VOV4.Jarai - Pô ]ih tơlơi pơhing phrâo Kpă Simon le\ mơnuih arăng juăt hmư\ laih  hiăp pôr amăng hơdôm hră pơtui joa pơhiap tơlơi Jarai, hơmâo dôm thun hăng anai laih yơh `u [u pơhiap amăng bro#. Mơng hrơi `u đ^ apan bruă ngă Kơ-iang khoa {irô pơtui joa pơhiap pơdong ]i kual }ư\ Siang, `u yơh grong wai lăng abih 6 hdră pơtui joa pơhiap, anun le\ tơlơi Jarai, Bahnar, Êđê, Kơho, Sêdăng, hăng Bơnông. {u djơ\ kơnong git gai ]râo brơi bruă ngă pơanap đu] ôh, `u pô mtam pel ep glăi rim tơlơi pơhing, rim anan mơnuih, anan dêh ]ar, kual lon ala, hăng gơgrong mtam tơlơi pơhing anun truh hăng neh wa djoai ania pô. Hăng dơng mơng blan 9 thun 2013, lơm dôm hdră pơtui joa pơhiap anai dưi pơđ^ amăng pơnang Internet, le\ bruă [ai jai lu hlôh. ~u brơi thâo tui anai: Pơtui jua pơhiăp  pơmut amăng internet, hrơi blan blung a mă bruă tơnap tap biă mă, gơmơi khom e\p lăng tong ten hrim tơlơi pơhing, tơlơi pơhing ang, tơlơi pơhing hơge\t arăng e\p lăng lu, e\p lăng [iă, hơmâo mrô ju\ yap soh hơdôm ]ô, hơdôm wo\t arăng e\p lăng sa hrơi. Giong anun, abih ha blan yap glăi dong hơdôm hơmâo, djo\p bruă krăo lăng tong ten biă mă. Dong mơng tơlơi pơhing anun, gơmơi sem glăi bruă mă,  ano hơge\t dưi ngă, aka [u dưi ngă, kiăng hrăm glăi, pơplih tui, e\p lăng tơlơi pơhing ang hiư\m pă  dưi pơhư] lu mơnuih e\p lăng. Pơtui jua pơhiăp pơmut amăng internet, gơmơi  ]ih hăng tơlơi pơhing hăng  pok jua pơhiăp tơlơi pơhing kơ mơnuih [on sang lăng hăng hmư\, yua anun khom e\p lăng tong ten hu\i hơmâo tơlơi soh glăi anet hai ăt khom ]ih pơkra glăi dong mơng boh hră ]ih, boh pia tơlơi pơhiăp. Tơdah jơlan hơdră pơtui jua pơhiăp, ta pơhiăp soh glăi dưi rơkâo tơlơi pap pơhiăp glăi, samơ\ boh hră ]ih pơdah pơmut amăng internet hă, djo\p pô [uh soh, yua anun  khom lăng tong ten dong mơng hơdră pơmut,  rup rap ngă hiam, boh hră brơi djơ\, anăm soh glăi ôh, hnun kah [ing gơyut e\p lăng huăi amlaih kơ pran hơtai.

      Kiăo tui tơlơi lu bruă hăng mơnuih git gai pô le\ [ing dăp hdră, [ing ]ih pơ blang, [ing pôr, yoa djop mơnuih [u djơ\ kơnong pơđok dôm tơlơi pơhing phrâo, tơlơi ]ih ră ruai amăng bro# đô] ôh, mơ\ do# pơhiam pơrơgoăt h^, do# pơđ^ tơlơi ]ih tơlơi pơhiap, wot rup dơng tơlơi pơhing anun amăng pơnang intơnet:   

              -Nay Jek pô ]ih hăng pôr tơlơi Jarai lăi :Jơlan hơdră pơhiăp tơlơi Jarai le\, tơdah [u pơmut ôh amăng plăng internet, bruă mă mơng gơmơi kơnong pơblang hăng pơhiăp đu], jing dah gơmơi krăp mă mă tơlơi pơhing mơng gru\p ]ih hơdră tơlơi Yuăn, laih anun pơblang glăi hăng tơlơi Jarai hăng pơhiăp pơtui amăng bro# brơi kơ mơnuih [on sang hmư\. Lom pơmut amăng internet le\, khom ruah mă  pha ra tơlơi pơhing, tơlơi hing ang, pơmut nao boh hră hăng rup tơlơi pơhing, [ing gơyut hmư\ bro#, dưi e\p lăng  pơđok boh hră Jarai ta hăng hơmâo rup mơng tơlơi pơhing anun, djo\p anih pơpă hơmâo internet [ơi ro\ng lo\n tơnah anai dưi e\p lăng [uh soh tơlơi pơhing gơmơi pôr. Yua kơ anun, bruă gơmơi ngă `u lu tui, tơnap hloh pơkă hăng hlâo, anun yơh kiăng kơ mơnuih pơblang, ]ih pôr khom hrăm lu, hơduah e\p na nao tơlơi thâo kơ pô, hnun kah hmar hơde] amăng bruă mă. Hrơi mông, tơlơi gêh gal mă bruă laih anun tơlơi pơmin  dlô ako\, pran jua tuh rơyuh  `u lu hloh laih anun khom mă bruă khut khăt tơpă hơnong, djơ\ hloh.

             -AmaZưt pô ]ih hăng pôr tơlơi Bahnar lăi : “Hlâo adih aka [u ngă bruă hăng internet, rơngiao kơ jua pơđok kiăng kơ hiam pơhiăp tơlơi pơhiăp djuai ania ta pô laih anun tơlơi Yuăn kiăng mơak, djo\p mơnuih amăng bruă kơnong gir tơ]oh boh hră mơng măi komputơr đu] djo\p yơh. Samơ\ lom pơmut tơlơi pơhing amăng internet hă, gơmơi khom ]ih ming pơkra glăi tong ten ha wo\t dong kiăng kơ tơlơi pơhing pơmut amăng internet `u djơ\ hăng tơlơi phrâo ]ih amăng hră pơhing phrâo pioh pơđok, pioh lăng, [u djơ\ kơnong hmư\ ôh. Gơmơi gir ngă hiư\m pă kiăng tơlơi pơhing gơmơi `u hmar, djơ\, amu` thâo hloh laih anun pơhrôp hiam dong. Tơlơi pơhing  [udah tơlơi hing ang hơmâo rup thơ, lăng anih pơdưm nao rup [ơi `u hiam, [ơi `u djơ\, hơdơ\ hơnong rup anet rup anun, khom pơmin yơh  kiăng klă hiam, laih dong tu] rơnu] khom gơ grong dlam kơ bruă mă, khom sem glăi hlâo, tơlơi pơhing phrâo pơmut anun `u đôm amăng internet laih hă [udah aka, ]ih pioh hrơi mông pơmut, kiăng ngă klă abih bruă anun, khom ngă bruă khut khăt tơpă, glăm ba sit nik laih anun rơngiă lu mông biă mă”

            -H’Nga Êban pô ]ih hăng pôr tơlơi Êđê lăi : Anai le\ sa bruă phrâo `u bơdjơ\ nao truh kơ bruă mă yoa măi komputơr, mơ\ [ing gơmơi aka hrăm hlâo dơi ôh lah kơ bruă anai, anun blung a bruă anai tơnap biă hăng [ing gơmơi, samơ\ tơdơi kơ hrơi blan ngă juat laih hnun hơmâo tơlơi ]râo brơi mơng [ing ky thuât hăng [ing gơmơi gir hrăm tui, [rư\ thâo h^ mơn bruă pơđ^ tơlơi pơhing amăng pơnang. Hăng truh ră anai thâo rơgoăt laih yơh. Lơm ngă bruă anai [ing gơmơi [uh mơ-ak biă, yoa ră anai Hdră pơtui joa pơhiăp tơlơi Êđê [ing gơmơi [u djơ\ kơnong hmư\ amăng bro# đu] ôh mơ\, do# pơtruh dưi hmư\ hăng e\p amăng Internet dơng, wo\t kơ neh wa pơ dêh ]ar ta] rơngiâo hai ăt dưi hmư\ hăng e\p mơn tơlơi gơmơi pơhiăp hăng ]ih dôm bruă hơmâo amăng lon ia Việt Nam, laih anun hmư\ er adôh đưm gah djoai ania pô.  

