hăng jar kơmar.

            Kiăng ngă tui hơdôm tơlơi pơkôl anai, Gru\p wai lăng Kual djă pioh hyuh joa bôh lon amra dưi pơjing hăng tơlơi gum hrom mơng lu bơnah bơdjơ\ nao bruă tui jơlan gah pơtô ba mơng Jơnum min Ană mơnuih hăng Joa suă dêh ]ar Việt Nam, gah Jơnum min UNESCO Lon ia Việt Nam.

            Sa kơ]a\o bruă wai lăng tui jơlan gah ngă juăt hăng lu gơnong bruă amra dưi hmâo Jơnum min m[s tơring ]ar Lâm Đồng pơsit ngă phun than kơ bruă wai lăng Kual djă pioh hyuh joa bôh lon pơgi kơdih anai.

            Sa bruă bơkơtoai wai lăng ăt amra dưi pơjing mơn hăng djă pioh  kiăng pơsit hơdôm tơlơi yôm phăn bơdjơ\ nao bruă pơgang hăng đ^ kyar amăng Kual djă pioh hyuh joa bôh lon. Sa rơwang bruă djru bôh thâo mơng Kơnuk kơna Japan dưi tu\ ư laih, djru Jơnum min m[s tơring ]ar Lâm Đồng  amăng bruă pơjing hơdră wai lăng Kual djă pioh hyuh joa bôh lon amăng thun 2015.

            Rơngiao kơ anun, Kual djă pioh hyuh joa bôh lon Lang Biang amra tô nao rai hăng kual djă pioh hyuh joa  bôh lon amăng dêh ]ar hăng jar kơmar pioh lăi pơthâo tơlơi găn gao pơgang ba hăng ngă tui bôh yôm lu mơta ra mơnong mơng pô.

            Hăng hơdôm tơlơi gir run pô mơng dêh ]ar Việt Nam, mơng m[s tơring ]ar Lâm Đồng, tơlơi gum djru mơng jar kơmar, Việt Nam đăo gơnang le\ Kual djă pioh hyuh joa bôh lon Lang Biang amra dưi pơgang hăng đ^ kyar tui jơlan gah mơng Jơlan hơdră Ană mơnuih hăng Hyuh joa suă bôh lon MAB/UNESCO.

                                                                        Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr