VOV4.Jarai- Ơi Pang yă Dôn ha\ng [ing gơyut khăp juăt! Xã Ea Tul, tơring glông }ư\ M’Gar, tơring ]ar Daklak, hơmâo rơbeh 2000 boh ako\ bung sang, hơd^p [ơi 12 boh plơi pla, ama\ng anun mơnuih [ôn sang Êđê hơmâo truh 98%. Hdôm thun blan laih rơgao, hdră lơm lui tơlơi rơmon kon rin [ơi anai ba glăi bôh than tu\ yua, tui ha\ng hdră pla đang kyâo boh troh, ngă hro\m ha\ng hdră rông hlô mơnong. Kơnong ama\ng thun 2014, să Ea Tul hơmâo 80 boh sang ano\ mơnuih [ôn sang găn gao h^ tơlơi rin rơpa, ba mrô sang ano\ [un rin ama\ng să anai trun 9%. Khul mơnuih ngă hơmua să Ea Tul, hơmâo pran jua hur har djru ba hdôm sang ano\ nga\ hơmua, ngă tui boh thâo măi mok, ama\ng bruă nâ\ hơmua ba glăi tu\ yua prong pr^n, ama\ng tơlơi bơwih [o\ng huă. Gơnang mơng anun yơh lu sang ano\ găn gao h^ laih tơlơi rơmon kon rin, gir kơtưn đ^ nga\ pơdrong.

Ơi Y Dhiăm Ayun [ơi Buôn Tu, hlâo adih sang ano\ dleh tơnăp bia\ ma\, kơ [ah kơ [ap djo\p mơta, samơ\ hdôm thun giăm ha\ng anai sang ano\ ơi pơhrui glăi 250 klăk prăk mơng 3 ektar đang kơ phê, laih anun rông 30 drơi un, sang ano\ ơi đ^ go\ mo# laih, ơi Y Dhiăm Ayun lăi tui anai: “ Dong mơng hlâo kơ thun 2006 sang ano\ kâo dleh tơnăp bia\ ma\, thun 2008 sang ano\ găn gao tơlơi rin rơpa, pơhrui glăi prăk kak ama\ng 4-5 thun ha\ng anai, hơmâo 250 klăk prăk, yua pla đang kơ phê hăng rông hlô mơnong. Dưi hơmâo kah ha\ng anun, gơnang mơng khul ngă hơmua să pok anih pơtô brơi tơlơi mă bruă, hơmâo pran jua hur har djru ba sang ano\ kâo, ngă tui boh thâo măi mok phrâo, ama\ng tơlơi tơju\ pla, rông hlô mơnong”

Ơi Y Wưn Ayun, [ơi buôn Sah A, să Ea Tul, ăt sa boh sang ano\ ngă tui găn gao tơlơi rin rơpa. Hlâo adih sang ano\ `u hơmâo 1 ektar đang kơ phê, hrim thun rơpa, yua dah hơmâo lu ana\ ba\. Đang kơ phê yua aka thâo mă bruă, tui anun đang kơ phê pơboh [ia\. Dong mờng hrơi nao hrăm anih pơtô tơlơi nga\ hơmua, mơng khul gru\p mơnuih ngă hơmua să, ơi thâo hluh tơlơi ngă hơmua ha\ng boh thâo ia rơgơi măi mok phrâo, ama\ng bruă wai lăng đang kơ phê. Tui ha\ng hdră yua djuai pla [ia\ hrơi blan, rông ba kyâo pơtâo sui thun mơyun blan, dong mơng 1 ektar đang kơ phê hơmâo hđăp, truh ră anai sang ano\ ơi hơmâo 7 ektar, laih anun 20 ektar đang kơ su, pơhrui glăi glăi truh 2 klai prăk/sa thun. Ơi Y Wưn Ayun lăi tui anai: “Khul mơnuih ngă hơmua să djru ba kâo, gah tơlơi boh thâo ia rơgơi tơlơi tơju\ pla kơ phê, kơ su. Mă bruă tui boh thâo phrâo mơng kơnuk kơna ta, hơmâo pô le\ rông rơmô, rông un. Pơtô brơi mơnuih [ôn sang ngă tui boh thâo ia rơgơi, ama\ng tơlơi proai kơmơk, tleh than nga\ kơ phê djơ\ amra ba glăi đang kơ phê hơmâo pơboh lu, pơboh jor. Kâo ăt djru ba hdôm sang ano\ [u hơmâo lon nga\ hơmua, brơi gơ`u rông un, brơi rơdeh thut, djru ba ana\ tơ]ô gơ`u nao hrăm hră, kâo iâu 10 ]ô mă bruă kâo, bra] mă kơtăk kơ su, 10 ]ô anun mă bruă wai lăng ha\ng pe\ kơ phê brơi kâo”

Ama\ng hdôm thun blan laih rơgao, hơmâo hro\m tơlơi gum djru mơng kơnuk kơna, tơlơi djru ba mơng khul mơnuih ngă hơmua să, hơmâo djru ba mơnuih [ôn sang Êđê, să Ea Tul gir kơ tir mă bruă tui ha\ng tơlơi hơmâo kơtang hđăp pơ plơi pla, pơđ^ hơđong kjăp rơbeh 450 ektar kơ phê, 400 ektar đang kơ su, 60 ektar đang boh kueo, rơbeh 30 ektar hơmua ia. Bôh nik hdôm sang ano\ mơnuih [ôn sang Êđê hơmâo ga\n gao laih tơlơi rin rơpa, gir đ^ ngă pơdrong. Thun 2011 sang ano\ [un rin ama\ng să rơbeh 30%, thun 2014 tru\n glăi do\ 9%. Kơnong hjăn thun 2014, tar [ar să hmâo truh 80 boh sang ano\ găn gao h^ tơlơi rơmon kon rin. Să hơmâo giăm 1500 boh sang ano\ mut hro\m khul mnuih ngă hơmua thâo rơgơi, tơlơi anai mơng đưm aka hmâo ôh.

Tơdah kah ha\ng hlâo adih, tơlơi ba truh rin rơpa, oa mơhao, mơng lu sang ano\ mơnuih Êđê [ơi să Ea Tul, yua tơlơi mă bruă mluk gu, [u thâo phe pho, kơ [ah mơnuih thâo mă bruă, kơ [ah prăk kak tuh pơ alin. Bơ ră anai, khul mơnuih ngă hơmua pơ sa\ Ea Tul hơmâo lu jơlan hdră gum djru, pơhư] khul mơnuih ngă hơmua, mơna] mă mơnuih thâo mă bruă, djru prăk kak, djru djuai pơjeh pla, hlô mơnong rông, pơ tô brơi tơlơi boh thâo măi mok phrâo, dong mơng tơlơi pơblih djuai pla, hlô mơnong rông yơh ba glăi lu prăk kak ama\ng sang ano\. Ơi Y Krua      Ktla, kơ ia\ng khoa g^t gai [irô  mơnuih ngă hơmua să brơi thâo: “Găn gao tơlơi rin rơpa, sa ]ra\n yua mơng khul mơnuih ngă hơmua să djru ba, pơtô pơblang brơi neh met wa thâo tơlơi boh thâo ia rơgơi, lu neh met wa găn gao h^ laih rin rơpa. Sa\ nga\ hro\m ha\ng hdôm sang bruă kơnuk kơna, pơtô brơi neh met wa ngă hla tui. Pơ ana\p anai khul mơnuih ngă hơmua să, amra pok anih pơhra\m, pơtô ba neh met wa thâo tơlơi mă bruă phrâo, pơtô brơi neh met wa rông hlô mơnong, pơblih h^ djuai pla, hlô rông, pơtô brơi hrim sang ano\”

Lăi kơ tơlơi găn gao h^ rin rơpa kơ mơnuih Êđê [ơi să Ea Tul brơi thâo, ơi Y Đức Ayun, kơ ia\ng khoa g^t gai [irô jơnum min mơnuih [ôn sang să  Ea Tul, brơi thâo, hdôm sang ano\ [un rin ama\ng să hơmâo tu\ ma\ laih tơlơi djru ba mơng khul mơnuih ngă hơmua ama\ng să, ama\ng bruă pơtô brơi tơlơi boh thâo măi mok phrâo, ako\ pơdong hơ bo# ma\ bruă ba glăi tu\ yua hloh. Ơi Y Đức Ayun brơi thâo tui anai: “Phun mơng jơlan hdră mơng thun 2011-2015, să Ea Tul hmâo 620 boh sang ano\ [un rin, ră anai do\ glăi 180 boh sang ano\ laih [un rin. Să anai nga\ tui hdră  rông hlô mơnong, laih anun lu hơ bo# bruă pơ kon dong, ngă tui [ơi să Ea Tul. To\ tui anun pok lu anih hrăm, pơtô brơi boh thâo ia rơgơi kơ neh met wa, tơlơi rông hlô mơnong, tơju\ pla, laih anun lu hơ bo# bruă pơ kon dong. Tal 3 djru brơi neh met wa ]an prăk sang mak ksai djru ba mơnuih mơnam, kiăng neh met wa hơmâo bruă mă, găn gao h^ tơlơi rin rơpa”

Să Ea Tul hơmâo lu mơnuih [ôn sang mă bruă thâo rơgơi, tơlơi hd^p mơda neh met wa Êđê [ơi hdôm plơi pla, ala [ôn pơblih phrâo laih. Să hlăk gir run abih thun 2015, abih ba\ng ako\ bung sang [un rin tar [ar să do\ glăi 7%, pioh ngă tui giong hdră man pơdong plơi pla phrâo.

Rơluch Xuân: Pô ]ih ha\ng pôr