VOV4.Jarai - Amăng bruă blah kơdong ayăt Mi đưm, m[s [on Bu Jarah, să Nghĩa Thắng, tơring glông Dak R’lấp, tơring ]ar Daknông sa pran tui Ping gah, rông do\p, djru brơi braih huă kơ mơnuih apăn bruă. 41 thun tơdơi kơ tlaih rơngai, [on {u Jarah ră anai jing laih [on pơdrong sah hloh hơdôm kual djuai ania [ia\ pơ\ tơring ]ar Daknông.

            {ơi jơlan tuh kơ su tơpă tơthar rôk tui [on Bu Jarah, să Nghĩa Thắng, tơring glông Dak R’lấp, tơring ]ar Daknông, lu sang lu tal plah nao rai amăng hơdôm bôh sang dlông tui phiăn juăt djuai ania. Gah tlôn le\ hơdôm kơdư đang kơ phê, tiu, kơ su mơtah đut mơta lăng. Amăng sang dua tal klă hiam ăt do# [âo ia ping tuir phrâo mơn, yă Thị Khươi, thun anai 70 thun laih, ruai kơ tơlơi pơplih phrâo mơng plơi pla: “Đưm hlâo tơnap tap biă, hlâo dih akă tlaih rơngai kâo do# hơdor hrim thun, nao pơ\ hơpă leng kơ bưp bôh [om bôh min, nao blơi hra, blơi braih ăt tơnap tap mơn, hu^ hmâo ara\ng mă. Lom anun ayăt mu\t amăng plơi mă tom kơbao, rơmô m[s pioh [ong. Sang kâo ngă 5 ar hmua kơdư, pla hơbơi plum, tơju\ pơdai kiăng djru kơ bruă ngă hơkru\ đu]. Tơlơi hơd^p mơda ră anai đ^ đăi hloh laih, hmâo sum ao ]uh pơđao, hmâo sang do# agaih gông, hmâo asơi huă… Hmâo kah hăng ră anai le\ gơnang kơ bruă ngă hơkru\, mơ-ak biă, bơni kơ adơi ayong ngă hơkru\ lu biă.”

            Ayong Điểu Srong, Khoa [on {u Jarah, brơi thâo, ngă tui phiăn juăt bruă hơkru\, neh wa djuai ania Bơnông [ơi anai gum pran hrom, tơma sa jua tui Ping gah, Kơnuk kơna, đ^ kyar bơwih [ong huă, pơdo\ng plơi pla jai hrơi jai trơi pơđao. Hlâo dih, dưi hmâo kơnuk kơna djru kơ hrim sang ano# pla 2 ektar đang kơ su ane\t, djơ\ amăng hơdôm hrơi kơtak kơ su hmâo noa anun prak pơhrui mơng neh wa dưi pơđ^ tui rơđah đông. Kơnong kơ sang ano# `u, do# blơi hmâo 4 ektar đang bôh `ông, tiu, ăt hmâo prak pơhrui glăi hơđong mơn hrim thun rơbêh kơ 300 klak prak. Ayong Điểu Srong lăi kơ bruă đ^ kyar mơng sang ano# hăng plơi pla pô: “Dong mơng do# ane\t kâo hmâo pran jua ngă hơkru\ kah hăng ama kâo, kâo hor nao ngă ling tơhan kah hăng ama kâo, kâo pơmin kơnong kơ kiăo tui bruă hơkru\ jing jơlan djơ\ hloh, klă hloh. Sang ano# kâo pla kơ su mơn, hlâo dih kơ su hmâo noa, sa hrơi kâo hyu kuah kơtak hmâo rơbêh kơ 1 klak prak… Hơdôm hrơi kơ su trun noa neh wa koh lui kơ su hơdai nao pla kơ phê plah nao hrom hăng phun bôh `ông, [uh bluh đ^ klă. Dong mơng thun 2010 neh wa [ơi anai pơplih phrâo lu laih tơlơi pơmin, bruă mă, gah tơlơi hơd^p mơda, pran jua mơng neh wa [ôn [u\t ăt klă hloh mơn. Amăng [ôn hmâo bruă hơge\t le\ neh wa lăng ba, djru gum nao rai tơdroă.”