             -Nhat Lisa pô ]ih hăng pôr tơlơi Sedang lăi :Kiăng kơ Web tơlơi Sedang arăng e\p lăng ta`,  kiăng thâo tơlơi pơhing yom ]i lăng, gơmơi pioh lu mông biă mă. Wo\t tơdah  mông mă bruă [ơi [irô abih laih samơ\ lu adơi ayong ăt do\ mă bruă đu], kiăng sem glăi, e\p lăng kiăng thâo hơmâo mơnuih [on sang, gơyut  hmư\ bro# ]ih hră mơit mơn hă, djru pơgop hiăp tơlơi hơge\t thơ, kiăng lăi nao kơ tơlơi pơblang hăng pơhiăp, tơlơi ]ih pơkra tơlơi pơhing, pơdah rup. Tăp năng amăng hrơi pơdơi ngă yang thun phrâo ta juăt lăi têt, ăt gơmơi [u hơmâo pơdơi lơi, hrơi pơdơi prong kơ lo\n ia lơ 30/4, lơ 1/5 phrâo laih rơgao, [ing gơmơi ăt mă bruă đu], yua dah tơlơi pơhing khom pơmut na nao hrim hrơi amăng internet kơ djuai ania pô.

            Bruă jai [rư\ jai mơng lu tui, tơlơi grong ăt prong tui mơn hăng bruă mă [u hơmâo hrơi pơdơi ôh, samơ\ bôh than hơmâo pơhư] djop mơnuih jai gir hlôh dơ\ng, djơh tơlơi brơi thâo mơng ayong K’Brọp gah hdră pơtui joa pơhiăp tơlơi K’Ho hăng amai Thị Đoăt gah hdră pơtui joa pơhiăp tơlơi Bơnông:  Dơng mơng hơmâo hdră pơđ^ amăng pơnang wed hơmâ laih tơlơ ]ơkă hmư\ mơng mơnuih [on sang amăng lon ia ta hăng ta] rơngiâ, Kơnong kơ hdră pơtui tơlơi Bơnông, mrô mơnuih e\p tơlơi pơhing amăng Internet ăt [rư\ lu tui lăp biă, biă `u neh wa pơ dêh ]ar ta] rơngiâo. Rim hrơi pok e\p hăng hmư\ jai mơng lu mơnuih tui, [ing gơmơi hơdôm mơnuih dăp pơkra hdră tơlơi Bơnông [uh mơ-ak yoa hăng hơmâp pran joa ktang hlôh mă bruă lơm tơlơi pơhing amăng lon ia pô dưi truh hăng neh wa pơtui amăng pơnang Internet VOV4 hơmâo neh wa ]ơkă hmư\.

           -K’Brop pô ]ih hăng pôr tơlơi K’ho lăi : Mrô mơnuih e\p lăng jơlan hơdră pơtui jua pơhiăp tơlơi K’ho đ^ lu na nao  hrim blan. Kah hăng blan 1 thun anai kơnong rơbêh 10 rơbâo wo\t arăng e\p lăng hăng hmư\, blan dua đ^ tui  rơbêh 16 rơbâo wo\t, blan 3  rơbêh 18 rơbâo wo\t, trun ră anai ha blan đ^ trun mơng 16 rơbâo truh 18 rơbâo wo\t. Hăng hơnong arăng e\p lăng tui anai, truh abih thun sit năng ai `u amra hơmâo 180 rơbâo wo\t mơnuih e\p lăng tơlơi K’ho, amăng dêh ]ar ta hăng d/c ta] rơngiao. Anai le\,m tơlơi mơak kơ [ing gơmơi, [ing ngă bruă dưm tơlơi pơhing amăng internet. Tơlơi anun ăt pơtrut pran  jua gơmơi mă bruă hur har hloh, kiăng ngă pơgiong bruă mă jao kơ pô, pơtui jua pơhiăp kơ` pơgi klă hloh, kiăng lăp hăng tơlơi kiăng e\p lăng tơlơi pơhing hăng tơlơi K’ho amăng internet.

     Tui mơnuih ]ih tơlơi pơhing phrâo Kpă Simon, kơ-iang khoa [irô Gong phun joa pơhiăp Việt Nam pơdong ]i kual }ư\ Siang, lăi rim blan hơmâo rơbeh 100.000 wot arăng pok e\p hăng hmư\ tơlơi pơhing mơng 6 hdră pơtui joa pơhiăp djoai ania [ia\ yoa [irô anai dăp pơkra. Tơlơi pơhing mơ\ Gong phun joa pơhiăp Việt Nam pôr le\ [u djơ\ kơnong pơtui hyu bă hră amăng lon ia ta đu] ôh, mơ\ do# pơtui hyu pơ 80 bôh dêh ]ar hăng amăng kual tar [ar lon tơnah dơng. Hơdôm ană tơ]ô mô rơza }\ư\ siang [ơi djop anih anom [u djơ\ kơnong pok e\p tơlơi pơhing đu] ôh lơi, gơ`u do# gum lăi brơi kơ hdră dơng đah mơng hdră anai [rư\ hrơi jai hai hlôh, laih anun bruă dăp pơkra hră klă hlôh mơn.

     Pơtui joa pơhiăp amăng pơnang Internet le\ anai mơn bruă pơlar tui dơng mơng, Gong phun joa pơhiăp Việt Nam glêng nao hlôh, pioh tơlơi pơhing phrâo gah kual }ư\ Siang, tơlơi pơhiăp, rup rap, bôh hră mơng djop djoai ania [ia\ amăng kual do# por hyu ataih hlôh, pơgo#p tom ako#pơjing rup rap gah sa kual }ư\ Siang pơdrong asah, gum go#p hăng lu gru bôh thâo. Met Kpă Simon brơi thâo tui anai: Kual }ư\ siăng le\ jing kual lo\n yom biă mă wo\t hăng tơlơi bơwih  [ong huă hăng pơgang tơlơi rơnuk rơnua d/c, anih hơmâo rơbêh 40 djuai ania Việt Nam do\ hrom, anun yơh tơlơi pơhing mơng kual le\, hơmâo khoa moa Ping gah, Kơnuk kơna hăng mơnuih  [on sang gleng nao biă mă. Kual }ư\ siăng ăt jing anih djă pioh gru grua boh thâo prong biă mă mơng  djo\p djuai ania [iă, hơmâo jar kmar gleng nao, kiăng pôr pơthâo, djă pioh hăng pơđ^ tui. Anai yơh tơlơi gêh gal kơ VOV }ư\ siăng pơđ^ na nao ano\ tu\ yua hiam mơak mơng djo\p jơlan jơlan hơdră pơtui jua pơhiăp hăng  tơlơi djuai ania [iă, laih anun bơnah plăng internet mơng }roai pơhiăp djuai ania [iă VOV4. Kâo đăo sit, lom tơlơi pơhing  mơng gơmơi dưi pôr pơthâo gêh gal, ano\ pleh ploh pha ra [ơi kual }ư\ siăng, jơlan hơdră pơtui jua pơhiăp hăng bơnah plang  Web gơmơi jai hrơi hiam klă hloh, lu mơta tơlơi pơhing je\ giăm mơnuih [on sang./.

                                                                            R]om H’Ly- Nay Jek : Pô ]ih hăng pôr