VOV4.Jarai- Ama\ng hdôm thun pơblah ngă ha\ng ayăt Mi đưm, să Ea Kao le\ kual hkru\ H6, anih rông pơ do\p brơi khul kơ nuă hkru\ ta, [ơi plơi prong Buôn Ma Thuột, tơring ]ar Daklak. Anai le\ jing anih pơtum rơnum hơdôm ling tơhan hkru\ ktang, ksung blah nao  Buôn Ma Thuột, thun 1968. Ama\ng bruă man pơdơng pơđ^ kyar ră anai, Ea Kao le\ să tal blung a, ngă tui gio\ng jơlan hdră man pơdơng plơi pla phrâo. Hơmâo gum gôp gio\ng brơi anih ngă hkru\ đưm [ơi anai, hlăk ai djuai ania [ia\ [ơi Ea Kao, hlăk gir run pơ plông pơđ^ kyar tơlơi bơwih [o\ng huă, ngă pơdrong brơi sang ano\, gum gôp man pơdơng plơi pla jai hrơi pơdrong hiam ro#.

    Bơhơmutu kah ha\ng bruă nga\ khul hlak ai bơwih [o\ng huă thâo rơgơi [ơi să Ea kao, jing hơ bo# bruă đang kyâo- Dơnao- Đang war mơng ayo\ng Hoàng Hải Quý ( Tơkeng thun 1983), [ơi plơi Tân Hưng. Blung hlâo ara\ng [u đăo ôh pô hlăk ai [un rin anai, dưi pơjing h^ lon krô kra` sang ano\ anai, jing h^ đang lon pla a`a\m, dơnao rông akan hdang, rông mnu\ b^p. 10 thun hlâo adih, hrăm gio\ng anih 12, ha\ng pran jua gir run djru sang ano\ ga\n gao h^ tơlơi rin rơpa, pơblih tơlơi anun, tui gơyut gơyâo hrăm truh anih prong, ayo\ng pơsur anur am^ ama ]an prăk tuh pơ alin klơi dơnao ia rông akan hdang, pla a`a\m hơbơi pơtơi hiam hdjă. Aka\ thâo ma\ bruă, thun tal blung lup truh 30 klăk prăk. {u kơ dun ôh, gir a`, kh^n ma\ bruă, ayo\ng Hoàng Hải Quý hơmâo hơduah jơlan hdră pơđ^ kyar bơwih [o\ng huă brơi sang ano\ `u: “ Kâo hyu hduah ksem lăng, yua hget lup pup anun, pơ blih djuai pla pơ\ kon dơng, djơ\ tui ha\ng ayuh hyiăng, hlăk anun bơyan hjan hlim ta pla boh păng ph^, `u [u ana\m ]a\t đ^ ôh [ơi lon anai, tơdơi kơ anun kâo nao hrăm mơng adơi ayo\ng pơ\ kon, hơdôm mơnuih hơmâo pơdjuai rai gio\ng laih, ta kơnong hrăm hla tui, tơdơi anai [ơ [rư\  hiam tui yơh. Khul hlăk ai ăt hơmâo jơlan hdră pơtô brơi mơn tơlơi rông hlô mơno\ng, pla phun kyâo boh troh, pla a`a\m pơtăm aka\ hơmâo ôh, samơ\ nao truh pơ\ anun ta tơ`a mơnuih pơtô brơi tơlơi boh thâo tơlơi pla a`a\m hơbơi pơtơi,s^t nik gơ`u pơtô brơi yơh ta”.

    {ơ [rư\ găn gao tơlơi tơnăp tap, pơđ^ kyar pok prong tơlơi mă bruă, truh ră anai [ơi kual lon 1 ektar sang ano\, ayo\ng Hoàng Hải Quý, hơmâo đang a`a\m pla rơgoh hdjă, pla tui bơyan, mơna] mă  a`a\m pơtăm mơng đang a`a\m, rông akan, rông mơnu\, rông b^p ]eh boh giăm 300 drơi, rông rơmô tuh ana\, sa thun pơhrui glăi prăk kak, trư abih prăk tuh  pơ alin le\ hơmâo rơbeh 200 klăk prăk kơmlai.

Ha\ng pran jua ]ang rơmang gir run nga\ pơ drong mơng sa ]ô hlăk ai, amai H’Noan Buôn Krông ( Tơkeng thun 1980), [ơi Buôn Cư Ea Bông, să Ea Kao, gir run đ^ găn gao h^ tơlơi rin rơpa. Dơng mơng 1 ektar đang kơ phê krô kra`, am^ ama pha brơi tơdang do\ rơkơi, amai [u pơdơi ôh hrăm tui mơng ara\ng, pioh pla phun boh troh pơboh lu, pơhrui glăi prăk kak. Pơkrem prăk kak, laih anun nao ]an thim dơng mơng sang mak ksai gum djru mơnuih mơnam, amai blơi thim dơng lon pla pơdai ktor, rông rơmô tuh ana\, rông un tuh ana\, sa thun pơhrui glăi prăk kak ama\ng sang ano\ rơbeh 200 klăk prăl ama\ng sa thun. Amai H’Noan Buôn Krông brơi thâo: “ Kâo ăt dưi hơmâo khul hlăk ai pơtô brơi tơlơi pruai kơmơk kơ phun kơ phê, pơdai, laih anun tleh than kơ phê. Thun hlâo đang kơ phê kâo hơmâo pe\ boh truh 3 tơn asar kơ phê”.

     Ayo\ng Y Ser Buôn Krông, kơ ia\ng khua g^t gai hlăk ai să  Ea Kao brơi thâo, ha\ng mơnuih  hlăk thun mă bruă, thun do\ hlăk ai hơmâo truh 40% mrô mơnuih, anai khul mơnuih mă bruă yôm bia\ mă, hơmâo gum gôp brơi pơđ^ kyar tơlơi bơwih [o\ng huă plơi pla [ơi să Ea kao. Khul hlăk ai să hơmâo pơsur hlăk ai nga\ tui hiam tơlơi gru grua [ơi plơi pla hkru\, nga\ lar hyu hơ bo# bruă anu\n, laih anun hduah jơlan hdră phrâo pơđ^ kyar bơwih [o\ng huă ama\ng sang ano\. Khul hlăk ai să Ea Kao ăt pok na nao anih hrăm, jơnum ]rông lô tơlơi ngă hơmua, tơju\ pla, rông hlô mơnong, lăi pơthâo hơ bo# bruă ma\ phrâo brơi kơ khul hlăk ai plơi pla. Laih anun khul hlăk ai anai tơgu\ ]an prăk brơi, mă kmlai [ia\, pioh pơđ^ kyar tơlơi bơwih [o\ng huă, laih anun djru ba hơdôm sang ano\ tơnăp tap gir run đ^. Ayong Y Ser buôn Krông brơi thâo tui anai: “ Khul hlăk ai să Ea kao, nga\ hro\m ha\ng khul hlăk ai tơring ]ar, gum djru tơlơi pla phun boh [ơr brơi hlăk ai ama\ng să, pioh pơđ^ kyar tơlơi bơwih [o\ng huă. Hlăk ai [ơi abih băng plơi pla leng gir run mă bruă, pơđ^ kyar tơlơi bơwih [o\ng huă. Ama\ng bruă man pơdơng plơi pla phrâo, hlăk ai să mă bruă ha\ng abih pran jua pô. Phrâo laih rơgao, 50 ]ô hlăk ai nao djru neh met wa pơkra jơlan ha\ng [ê tông nao pơ\ plơi pla, ma\ bruă ama\ng 7 hrơi. Wơt dah gleh glar samơ\ mơak, gir run man pơdơng gio\ng ta`, kia\ng neh met wa hơmâo jơlan nao rai”.

    Ea kao le\ să hơmâo truh giăm 60% mrô mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\. Gơnang hơmâo tơlơi gum djru mơng ping gah, kơnuk kơna, hro\m hb^t ha\ng tơlơi dơng yua mơng abih ba\ng mơnuih [ôn sang [ơi plơi pla. {o# mơta plơi pla [ơi anih ngă hkru\ đưm, jai hrơi jai pơblih phrâo bia\ ma\. Ea Kao le\ să tal blung, ama\ng kual plơi pla mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\ ama\ng tơring ]ar Daklak ngă tui gio\ng jơlan hdră tơlơi gơ`a\m mơng lon ia, gah bruă man pơdơng plơi pla phrâo. Ră anai mrô sang ano\ [un rin ama\ng să do\ glăi 3% ( Tui ha\ng tơlơi pơkă phrâo sang ano\ [un rin). Ơi Phan Văn Trường, khua g^t gai [irô jơnum min mơnuih [ôn sang să Ea kao brơi thâo. Ama\ng tơlơi pơđ^ kyar hro\m [ơi plơi pla, hơmâo tơlơi gum gôp yôm pơ pha\n mơng khul hlăk ai: “Khul tơdăm dra hlăk ai ama\ng să mă bruă hur har, [ơi djo\p mơta bruă kah ha\ng: Nga\ rah bruă  man pơdơng jơlan nao rai pơ\ plơi pla, nga\ rah hdră pơđ^ kyar tơlơi bơwih [o\ng huă, [udah sa dua hơ bo# bruă jao brơi hlăk ai mă bruă, ngă tui hiam bruă mă pơđ^ kyar tơlơi bơ wih [o\ng huă ama\ng să. Sa dua bruă mă jing hjăn kơ khul hlăk ai mă bruă, hơmâo mă bruă hur har bia\ ma\, kah ha\ng bruă djru brơi hlăk ai ]an prăk mơng Sang mak ksai gum djru ba mơnuih mơnam, [u brơi đom hơnưh  rơgao thun blan pơkă ôh, bơsur hlăk ai mă bruă bơwih [o\ng huă thâo rơgơi”.

    Khul hlăk tơdăm dra mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\ să Ea Kao  (plơi prong Buôn Ma Thuột, tơring ]ar Daklak), hlăk pơ plông pơđ^ kyar tơlơi bơwih [o\ng huă, ngă pơdrong brơi sang ano\ ha\ng mnuih mơnam, nga\ hiam brơi [o# mơta gru grua hkru\ [ơi lual lon kh^n htai đưm adih.

Rơluch Xuân: Pô ]ih ha\ng pôr