            {on {u Jarah hmâo 120 bôh sang ano#, rơbêh kơ 500 ]ô mơnuih, abih bang djuai ania Bơnông sôh. {on ră anai hmâo rơbêh kơ 400 ektar đang kơ su, kơ phê, đang bôh `ông hăng tiu, hơnong `u lom sa bôh sang ano# hmâo 3 ektar đang phun pla sui thun. Thun hlâo, prak pơhrui glăi hơnong `u lom sa ]ô mơnuih hmâo 36 klak prak, lu hloh hơnong `u mơng tơring ]ar Daknông. Tui hăng tha plơi Điểu Khế, tơlơi pơplih kơtang mơng [on lan plơi pla pơ phun mơng hrơi Kơnuk kơna ngă tui lu hơdră bruă djru kơ m[s, laih anun tuh pơ plai pơdo\ng ring bruă hnoh ia, ba mơnuih apăn bruă pơsur bruă đang hmua nao pơtô brơi m[s bơwih [ong huă: “Neh wa [on {u Jarah hmâo phiăn juăt khăp kơ lon ia, khăp kơ bruă hơkru\ mơng đưm, juăt ba braih, hra, gơnam tam yua brơi kơ ling tơhan ngă hơkru\. Tơdơi kơ tlaih rơngai, lon ia pơlir hơbit, Ping gah kơnuk kơna [ơk brơi Miđai, djru hrim blan kơ mơnuih gah hơdră bruă, mơnuih djru ngă hơkru\ đưm. Tơlơi hơd^p mơda ră anai bơhmu hăng đưm hlâo dih `u pơplih hloh, hlâo dih ăt ngă mơn samơ\ yua kơ [u thâo hơdră phrâo bôh thâo phrâo anun [u ba glăi lu gơnam tam, bơ\ ră anai thâo mă yua bôh thâo phrâo anun tơlơi bơwih [ong đ^ kyar hloh, hmâo jrao pơgang, kơmok pruai, rah pla djơ\ bơyan. Rơngiao kơ anun ăt dưi hmâo kơnuk kơna tuh pơ plai mơn hnoh ia djru neh wa gơgrong hloh amăng bruă pruih ia kơ phun pla. Tơlơi hơd^p mda hơdôm bôh sang ano# ăt jơnap hloh, trơi pơđao hloh mơn.”

            Tơlơi bơwih [ong đ^ kyar, neh wa [on {u Jarah gleng nao pơsur ană amon nao sang hră. Ră anai abih bang ]ơđai amăng plơi leng kơ nao sang hră djơ\ thun, mrô ]ơđai hrăm abih anih 12 hăng hrăm đ^ cao đẳng, đại học jai hrơi lu tui. Bruă bơkơtưn khăp kơ lon ia dưi hmâo m[s amăng [on {u Jarah anăp nao ngă tui klă. {on {u Jarah ăt ư-ang dưi ]ơkă lu mơn khoa moa git gai bruă Ping gah Kơnuk kơna, mơng dêh ]ar truh tơring ]ar nao ]ua\. Ơi Hồ Thuận, Khoa git gai Ping gah să Nghĩa Thắng, brơi thâo: “{on {u Jarah đ^ kyar bruă bơwih [ong, hăng kơja\p ph^k tơlơi rơnuk rơnoa pơgang lon ia, laih anun đ^ kyar bôh thâo, hro\ trun rin rơpă. Neh wa hơd^p mơda hơđong, ngă tui klă jơlan gah hơdră pơtrun mơng Ping gah, hơdră bruă tơlơi phiăn mơng Kơnuk kơna, pơdo\ng hăng djă pioh kơja\p le\ [on ta#u yâu.”

            Dong mơng kual [un rin ba\ kơ bôh [om min tơdơi kơ blah ngă pioh glăi, [on {u Jarah ră anai glăk [rư\ hrơi [rư\ pơplih phrâo. Anun le\ bôh tơhnal mơng tơngan, ako# glô mơng ană bă [ing sông kơtang, gơgrong kơja\p amăng rơnuk blah ngă; triang mă bruă amăng rơnuk hơđong. Gơ`u yak rơgao laih hăng glăk yak rơgao tơlơi rin rơpa, muk mơgu, đ^ kyar bơwih [ong, djru pơdo\ng plơi pla jai hrơi klă hiam hloh.

                                                          Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr