VOV4.Jarai - Ră anai, hơdôm tơring ]ar kual }ư\ Siăng glăk ]ơkă sa glông jơlan tuh pơ plai kơtang akă hmâo ôh mơng hlâo amăng bruă rông rơmô, hăng abih bang noa prak tuh pơ plai pơkă hlâo năng ai `u 50 rơbâo klai prak, ngă tui hơdră pơkă prong gơnong bruă rông rơmô [ơi anai glăk đ^ ta`. Noa bơwih [ong prong, kơmlai pơkă hlâo lu ngă gong gai hơdôm tơring ]ar hur har ]ơkă mă, ngă gal brơi abih rơnoh kiăng hơdôm rơwang bruă dưi po\k pơhai ta`. Khă hnun hai, hơdôm pluh rơbâo ektar lon mơ\ hơdôm rơwang bruă mă yua lon dlai [u dah lon m[s glăk ngă đang hmua, ba tơbiă hơdôm tơlơi bơngot prong kơ mơnuih mơnam hăng anih anom do#.

            Pơ ala nao anun dong le\ hơdôm tơlơi lui ruh mơng hơdôm rơwang bruă đang hmua pơplih dlai pla phun bôh `ông, pla phun kơ su [ơi kual, jai ngă brơi tơlơi bơngot kơ hơdôm rơwang bruă đ^ tui dong.

            Rơbêh kơ 1 thun hăng anai, [ơi tơring glông Ea Kar hăng tơring glông }ư\ M’gar, tơring ]ar Daklak hmư\ lăi kơ hơdôm rơwang bruă rông rơmô amra tuh pơ plai [ơi tơring glông hăng hơdôm tơlơi mơ-ak hăng bơngot, [u hmâo đơi ôh rơwang bruă po\k pơhai. Hmâo tơlơi anun, yua kơ ha rơbâo ektar đang hmua amăng rơwang pơplih pô. M[s le\ kiăng djă pioh tơlơi dưi mơng pô, hơdôm mơnuih tuh pơ plai le\ jia kiăng hmâo lu lon jai klă hloh. Wot [ing pô dlai, ăt kiăng tal hmâo kual lon pô wai lăng ngă tui rơwang bruă mơn. Ơi Dương Văn Sơn, Khoa Sang bruă đang kyâu Buôn Yă Vom, sang bruă glăk rơkâo pơplih 758 ektar lon hơdai nao pla rok hăng kơtor rông rơmô, brơi thâo: “Hmâo 358 ektar lon mơng rơbêh kơ 200 bôh sang ano# mơng kual dưr rai pơ\ anai do# đam amăng krah dlai klô. Tơdah [u pioh kual lon anai amăng rơwang bruă thơ amra gơ`u hlong mă tu\ hlao. Tơlơi pơmin le\ lon dlai le\ pla kyâu dlai, samơ\ bôh nik `u hă pla glăi kyâu dlai tơnap tap biă.”

            Sa bruă phun glăk ngă tui rơwang bruă rông rơmô pơkon mơng tơring ]ar Daklak le\ să Ea Sol, tơring glông Ea Hleo, tơlơi bơkơtưn kơplah wah rơwang bruă hăng m[s ăt pơ phun dleh tơnap mơn lom pô tuh pơ plai, Sang bruă bơwih [ong blơi s^ gơnam hăng dêh ]ar ta] rơngiao Phước Thành kơnong kơ kiăng pơ ala glăi prak jah agaih hăng noa geh đu]. Ơi Y Manh Adrơng, Kơ-iăng Khoa Jơnum min m[s tơring glông Ea Hleo brơi thâo: “Pơkra đang war rông rơmô thơ m[s tu\ ư jao lon hăng mu\t mă bruă kơ sang bruă, samơ\ gah noa gum djru le\ m[s [u tu\ ư ôh yua kơ noa djru gum [ia\ đơi. Lon jah agaih mă le\ khom djru dưm dưm hăng 30% noa mơng kơnuk kơna, dưm kơnar hăng 45 klak prak lom sa ektar, samơ\ sang bruă pơdo\ng akă truh kơ 10% ôh, anun le\ 8 klak prak tui anun hiưm thâo djơ\ le\. Lom pel e\p, [ing gơmơi jak iâu nao pơ\ sang bruă anun do# lăi hne lăi dih hăng [ing gơmơi dong. Gơ`u lăi pơdo\ng dlông tui anun hn^ dưi djru gum ba.”

            Tui hăng tơlơi lăi pơthâo mơng khoa pơ ala gru\p Hoàng Anh Gialai lom rơkâo tuh pơplai [ơi tơring ]ar Daklak, [ơi kual lon prong 4.000 ektar ngă hră pơ-ar, gru\p amra tuh pơ plai 320 klak dolar Mi kơ ]ra\n bruă rông hlô hăng 150 klak dolar Mi kơ sang măi pơkra ia tơsâu rơmô. Lom mă yua, hrim thun rơwang bruă amra ba glăi kơmlai năng ai `u 4.650 klai prak hăng no#p kơ ngăn drăp rơbêh kơ 1.023 klai prak lom sa thun. Tui hăng tơlơi lăi pơthâo anai, lom sa ektar rông rơmô, anom bruă amra hmâo kmlai rơbêh kơ 1 klai prak sa thun, no#p kơ ngăn drăp rơbêh kơ 250 klak prak.

            Bơni hơdôm rơwang bruă rông rơmô, hăng kiăng djru anom bơwih [ong ta` tơtlaih mơng tơlơi  prung prăng pơ ala glăi prak, ta` pok pơhai hơdôm rơwang bruă ba glăi lu kơmlai, Jơnum min m[s tơring ]ar Daklak lăi pơthâo hăng Jơnum min pơ ala m[s tơring ]ar hăng dưi pơsit kơ]a\o bruă pơplih 36 rơbâo ektar lon dlai hơdai nao pla phun pla [ia\ hrơi. 16 rơbâo ektar amăng anun le\ lon m[s glăk ngă đang hmua. 20 rơbâo ektar do\ glăi le\ lon dlai klô, pơplih kiăng pla rok rông rơmô. Tui hăng ơi Vũ Văn Đông, Kơ-iăng Khoa Gơnong bruă đang hmua hăng pơđ^ kyar [ôn lan tơring ]ar Daklak, tơring ]ar lăi glăi laih, anai kơnong kơ kual lon ane\t đu], [u bơdjơ\ nao bruă pơgang, đ^ kyar dlai klô mơng tơring ]ar ôh: “Djơ\ hăng bruă phun git gai mơng Kơnuk kơna hăng mơng tơring ]ar Daklak le\, khom djă pioh dlai klô. Samơ\ hăng abih bang kual lon rơbêh kơ 600 rơbâo ektar mơng tơring ]ar mơ\ kơnong kơ pơplih rơbêh 20 rơbâo ektar le\ [u lu ôh. {ing gơmơi yap tơbiă kơnong kơ 2, 3 amăng ha rơtuh đu].”

            {ơi anăp tơlơi kmlai lu, hmâo lu prak no#p kơ ngăn drăp mơ\ hơdôm anom bơwih [ong rông rơmô lăi pơthâo, [u djơ\ kơnong kơ tơring ]ar Daklak hur har pran jua hơdai noa pơplih lon dlai ôh. {ơi tơring ]ar Gialai, tơring brơi laih Sang bruă pơgo#p tom bơwih [ong rông hlô kual }ư\ Siăng hơdai nao pơplih 2 rơbâo ektar lom dlai jing lon pla rok rông rơmô; kiăng anom bơwih [ong anai rong ngă tui mă rơwang bruă lom akă hmâo tơlơi lăi pơthâo glăi ano# bơdjơ\ nao anih anom lon mơnai. Nao hrom hăng anun le\ đang war rông biă `u dưi pok [ơi plơi prong An Khê hăng tơring glông Mang Yang kơđai glăi hăng tơlơi pơkă hlâo kơ anun mơng tơring ]ar Gialai.

