VOV4.Jarai - Tơ`a: Ơi Wa, hăng sa ]ô m’nuih gum hrom [ơi anăp bruă blah ayăt [ơi kual }ư\ Siăng, pran joa mơng ling tơhan ta amăng h’dôm hrơi h’dor glăi blan 3 thun 1975, ^h lăi brơi lăng kơ [ing gơyu\t hmư\ Bro# thâo kơ pran joa hur har mơng h’dôm hrơi blan anun?

            -Đại tá Phạm Chào: Tơlơi pơtrun mơng {irô apăn bruă k’đi ]ar ăt kah hăng Ping gah Khul ling tơhan dêh ]ar ta thun 1975 le\, khom blah prong, khom tlaih rơngai lu kual kiăng pơjing rai tơhnal blah phrâo kơ h’dôm thun to# tui. Jơnum min apăn bruă kual }ư\ Siăng dưi hmâo {irô apăn bruă k’đi ]ar jao le\ thun 1975 khom po\k phun bruă blah ayăt [ơi kual }ư\ Siăng, anăp nao blah mu\t plơi prong Buôn Ma Thuột, tlaih rơngai kual dơnung }ư\ Siăng. {ing gơmơi ]ơkă mă bruă anai le\, mơng m’nuih apăn bruă truh kơ ling tơhan hur har biă, [uh phing pran joa biă. Adơi ayong pơmin tơbiă sa bôh pia tui hăng anai: “Trường Sơn pơplih drơi, Pô Kô tơglăk đ^, blah hue\t abih [ing ayăt, tlaih rơngai kual }ư\ Siăng”. Djo\p m’nuih, nao mă braih ăt hmâo bôh pia anai mơn, nao pơhra\m ăt hmâo bôh pia anai mơn, m’nuih tơnă bai ăt hmâo bôh pia anai mơn, truh kơ [ing tơhan hyu doah e\p bruă [ơi anăp [ơi anih blah ăt hmâo bôh pia anai mơn. Yoa anun, pran joa pơs^t, tơlơi tlaih rơngai kual }ư\ Siăng lom anun rơ-r^k hăng ru\ đ^ prong biă.

            -Tơ`a: Ơ, Hmư\ ^h ruai glăi amra [uh tơlơi hur har pran joa mơng ling tơhan ta lom anun hăng truh mông tlaih rơngai dưi pơjing laih. Tui anun, tơlơi ling tơhan ta mơng bruă blah anun hiưm `u, wa?

            -Đại tá Phạm Chào: Hlâo kơ bruă blah ayăt [ơi kual }ư\ Siăng pơ phun amăng blan 3 thun 1975 le\, khul ling tơhan mơng [ing ta hăng ayăt hmâo tơlơi bơhmu tu `u rơđah đông tui anai. Tơdơi kơ h’dôm tơlơi dưi amăng thun 1972 – 1974 le\, khul ling tơhan ayăt hre\t tui hăng tơdu tui [ơ [rư\. Lăi `u tơdu hă akă djơ\ mơn, `u ăt do# k’tang mơn, rơđah biă `u le\ `u hmâo Gru\p tơhan mrô 23, laih anun hmâo năng ai `u 5-6 Gru\p tơhan hyu blah raih daih, laih anun h’dôm tơhan m’nuih [ôn sang pơgang plơi pla yơh jing yôm phăn. ~u do# hmâo sa Gru\p tơhan mrô 6 gah ling tơhan rơdeh por, khul tơhan rơdeh sar hăng phao kơnông lu biă. Lăi nao kơ khul ling tơhan mơng [ing ta le\, lom anun hmâo ano# hloh gah mrô m’nuih, hlâo kơ pơ phun bruă blah, [ing ta hmâo 5 gru\p tơhan, amăng anun hmâo Gru\p tơhan mrô 10, Gru\p tơhan mrô 320, Gru\p tơhan mrô 968, Gru\p tơhan mrô 316 hăng Gru\p tơhan mrô 3 mơng Khul ling tơhan kual mrô 5 ba nao. Tui hăng anun, tơdah lăi nao ling tơhan le\, gah ta 5, ayăt 1 truh kơ 2, bơ\ ling tơhan rơdeh por ayăt le\, hmâo ano# gal hloh, yoa kơ hmâo Gru\p tơhan rơdeh por, ta [u hmâo ôh. Bơ\ khul ling tơhan gah phao kơnông hăng rơdeh sar le\ dưm k’nar. Samơ\ hmâo sa tơlơi, yoa h’ge\t ayăt do# lu tui anun, pran joa go# blah mơng `u le\ [u k’dun ôh, samơ\ yoa kơ pran joa mơng ayăt tơdơi kơ h’dôm thun 1972-1974 rai tui laih. Lom anun, pran joa mơng Ling tơhan ta, mơng m’nuih [ôn sang djo\p djuai ania kual }ư\ Siăng glăk đ^ prong biă, kơ yoa dah, tơdơi kơ h’dôm thun tlaih rơngai h’dôm kual prong prin le\, djă k’jăp hăng dưi pơhư prong, yoa anun m’nuih [ôn sang hmâo lu pran đăo gơnang truh hrơi tlaih rơngai kual dơnung dêh ]ar ta giam ]i truh laih. Hmâo sa tơlơi mu\t hrom kơplah wah ling tơhan hăng m’nuih [ôn sang prong biă hăng pran joa gah ta phing hloh kơ ling tơhan ayăt.

            -- Tơ`a: Lu m’nuih wo\t [ing ling tơhan gah kual yu\ rong lon tơnah truh ră anai ăt bơni mơn jơlan blah thâo rơgơi mơng [ing ta po\k pơhai [ơi kual dưr }ư\ Siăng ngă brơi laih kơ tal blah [ơi Buôn Ma Thuột, ba truh tlaih rơngai mơng Jơlan blah [ơi kual }ư\ Siăng. Ling tơhan ta blah tui h’dră le\] pơdar hiưm h’pă, wa?

            -Đại tá Phạm Chào: Hlâo kơ pơ phun bruă blah [ơi kual }ư\ Siăng, Gru\p ling tơhan mrô 10 lăi pơthâo ling tơhan pioh prăp lui blah [ơi Kon Tum, Gru\p tơhan mrô 320 le\, đam [ơi Đức Cơ anai kiăng prăp lui bruă blah hăng ayăt [ơi Gia Lai anai. Lom anun [ing ta hmâo sa h’dră lăi pơthâo tơlơi đing đăo thâo biă, [ơi tơlơi, rơ-r^k lăi pơthâo prăp lui tlaih rơngai Kon Tum, tlaih rơngai Plei Ku kiăng blah le\] ling tơhan ayăt. Hăng h’dră po\k jơlan wang dar plơi prong Kon Tum, goang dar plơi prong Plei Ku, laih anun hyu lăi pơthâo kơ m’nuih [ôn sang ]ơkă mơ-ak ling tơhan nao pơ\ Kon Tum, Plei Ku. {ing ayăt [u thâo jơlan gah pơs^t ôh. Dua le\, kiăng do\p mu\t nao blah le\, dua gru\p tơhan mrô 10, 320 do\p iâu đuăi ling tơhan, samơ\ pioh glăi abih bang tơlơi pơhing. Yoa kơ tơlơi pơhing [ing ayăt krăp lăng tui gah ta k’jăp biă. Abih bang mrô m’nuih h’đăp mơng tơlơi pơhing anai pioh glăi hăng Gru\p tơhan phrâo. Khul ling tơhan ăt pơmin Gru\p tơhan mrô 10 hăng 320 ăt do# glăi mơn, bruă blah s^t [ơi Plei Ku, Kon Tum. Hmâo sa tơlơi yôm phăn, ta dưi le\] [ing ayăt, samơ\ dưi djă ko\ng sa khul ling tơhan prong pring phun mơng ayăt [ơi dưr }ư\ Siăng kiăng hleh hloh [ia\ thơ brơi nao gah tlôn Buôn Ma Thuột, lom blah mu\t le\ gal biă. Hăng yoa kơ h’dră blah anai yơh dưi le\] pơdar, yap wo\t {irô pơtrun bruă pơ phô tơhan mơng [ing ngụy, yap wo\t Khul ling tơhan mrô 2 mơng ayăt ngụy [ơi anai.

            -- Tơ`a: Hai, tơdơi kơ lui ruh [ơi Buôn Ma Thuột, gah dơnung }ư\ Siăng, khul ling tơhan ayăt pơ pe\ đuăi laih mơng Plei Ku, gah dưr }ư\ Siăng lom anun hiưm `u?

            -Đại tá Phạm Chào: Thâo kơ Buôn Ma Thuột rơngiă h^, [ing khoa moa ling tơhan, ling tơhan mơng Khul tơhan mrô 2 pơdo\ng [ơi Kon Tum, Plei Ku do# hmâo sa mrô ling tơhan lu biă. Tơdah lăi biă thơ, h’dôm rơtuh pe\ phao kơnông, h’dôm rơtuh bôh rơdeh sar hăng ling tơhan. Tui anun mơn, Buôn Ma Thuột rơngiă laih pran joa mơng ayăt rai h^, hual k’dual, lom anun Gru\p tơhan mrô 968 mơng [ing ta, ala nao gru\p tơhan mrô 10 mơng [ing gơmơi, Kon Tum ăt do# blah mơn. Lom anun thâo,[u dưi pơtlaih mă dơng tah Kon Tum, Plei Ku, Khoa mir sir NguyễnVăn Thiệu hăng {ing Khoa moa tơhan, {irô pơtrun bruă pơphô [ing ngụy pơs^t pơ pe\ đuăi  mơng kual }ư\ Siăng tui jơlan mrô 7, kiăng glăi gơgrong [ơi kual lon dăo to\ng krah dêh ]ar ta. Ling tơhan ayăt lôk đuăi lom anun pral bơngăt biă, mă mơng Kon Tum, Plei Ku anai. Lom anun [ing ta kơnong kơ hmâo khul ling tơhan do\p pơdjai hăng sui sui le\ blah mă [ia\ đo#] samơ\ ngă kơ [ing ayăt hual kơdual, pral bơngăt, pơ pe\ đuăi [u hmâo ako# pơ phun. Hlơi dưi le\, pô anun đuăi, [ing tơhan krăp blah raih daih k’tang le\, ling tơhan krăp blah raih daih đuăi, ling tơhan ba jơlan hlâo k’tang le\, ling tơhan ba jơlan hlâo đuăi thâo kơ tơlơi anai le\, {irô apăn bruă k’đi ]ar g^t gai kơ h’dôm ling tơhan mơng Jơnum min apăn bruă kual }ư\ Siăng khom lăng tui k’jăp, hyu e\p blah ayăt, khom prai h^ khul ling tơhan ayăt tơluh đuăi anai kiăng pơjing tơhnal gal phrâo. Lom anun kơnong kơ hmâo sa gru\p tơhan hmao pơgăn, kâo rơkâo lăi rơđah kơnong kơ hmâo Gru\p tơhan mrô 11 mơng Gru\p tơhan mrô 9, Gru\p tơhan mrô 64 dưi pơgăn glăi. Laih anun khul ling ayăt luk puk, [u thâo jơlan pioh pe\ đuăi, hmâo tôm tơlơi lui ruh [ơi Cheo Reo, Phú Bổn. Yoa anun yơh, Gru\p tơhan mrô 320 nao hăng h’dôm khul ling tơhan pơkon dơng nao. Amăng h’dôm hrơi mơng lơ 16 truh lơ 24, hăng lu tal blah kah đuăi khul ling tơhan ayăt [ơi anai, po\k sa tal hyu blah hue\t ayăt lom anun prong hloh mơng lon ia ta, yap truh mông anun, [ơi tơdron blah Đông Dương jing akă [u hmâo ôh dơng mơng hlâo, blah prai sa gru\p tơhan pơ pe\ đuăi mơng ayăt.

            -- Tơ`a: Hai, rơđah đông ano# sôh glăi mơng ayăt lom pơ pe\ đuăi mơng }ư\ Siăng hăng jơlan mrô 7 khom ala glăi laih. Tui hăng ih, h’dôm bôh than h’pă dưi blah prai ayăt mơng ling tơhan ta amăng Bruă blah [ơi }ư\ Siăng blan 3 thun 1975?

            -Đại tá Phạm Chào: Tơdah lăi bruă blah anai dưi tlaih rơngai le\ hmâo lu bôh than ba truh. Ano# yôm phăn hloh le\ roah djơ\ jơlan gah, kơ yoa dah [ing ta blah [ơi Kon Tum, Plei Ku thơ, lom anun ayăt k’tang, `u hmâo pơhlôm hlâo, hmâo pơ phun sui thun laih, mơng rơnuk Mi hlâo. Yoa anun blah mu\t thơ ta amra tơnap tap biă. Bơ\ Buôn Ma Thuột le\ [ing gơ`u [u đing nao ôh, tui anun yơh roah mă jơlan gah blah mu\t [ơi anai thơ ta` rai h^ sa anih blah mơng gah dưr truh gah dơnung }ư\ Siăng. Tui anun, roah anih anom blah le\, tơlơi pơmin djơ\ mơng Ping gah khul ling tơhan dêh ]ar ta hăng {irô pơtrun bruă ling tơhan. Dua le\, khom lăi nao le\, kiăng dưi blah hă tơlơi ngă [ing ayăt đing đăo, jing tơlơi le\] blah mơng {irô pơtrun bruă ling tơhan kual }ư\ Siăng ta. Yoa anun, dưi le\] pơdar ayăt, truh kơ mông pơđuh bôh phao mơ\ `u ăt lăi mơn, ta ăt gleng nao bruă blah gah dưr }ư\ Siăng mơn, yoa tơlơi anun yơh ayăt prai h^. 3 dơng le\, djơ\ mơng lăi ling tơhan hăng m’nuih [ôn sang kual }ư\ Siăng. Roah djơ\ laih anih blah, tơlơi thâo le\] pơdar, samơ\ hmâo pran joa pơs^t prong, blah mu\t Buôn Ma Thuột k’tang t^t tui anun mơ\ [u hmâo pran joa khin yak đ^ pơsa\n drơi, yak đ^ abih bang le\ tơnap tlaih rơngai biă. Yoa anun, kâo pơmin h’dôm tơlơi anun tơhnal yôm phăn kiăng dưi tlaih rơngai.

            -- Tơ`a: 40 thun rơgao laih yap mơng hrơi Bruă blah [ơi }ư\ Siăng dưi rơngai. Hăng sa ]ô m’nuih ke\ ph^ hăng kual lon }ư\ Siăng lăi hrom, kual dưr }ư\ Siăng lăi ha jan giam truh ha mơkrah rơnuk thun, ih hmâo tơlơi pơs^t h’ge\t mơn kơ tơlơi pơplih mơng kual lon anai?

            -Đại tá Phạm Chào: Rơgao hăng anai 40 thun, amăng rơnuk Mi, Ngụy do# pơdo\ng le\, bruă bơvih [o\ng, m’nuih m’nam [u dah tơlơi h’d^p m’nuih [ôn sang [u đ^ kyar đơi ôh. Kah hăng tring ]ar Gia Lai [u dah Kon Tum, kơnong h’dôm bôh sang lu tal, do# glăi leng kơ kreh kroh sang tôl. Tơlơi h’d^p m’da m’nuih [ôn sang le\, hloai tui kơ abih bang bruă bơblah mơng Mi, Ngụy, anun le\ ngă tui glông jơlan blah ngă mơng ayăt, bơ\ tơlơi đ^ kyar bruă bơvih [o\ng huă ngă đang hmua hăng măi mo\k le\ [u [uh h’ge\t ôh, hơ-huai đo#]. Tơdơi kơ 40 thun tlaih rơngai, biă `u hmâo tơlơi pơplih phrâo mơng Ping gah, mơng thun 1986 truh ră anai, kual }ư\ Siăng pơplih tui [ơ [rư\ laih. Anom mă yoa, jơlan nao rai tô nao rai kual dưr hăng dơnung dêh ]ar, mơng }ư\ Siăng nao pơ\ kual lon dăo, jơlan rơdeh por. Tui anun, h’dôm anom mă yoa pơkon, sang hră, sang ia jrao [ơi h’dôm tring ]ar anai to\ng ten biă, djru m’nuih [ôn sang djo\p djel. Tơlơi h’d^p m’da m’nuih [ôn sang, gah bruă ngă đang hmua le\ đ^ kyar prong biă. Kâo [uh, pla phun kơ phê, kơ su [ơi }ư\ Siăng jing sa bôh yôm đ^ kyar k’tang hloh. Kơ su, kơ phê, tiu lăi biă hă, h’dôm phun pla anun đ^ kyar ta` biă amăng h’dôm pluh thun rơgao hăng yoa kơ h’dôm tơlơi anai pơđ^ laih tơlơi h’d^p m’nuih [ôn sang lu biă./.

            -Bơni kơ ^h ho\!

                                                Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng Pôr