VOV4.Jarai- Tơlơi hơkru\ Blan sapăn thun 1945 jing gru tơhnal lăp hơdor pioh hing ang biă mă amăng bruă mă pơklaih rơngai, pơgang lo\n ia djuai ania Việt Nam ta. Tơlơi blah wang  kơdun pơ klôn adih laih samơ\ tơlơi hing ang hlăk anun laih anun sa tơlơi hrăm ră ruai pioh gru đưm mơng Bruă hơkru\ Blan sapăn ăt do\ hơnong na nao boh yom `u laih anun jai hrơi bơnga]  bang tui. Ră anai, hơdôm noa yom anun do\ [uh [ơi anăp mơta hăng djă pioh [ơi sang djă pioh gơnam gru đưm dêh ]ar ta hơmâo hơdôm rơbâo pok rup, hră pơar, gơnam yua djă pioh gru đưm amăng anun. Anun le\, tơlơi djă pioh kơnôl tơlơi hing ang khin hơtai mơng pran jua ling tơhan hăng mơnuih [on sang Việt Nam soa glăi tơlơi rơngai kơ djuai ania ta.

          Amăng anih pơdă rup, hră pơar gơnam yua djă pioh gru đưm tơlơi hơkru\ pơklaih rơngai djuai ania dưi pơdă lui amăng sang djă gơnam gru đưm dêh ]ar ta, hơmâo lu rup, gơnam yua kơ bruă Hơkru\ Blan sapăn hăng Hrơi ako\ pơdong kơnuk kơna dêh ]ar ta lơ 2/9/1945 lu mơta, djop hơdră, dong mơng hră pơar, tơlơi pơtrun truh kơ gơnam yua blah ngă, gơnam yua kơ [ing ling tơhan djă ba, hơmâo pơdah thâo rơđah boh yom phun kơ Bruă hơkru\ Blan sapăn thun 1945-jing tơlơi djă pioh gru đưm prong biă mă kơ tơlơi hơkru\, ba djuai ania Việt Nam ta yak rơbat amăng sa rơnuk phrâo-rơnuk tơlơi rơngai djuai ania hăng bruă mă mơnuih mơnam ngă khoa pô bơkơnar.

            Amăng mrô hơdôm rơbâo pok rup, hră pơar djă pioh mông khin hơtai hing ang blah ngă Hơkru\ Blan sapăn thun 1945 laih anun gơnam djă pioh 90 pok hră tơlơi pơhing phrâo hơkru\, dong mơng thun 1925-1945 jing sa mơta gơnam gru kơnôl djă pioh yom pơphăn, lăi nao sa rơnuk hơkru\ kơ lo\n ia, pran jua khăp kơ dêh ]ar; pơtum hăng ngă pơ kjăp tơhan hơkru\ tơgu\ blah soa glăi kơnuk kơna, pơphun kơsung blah prong blan sapăn thun 1945 tu\ yua truh kih, ako\ pơdong rai kơnuk kơna lo\n ia Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Lăng nao kơ hơdôm pok hră tơlơi pơhing djă pioh anun; kah hăng Hră pơhing Tạp chí Đỏ, Tranh đấu, Dân Cày, Việt Nam Độc lập, Cờ giải phóng, Cứu Quốc…brơi [uh, rơngiao kơ hră pơhing mơng Ping gah dêh ]ar, djop khul grup mơnuih tơpuôl laih anun djop tơring ]ar hlăk anun lêng kơ mă bruă hơgom soh, in pơkra hră pơhing phrâo hơgom mơn. Hơdôm hră pơhing phrâo anai yơh jing h^ tơdron blah  hơkru\ kah hăng mơta đao [ong biă mă, dưi ba tơlơi pơhing hmao kru kơ mơnuih ping gah amăng bruă tơgu\ hơkru\ kơ dêh ]ar. Mơnuih rơgơi ]ih pioh gru đưm ơi Dương Trung Quốc, Khoa ]ih pioh Khul Mơnuih rơgơi kơhnâo gru đưm Việt Nam brơi thâo:

            Hlăk hơdôm thun anun, hră pơhing phrâo mă bruă hơgom đô] [ơi hơdôm anih laih rơngai, amăng anih blah ngă, anih tơhan hơkru\ wai lăng. ~u [u djơ\ djă pioh tơlơi pơmin đô] ôh, wơ\t hăng pran jua gir run hăng  thâo pơ]eh brơi rơmet hlâo kơ jơlan hơkru\ mut tơma amăng tơlơi hơdip mơda mơnuih [on sang djru kơ abih bang ha pran jua, tơgu\ mă bruă nao soa glăi kơnuk kơna laih anun man pơdong glăi rơnuk kơnuk kơna mơnuih [on sang ngă khoa pô.

            Hrom hăng djop mơta rup hră pơar djă pioh anun, lu mơta gơnam tam yom, hră pơar mơng phun gru đưm Tơlơi hơkru\ blan sapăn thun 1945 glăk do\ djă pioh [ơi Sang djă pioh gơnam gru đưm dêh ]ar kah hăng Hră pơtrun mơng jơnum ruah khoa ping gah Quốc dân, tơlơi pơtrun kơ ling tơhan mơng Jơnum min pơphun tơgu\ hơkru\ dêh ]ar, gru kơđom, tăm pong mơng Khoa git gai Ding jum Việt Minh thun 1944-1945; gru kơđom tăm pong Kỳ bộ Việt Minh thun 1941-1945. Anai le\ hơdôm pok rup, gơnam yua mă bruă prăp lui kơ tơdron blah Việt Minh tơgu\ hơkru\ soa glăi gong gai kơnuk  kơna thun 1945 kơ djuai ania ta.

            {ơi sang pơdă gơnam gru đưm, ling tơhan dêh ]ar ta, gru grua tơlơi hơkru\ blan sapăn jing sa bruă mă djă pioh tơlơi kơtang blah dưi h^ amăng blan sapăn thun 1945, amăng anun lăi pơthâo rơđah tơlơi gơgrong mơng Ping gah Việt Nam hăng Khoa mir sir Hồ Chí Minh tha prin amăng bruă pơklaih rơngai djuai ania dêh ]ar ta. Rơbêh 300 pok rup, hră pơar gơnam yua kơ bruă hơkru\ blan sapăn hăng lơ 2/9/1945  tal blung a lăi pơthâo hơmâo [ap kl^ mơng ơi Phan Quang Hiền, grup tơhan pơklaih lo\n ia, hơmâo mă yua pioh dưm hră mơit hơgom mơng hơdôm khoa moa kah hăng ơi Hoàng Quốc Việt, Đào Văn Trường amăng bruă mă git gai tơlơi hơkru\ blan sapăn thun 1945 pơ Việt Bắc; ano\ hrôm tơngan mơng amai Lê Thị Thọ, pơ plơi Kao, Phú Thọ mă yua dưm braih ba nao kơ tơhan hơkru\ ping gah dêh ]ar ta thun 1945; Hră mơit mơng khoa mir sir Hồ Chí Minh mơit kơ mơnuih [on sang amăng dêh ]ar ta hrơi tơgu\ hơkru\ blan 8-1945, iâu pơthưr djop djuai ania gum pơgop hrom Việt Minh pioh pơklaih rơngai djuai ania; hră pôr pơthâo nao soa glăi kơnuk kơna blan 8 thun 1945…Thiếu tướng ơi Nguyễn Xuân Năng, Khoa sang bruă djă pioh gơnam gru gah ling tơhan Việt Nam lăi:

            Rơngiao kơ anun hơmâo rup phun mơtam, djă pioh amăng anih pơdă gơnam gru đưm ling tơhan Việt Nam, [ing gơmơi khom nao pơ anom bruă mă tơlơi pơhing phrâo TTXVN hăng hơdôm boh sang kho djă pioh gơnam pơko\n pioh ba pơdah, anai jing bruă mă hơdor glăi kơ tơlơi hơkru\ blan sapăn, pơdah thâo djop biă mă, dong mơng hră pơtrun mă bruă ping gah dêh ]ar ta pơsit truh kơ bruă prăp lui tơlơi tơgu\ hơkru\ blan sapăn, hlong truh pơ djop tơring ]ar nao ngă lơgreo [ơi Thái Nguyên, Quảng Ngãi, Huế, [on prong Hồ Chí Minh. Boh nik `u [ơi Hà Nội jing rup mông jơnum prong mit tinh lơ 19/8 [ơi tơdron lăk sang adoh soang prong laih anun tơlơi pôr pơthâo rơngai lo\n ia lơ 2/9 [ơi tơdron lăk Ba Đình. Anun le\, hơdôm rup djă pioh yom biă mă.

            Amăng ha bơnah gơnam djă pioh anun lăi nao kơ Tơlơi hơkru\ blan sapăn pơdah thâo [ơi sang djă pioh gơnam gru ling tơhan Việt Nam, hơmâo đing diap, đing ayup adoh soang Bộ kèn đing diăp ling tơhan hăng grup adoh tơlơi adoh lo\n ia “Quốc ca” yua kơ pô pơ]eh tơlơi adoh Văn Cao pơ]eh rai, jing gơnam gru đưm yom hloh. Hơdôm boh đing ayup anai khul adoh soang “Vệ quốc đoàn” hơmâo mă đing diăp adoh soang  gah tơhan Prang [ơi Hà Nội. Lơ 2/9/1945, đing diăp anai ayup tơlơi adoh “Tiến quân ca” amăng hrơi Wa Hồ pơđok hră pôr pơthâo rơngai lo\n ia “Tuyên ngôn độc lập” [ơi anăp abih bang mơnuih [on sang, lăi pơthâo lo\n ia Việt Nam Dân chủ Cộng hòa rơngai sit nik. Lăng gơnam gru anun hơdor kơ hrơi ako\ pơdong kơnuk kơna ta yom pơphăn biă mă, ayong Nguyễn Văn Thanh, [ơi tơring ]ar Thái Nguyên ol kơdol pran jua lăi:

            Kâo [uh đing diăp anun kah hăng đô] đa] mơn, [u hơmâo pơkra hiam hling hlang hru\p ră anai ôh. Samơ\ [ing pơ]eh tơlơi adoh hăng thâo ayup đing diăp ăt thâo ayup đ^ tơlơi adoh “Tiến quân ca” hmư\ hing ang biă mă, pơdah rai hrơi mơak prong kơ lo\n ia rơngai. Kâo [uh `u tơbiă rai mơng pran jua khăp kơ lo\n ia, pơđ^ tui bơngăt jua tơlơi adoh hăng er jua đing diăp gông bro# hmư\ mơak hăng hing ang tloh noh.

            71 thun rơgao pơklôn adih, gru gru đưm đă tơlơi hơkru\ blan sapăn thun 1945 hăng hrơi ako\ pơdong kơnuk kơna lơ 2/9 ăt goang tơ-oa na nao đô]. Amăng hơdôm hrơi bơyan pơdai hơdrô đưm adih, hơdôm mơta hră pơar, gơnam yua ba pơdah amăng sang djă pioh gơnam gru anun râo pơdưh tơlơi khăp kơ lo\n ia, ư ang djuai ania hơdôm rơnuk ană tơ]ô Việt Nam, boh nik `u hăng [ing hlăk ai ]ơđai rơnuk anai hơdor glăi kơ gru grua đưm tơlơi hơkru\ pơklaih rơngai djuai ania, man pơdong hăng pơgang dêh ]ar.

          Nay Jek : Pô ]ih hăng pôr