            Lơi kơ truh ră anai, ăt akă hmâo đang war rơmô hơpă [ơi kual }ư\ Siăng anai pơgo#p prak kơ ngăn drăp 250 klak prak mơn lom sa ektar amăng sa thun kah hăng hmâo lăi pơthâo mơng anom bơwih [ong, samơ\ tơlơi ngă bơdjơ\ nao sat prong hmâo laih, ngă hơdôm pluh rơbâo ]ô m[s plơi prong An Khê, tơring ]ar Gialai, khom glăm ba tơlơi sat anun. Đang war rông rơmô dưi pơdo\ng gah rơngiao kơ kual pơkă ngă tơlơi ia yua amăng kual bơdjơ\ nao kơtang, ba truh hơ[ak kơ anih anom lon mơnai prong. Ơi Nguyễn Duy Hưng, Kơ-iăng Khoa Jơnum min m[s să Thành An, plơi prong An Khê, anih anom hmâo sa đang war rông rơmô mơng Sang bruă pơ]ruh hrom bơwih [ong rông hlô Gialai, gru\p Hoàng Anh Gialai, lăi: “Ia djah pơđoh hyu ]a ]ot [ơi lon jum dar mơng m[s laih anun rô nao truh pơ\ ia krông Pa răm păm biă. Gơnong bruă wai lăng kông ngăn dlai klô tơring ]ar nao kiăng pơsir le\ gơ`u [uan hlâo truh 3 blan tal 3 amăng thun 2015 gơ`u hơkru\ pơsir, samơ\ tơdơi kơ anun gơ`u [u ngă ôh. Ia eh djah pơđoh tơbiă hyu ]a anun ngă ngă hơ[ak biă.”

            Amăng hơdôm hrơi anai, [ơi plăng pơhing sit nik mơng Gru\p Đức Long Gialai, anăn amăng plăng duclonggroup.com, ăt yôl đ^ tơlơi ]ih “Kơ su pla amu` prak lu”, lăi pơthâo kơ tơlơi ]ang rơmang bruă bơwih [ong prong, kmlai prong mơng kơ su, [u djơ\ kơnong kơ mơng Đức Long ôh mơ\ wot Hoàng Anh Gialai dong. Tơlơi lăi glăi bôh nik anai nao kơđai glăi, Đức Long Gialai lui kơ su, rong pơdo\ng mă đang war rơmô [ơi kual lon dlai hmâo pơplih laih, lăi pơthâo dong bruă rông rơmô hmâo lu kmlai hăng rơkâo dong rơbêh kơ 7 rơbâo ektar lon pioh po\k rơwang bruă [ơi 3 tơring ]ar Gialai, Daklak, Daknông.

            Kual }ư\ Siăng glăk phang kho#t yua kơsing pah prong, rơnoh kơtang hloh amăng ha rơtuh thun hăng anai, anun jai kiăng thâo rơđah bôh yôm tơlơi sit prong prin mơng dlai klô. Ha rơbăn bôh sang ano# [un rin, kơ[ah lon ngă đang hmua ăt glăk jing tơlơi sit nik amăng kual mơn. Lom anun, kmlai prong, gum hơgo#p prong kơ ngăn drăp mơng hơdôm rơwang bruă rông rơmô, kơnong kơ tơlơi ]ang rơmang đu], kual }ư\ Siăng kiăng pơplih tơlơi ]ang rơmang jing h^ sit, samơ\ pơplih mă prong đơi kah hăng hmâo ngă laih [ơi jơlan hơdră pơplih dlai hơhuai hơdai nao pla phun kơ su – tui anun amra soh glăi to# tui tơlơi soh glăi dong.

Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr