VOV4.Jarai - Ayong Phạm Văn Quân do# pơ thôn 1, să Dak Buk So, tring glông Tuy Đức kiah kơ 29 thun đô] samơ\ hơmư\ hing djop kơ kual, yoa pran joa khin pơmin khin ngă mtam, amăng bruă ngă tui mơna] bơwih [ong huă ako# pơjing hbo# bruă phrâo ba glăi boh than yôm.

        Thun 2008, mơng sa ektar đang kơphê tha ngoăi laih, `u khin ]an ngan rơnôh pioh pơkra glăi đang kơphê `u. Đang kơphê `u tơdơi kơ pơkra glăi [uh mtam boh than, `u pe\ boh rơbeh 3 tơn lơm sa ektar, prak hrui glăi mơng kơphê ayong Quân pơsit blơi dơng 3 ektar kơphê tha hong noa rơgeh pioh pla glăi phun kơphê dơng. Hăng tơlơi gan gao thâo thăi tơdơi 5 thun greh grunh mă bruă, 4 ektar kơphê `u rim thun `u pe\ boh hrui glăi rơbeh 12 tơn asar.

        {u dong glăi dư\ anun lơi tơlơi `u bơwih [ong huă, tơdơi kơ duah e\p tơ`a bla arăng, đa hrăm tui amăng hră hăng laih kơ hyu ]ua dlăng pơ sa duă boh tring ]ar gah kual Dưr, ayong Quân pơsit blơi 40 gro#p chim kơtrâo pơjeh djoai mơng deh ]ar Prang hăng deh ]ar My ba glăi rông, laih anun nao [liă pơ tring ]ar Bắc Giang pioh hrăm tui tơlơi gan gao hăng blơi rơbeh 100 asar boh bip\ dlai ba glăi pơkrom lăng djoai mơnong rông phrâo anai. Tơdơi kơ sa thun ]êm rông, răk rem, truh ră anai pu\ chim kơtrâo ]eh ]ar lar klă, pioh hơmâo mơnong si\ kơ arăng blơi [ong; djơh bi\p dlai `u pơkrom dưi ]eh đai laih, pu\ bi\p anai glak prong hăng ]eh ]ar tui mơn. Tui `u ting yăp lăng le\, rơngiao kơ ano# hrui glăi mơng kơphê, pu\ chim kơtrâo dưi hrui glăi năng ai 150 klak prak sa thun, bơ djơh hăng hbo# bruă rông bi\p dlai dah hơmâo be\ arăng blơi thơ sit mơn boh than bruă anai đi\ tui. Tơlơi bơwih [ong huă sang ano# đi\ kyar hăng hơđong kjăp, ayong Quân dôm thun mtam hơmâo tơlơi pah bơni mơnuih ngă đang hmua si\ mdrô rơgơi gah tring glông, Ayong Phạm Văn Quân brơi thâo: “ Kơphê thun anai [i\a samơ\ noa `u đi\, bơ kâu le\ ră anai anăp nao kơ bruă rông tui bi\p dlai hăng ]im kơtrâo”.

        Hbo# bruă rông bê, rông rơsa pioh mă tơki mda, pla kơphê mơng ơi Nguyễn Văn Tạo, do# pơ să Dak Sak, tring glông Dak Mil, tring ]ar Dak Nông, ăt hơmâo ba glăi boh than prong mơn. Thun 2009, tơdơi kơ hyu ]ua dlăng hơdôm hbo# bruă pơ tring ]ar Đồng Nai, [uh rông bê hơmâo lơi hlôh, ơi Tạo dai nao gah bruă rông bê dơng, phun rông le\ 26 drơi bê. Tơdơi dua tlâo thun, `u pơhư tui dơng war rông hăng rông 100 drơi tơnô ania, rim sa thun sa drơi bê ania tuh 2 hlung, rim hlung mơng 3-4 drơi ană. Pơalin hi\ tơdơi 3 blan, si\ sa drơi bê prong ơi Tạo hơmâo 2 klăk prak. Ơi Tạo do# tuh pơ alin rông 10 drơi rơsa mă tơki mda dơng hăng dưi hơmâo lơi mơn mơng hlô ha klah dlai ha klah sang anai. Ơi Tạo do# hrăm tui tơlơi gan gao pơđam kơđuh kơphê hăng kơmơk bê pioh proai kơ phun pla, yoa anun mơn đang kơphê `u mtah mda hơmâo boh than 4 tơn lơm sa ektar. Ră anai rim thun pơ hlưh hi\ ano# tuh pơ plai, sang ano# `u hơmâo ano# hrui glăi hơđong truh kơ sa klai prak. Tui ơi Tạo lăi pơdah mơna] bơwih [ong dưi truh kih tui anun le,\ [u ư\ anh kơ tơlơi rơmon rơpa [un rin ôh, khom hrưn đi\ pơ hgao hi\ tơlơi tơnăp lông lăng, mă yoa dôm ano# gal hơmâo [ơ\i gah lon dron, mơnuih mă bruă, ngan rơnôh pioh pơlar tui tơlơi bơwih [ong hơmâo boh than. Ơi Tạo lăi tui anai: “ Kâu hơmâo blơi tlôh laih 11 ektar lon, mơng anun pla kơphê, ktor rơtă hăng rông hlô mơnong, tơdơi kơ anun kâu rơkâu nao hrăm pơ sang hră trung ương hai pơ Đồng Nai, glăi kâu ngă tui mtam mơna] pla boh trôh  hăng rông mơnong mơnoă”.

       {ơi tring glông Dak Mil, bruă pơ hưch lu neh wa ngă tui hăng bơ djơ\ nao biă kơ tơlơi bơ blih phun pla hla pơtem mơnong rông, kiang hơmâo gơnam tam pơ anăp, klaih hi\ mơng [un rin. Boh than e\p glăi tui ano# pơkă phrâo gah dôm sang ano# neh wa ngă đang hmua, si\ mdrô rơgơi djop gưl thun 2014, đơ đam tring glông hơmâo ha klah mrô mơnuih dưi djơ\ hong tơlơi pơ anan mơnuih [on sang ngă đang hmua rơgơi. Ăt mơng bruă bơwih [ong rơgơi anun mơn, lu mơnuih [on sang pơ tring glông Dak Mil ba lan hlâo pơgo#p tôm pioh ngă tui hdră deh ]ar pơkă ako# pơjing plơi pla phrâo. Yăp truh ră anai tring glông Dak Mil hơmâo pơhrui mơng mơnuih [on sang rơbeh 32 klai prak, 36 hrơi kông hăng rơbeh 30 rơbao met karê lon pioh pơkra jơlan glông, sang bruă ]i plơi pla. Ơi Phạm Hữu Thọ, Khoa khul mơnuih ngă đang hmua tring glông Dak Mil, tring ]ar Dak Nông brơi thâo: “ Djơh hăng khul neh wa ngă đang hmua pơ Dak Mil anai na nao lăng yôm kơ tơlơi pơ phô mă bruă đang hmua hăng si\ mdrô rơgơi, gum tơ droă lom lui tơlơi [un rin hin tăp amăng khul grup hăng hơmâo lu neh wa ngă tui hur har. Khul mơnuih ngă đang hmua tring glông ăt gum mơn dôm sang ano# neh wa hrăm mơna] phrâo amăng bruă ngă hmua hăng rông hlô mơnong, bruă pơkon dơng hă khul gum ]an ngan rơnôh mơng sang mak kơsai gơnang [ơi keh khul pioh ngă sa dua kơ]ao bruă pơ [uh hlâo pioh neh wa hrăm hăng pơhư tui”.

        Truh ră anai, đơ đam tring ]ar Dak Nông hơmâo laih 23 rơbao boh bung sang dưi djơ anan, pơanan bơwih [ong ngă đang hmua hăng si\ mdrô rơgơi djop gưl. Mơng bruă anai yơh hơmâo [uh lu hbo# bruă bơ wih [ong ba glăi ano# hrui rơbeh 500 klak prak pơngo# rim thun. Ơi Nguyễn Văn Xá, Kơ-iang khoa gum bruă khul mơnuih ngă đang hmua Dak Nông lăi: “ Thun 2014 le\ thun mơ\ [ing gơmơi ktưn abih pran joa kơ bruă mơnuih [on sang ngă đang hmua pơ plông mă bruă si\ mdrô rơgơi, truh ră anai 12 rơbao boh bung sang neh wa laih dưi pơsit tơlơi bơ wih [ong, mơng djop gưl să, tring glông truh kơ tring ]ar hăng [iă kơ anai thun 2015 [ing gơmơi amra pơ phun bơjơnum khul mơnuih [on sang ngă đang hmua pơ plông ba gru klă mă bruă hiam tal sa, laih anun le\ bơjơnum mơnuih ngă đang hmua rơgơi đơ đam deh ]ar ta, khom kiang thâo sa amăng hơdôm bruă mơ\ truh ră anai lu sang ano# neh wa ngă tôm abih pran joa pơđi\ tui bruă đang hmua hăng pơđi\ plơi pla hiam klă”.

         Sit dưi lăi bruă mơnuih ngă đang hmua si\ mdrô rơgơi pơ tring ]ar Dak Nông hơmâo pơjing rai tơlơi hur har amăng [ing khoa moa hăng neh wa mut khul pơ djop plơi pla. Bruă đang hmua pơtrut neh wa hơmâo tơlơi pơmin phrâo hăng ngă tui mơna] phrâo amăng đang hmua, tơlơi hdip mơnuih [on sang [rư\ hrơi mơn đi\ kyar tui, pơgo#p tôm tơlơi lom lui tơlơi rơmom rơpa [un rin hin tăp, pơtrut tơlơi bơwih [ong huă ngă đang hmua ]i plơi pla đi\ kyar tui hlôh dơng.

                                                              R]om  H’Ly: Pô  ]ih hăng Pôr