VOV4.Jarai - Bơyan hjan rơbu\ kơthel truh yơh, hơmâo wot ano# bơngot prong yoa ia Pa, ]ran ia rô gan nao pơ lon dlai tơring ]ar Gialai [rư\ hrơi jai hlom ktang tui.

     Sang ano# neh Vũ Thị Phương, plơi pla pơ Thái Bình, rai do# ]i thôn Quỳnh Phụ 3, să }ư\ Rcăm, ]ran giam tơdrông {ak, tơring glông Krông Pa, tơring ]ar Gialai tui tơlơi arăng brơi ako# pơjing plơi pla phrâo mơng thun 1985. Sang ano# `u arăng ]rek brơi lon năng ai 1.800 met karê pioh bơwih [ong hdip mda ]i anai. Khă hnun, tơlơi hdip sang ano# `u blư\ kup blư\ đang h^. Mơng thun 2009, kriang ia Pa hlom tui [ơ [rư\ [ong lon jai prong hlôh hăng ră anai giam truh pơ sang neh Phương laih. Lon mơ\ arăng ]reh brơi anun ră anai kơnong do# 100 met karê đu] sit mơn amăng bơyan hjan hlim anai hlom trun abih yơh. Sang ano# `u glak bơkơdong hăng tơlơi hu\i rơhyưt rim wot truh yan hjan rơbu\ kơthel, anun kiang biă arăng gum đa pioh dưi nao do# pơ anih pơkon, kiang sang ano# hdip hơđong hlôh, `u lăi: “Sang ano# rin pin biă mă, kơnong 4 ami\ ană gơmơi đu], đang hmua akon hơmâo lơi, rim bơyan hjan prong djơh hăng anai hu\i biă yoa kriang hlom pơ ia krông, samơ\ [u thâo đuăi nao pơ hpă tah. Yan ia prong thun 2009 [ing kơnoă să ăt brơi tơhan [on rai pioh pu\ đuăi, nao do# jang jai pơ sang neh wa kơdư [ia\. Mơng thun anun truh ră anai le\ rim thun kriang hlom tui [rư\. Anun ră anai tơki mơng kơdlông gum djru đa ami\ ană gơmơi”.

Hang ia Pa tơhlom giam truh [ơi sang m[s do#.

    Ataih mơng thôn Quỳnh Phụ 3 năngai 1 km, ia Pa hlom ăt bơ ba] prong mơn truh tơlơi hdip, bruă ngă đang hmua mơnuih [on sang [ơi [on Lang, să }ư\ R]am, Kriang ia Pa tơ hlom ngă rơngiă dôm dôm rơtuh ektar lon đang hmua, kuôr ba 21 bôh pơsat hăng glak pơhu\i truh pưk sang, tơlơi hdip mda 80 bôh bung sang neh wa plơi Lang dơng. Tơdơi rim bơyan hjan hlim rơ bu\ kơ thel, lon hlom jai dơlam tui, [ong tui pơ lon jai prong tui mơn, dôm sang ano# neh wa amăng [on Lang bơngot biă. Mơnuih [on sang lu wot hăng dôm thun laih gơwưh hăng dôm gưl hơmâo tơlơi dưi, samơ\ ăt aka [uh pơsir lơi tơlơi anai. Ơi Nay Thông, pơ [on Lang, să }ư\ Rcăm, tơring glông Krông Pa, tơring ]ar Gialai, lăi: “Rơkâo kơ mơng kơdlông, gong gai să hăng tơring ]ar, gir gum đa kơ mơnuih [on sang, pioh ba mơnuih [on sang nao do# pơ anom pơkon kơdư hlôh, ta` hlôh klă hlôh. Pioh mơnuih [on sang hơđong pran bơ wih [ong huă. Bơ lon ala, đang hmua ră anai ia kor pơđuăi [hâo laih”.

    Ktoai kriang ia Pa, ataih hloh 20 km gah hlâo ia hmu hăng să }ư\ Rcăm, hơmâo 170 bôh bung sang hăng năng ai 900 ]ô mơnuih, pơ 4 bôh [on, mơnuih [on sang mơng să Ia Rsai, ăt glak bơ kơdong hăng tơlơi hu\i rơhyưt mơn yoa kriang hlom. }i 4 bôh [on anai, ia krông Pa ăt ngă hlom laih giam truh pơ sang neh wa. Thun 2012, gong gai să Ia Rsai hăng gơnong bruă hơmâo tơlơi dưi mơng tơring glông Krông Pa hơmâo pơ phun ngă kơ ]ao\ bruă brơi mơnuih [on sang pu\ đuăi pưk sang. Samơ\ truh ră anai, kơ]ao\ bruă ăt [u giong lơi, Kual plơi phrâo aka hơmâo apui lơ trik, aka hơmâo ia yoa hăng aka hơmâo sang hră ôh, mơnuih [on sang aka dưi pu\ nao do# ôh pơ anih phrâo. Tơlơi anai ngă kaih h^ le\ yoa lăi [u hơmâo prak. Tui tơlơi pơsit mrô 623/QĐ-UBND mơng Jơnum min mơnuih [on sang tơring ]ar Gialai k^ kơ]ao\ bruă, brơi mơnuih [on sang pu\ đuăi mơng kual giam kriang ia hlom [ơi să Ia Rsai ]ran thun 2012 – 2014, kơ]ao\ bruă hơmâo ngăn rơnôh rơbeh kơ 17 klai prak, amăng anun 70% le\ ngăn drap gơnong dlông, 30% le\ ngăn drap plơi pla tơring ]ar. Khă tui anun, truh kơ abih thun 2014, abih h^ hrơi blan pok pơhai, kơ]ao\ bruă kiah kơ hơmâo tu\ mă 8 klai prak đu]. Pioh ta` pơ hơđong tơlơi hdip kơ mơnuih [on sang, ơi Ngô Tiến Hùng, Khoa {irô jơnum min mơnuih [on sang să Ia Rsai, lăi kơ tơlơi gơwưh tui anai:    “ Ră anai le\ ia Pa `u bơblih ano# rô na nao, dua tlâo thun hăng anai, `u hlom nao gah mơnuih [on sang do#. Dah ia prong thơ sit hlom yơh, ]ôr ba ktư\ lon hai, tui anun bơ ba] truh kơ sang neh wa yơh ho\. Anun ]ang hơmang kiang hơmâo tơlơi glêng mơng Kơnuk kơna ta` hlôh klă hlôh”.

Lon tơhlom dơlăm ngă rơngiă lon ngă đang hmua.

    Ơi Đinh Xuân Duyên, Khoa [irô wai lăng đang hmua tơring glông Krông Pa, brơi thâo, le\ lon mơnai pơtir nao rai plah wah kual dơnung hăng }ư\ siang, lon le\ ]ua\ lăih dơng đing đoai prong, tơring glông Krông pa le\ kual juăt hơmâo lon hlom mơng kriang ia Pa. Hơdôm thun giam anai hơmâo rơbeh 280 bôh bung sang, pơ 5 bôh thôn, [on mơng 2 bôh să }ư\ Rcăm hăng ia Rsai, glak bơ kơdong hăng tơlơi hu\i rơhyưt yoa lon hlom. Khă hnun, bruă brơi mơnuih [on sang pu\ đuăi mơng kual hu\i rơhyưt ăt do# lu ano# gun, tơnap. Tơring glông hơmâo rơkâo laih hăng 3 gưl kơ]ao\ bruă, anun le\: 2 kơ]ao\ bruă pu\ pưk sang neh wa pơ să }ư\ Rcăm, ia Rsai hăng sa le\ kơ]ao\ bruă pơkra ako# tli prong pơgan ia Pa  hăng mrô prak abih tih rơbeh kơ 320 klai prak. Damơ\, truh ră anai kiah kơ kơ]ao\ bruă brơi mơnuih [on sang pơ să ia Rsai đu] dưi k^ hră pơ-ar mơ\ pung kơ [ah prak dơng, bơ 2 kơ]ao\ bruă do# glăi hăng mrô ngăn rơnôh năng ai 303 klai prak anun, ăt glak do# tơgoan tơring ]ar hăng Gơnong phun k^ hră [ơ\i kah. Ơi Đing Văn Duyên lăi: “ Gah tơring glông, să ăt hơmâo tơlơi pơhiap brơi mơn rơkâo hdră bruă pioh tuh pơ alin kơ dôm kơ]ao\ bruă, khă hnun ngăn rơnôh kơ[ah biă pioh ming pơkra pưk sang jơlan glông. {ing gơmơi gơwưh abih pran joa hăng djop gưl, djop gơnong bruă mơng tơring ]ar, ăt djơh hăng Gơnong glông, pel ep\ glăi mơn tơlơi [ơi tơring ]ar pioh gum pđup prak pok pơhai dôm kơ]ao\ bruă, ngă ha amăng ple\ mtam, kiang tơlơi hdip neh wa, ană plơi ]i anai ta` hơđong”.

     Lơm do# tơgoan pok pơhai kơ]ao\ bruă pu\ đuăi, mơnuih [on sang dôm tơring glông gah ngo# Gialai, hdip ktoai kriang ia Pa ăt do# bơkơdong dơng mơn hăng hơdôm tơlơi hu\i rơhyưt kơ lon hlom. Hăng hdôm ano# bơ blih mơng ayuh adai, tơlơi bơ blih [u hơmâo thâo mơng glông ia rô, aka rơđah ano# sat amra truh lơm hơpă hăng dôm rơtuh bôh sang ano# neh wa. Lơm anun, bơyan hjan hlim rơbu\ kơ hel thun anai truh laih, tơlơi bơngot gah lon hlom mơn hu\i hlôh `u.

                                               R]om H’Ly: Pô ]ih hăng Pôr