Tơlơi pơhing phrâo amăng dêh ]ar ta :

****Tôm brơi lơ 11/8 [ơi Hà Nội, Khoa gum bruă Ding jum k’đi ]ar – Khoa Jơnum min djo\p djuai ania m’nuih m’nam deh ]ar ta ơi Nguyễn Thiện Nhân nao ]o\a hăng mă bruă hăng Khul pơlir h’b^t h’dôm khul jiăng mah deh ]ar Việt Nam. Amăng mông mă bruă, ơi Nguyễn Thiện Nhân pơs^t yôm h’dôm tơlơi pơ]eh phrâo, gir run mơng Khul pơlir h’b^t h’dôm khul jiăng mah deh ]ar Việt Nam amăng bruă pơtru\t k’tang h’dôm bruă mu\t hrom jiăng mah hăng gum hrom mơng m’nuih [ôn sang. Biă `u, [ơi anăp tơlơi rung răng [ơi ia rơs^ Ngo\ phrâo rơgao, Khul ngă tui ba glăi laih bôh tơhnal h’dôm bruă kah hăng mơ-^t hră iâu pơthưr gơyu\t gơyâu jar k’mar djru deh ]ar Việt Nam hăng hơngah kơ deh ]ar Khe\]. Hăng bruă pơsur djru gum m’nuih [un rin mơng ngăn rơnoh djru mơng h’dôm khul m’nuih [ôn sang, ơi Nguyễn Thiện Nhân rơkâo Khul pơlir h’b^t h’dôm khul jiăng mah ngă tui jơlan gah “Hro# trun [un rin, hmâo anăn păn rơđah rơđông”./.

****To\m brơi, lơ 11/8, [ơi Hà Nội, Khua tơhan krên dên ơi Trần Đại Quang, Khua gum bruă ding jum kơđi ]ar, Khua ding jum kông an dêh ]ar ta g^t gai mông jơnum khua mua Gơnong bruă kông an djo\p tring ]ar pơ ]rông sai lăng nao rai [uh [o# mơta amăng tivi, kiăng hơduah ep hơdră pơgăn kman tơlơi ruă ebola. Tơdơi kơ hmư\ lăi pơthâo kơ tơlơi pơhing phrâo kman ebola ngă,  hmư\ tơlơi g^t gai pơtrun mơ\ng Khua dêh ]ar brơi pơhlôm pơgang kman tơlơi ruă ebola ngă, jao kơ Ding jum kông an djru bruă hro\m, ơi Trần Đại Quang, Khua ding jum kông an pơtrun hiăp, rơngiao kơ bruă ngă tui djơ\ hră pơtrun  mơ\ng khua ding jum kông an, djo\p tring ]ar kho\m ako\ pơjing djơ\ khul mơnuih mă bruă pơhlôm pơgang tơlơi duăm ruă kman ebola ngă, khut khăt ngă bruă anai kiăng pơhlôm pơgang tơlơi duăm ruă kman hu\i rơhyưt anai ngă, pơkra hơdră, pok pơhai ako\ bruă pơhlôm pơgang kman vi rus ebola ngă tui djơ\ hơdră pơtrun mơ\ng ding jum kông an kơ bruă pơgang kman tơlơi ruă ebola./.

            ****Tôm brơi lơ 11/8, Gơnong bruă đang hmua hăng pơđ^ kyar [ôn lan tring ]ar Khánh Hòa pơ phun Bruă jơnum lăi pơthâo Tơlơi pơtrun pơs^t mrô 67 mơng Kơnuk kơna kơ sa dua h’dră bruă đ^ kyar gah akan h’dang hăng tơlơi gum hrom mơng 450 pô [at tô hyu mă akan h’dang amăng ia rơs^. Pô [at tô lom ngă tui ba glăi bôh tơhnal amra djru m’nuih hyu mă akan h’dang tring ]ar Khánh Hòa pơkra glăi, po\ng pơkra phrâo [at tô hyu mă akan h’dang mơng anun pơđ^ tui bôh tu\ yoa hyu mă akan h’dang ăt kah hăng bruă gơgrong [ơi ia rơs^ mơn. Ơi Nguyễn Văn Đẩu, Khoa Anom bruă wai lăng tơlơi hyu ma akan h’dang hăng pơgang akan h’dang tring ]ar Khánh Hòa brơi thâo. Tring ]ar anai amra ngă gal brơi kiăng m’nuih hyu mă akan h’dang ]an prăk, ngă juăt hăng tơlơi gum pơhiăp, lăi pơthâo h’dôm m’ta gơnam tam, h’dră phrâo mă yoa măi mo\k, h’dôm gru hlâo pơkra [at tô hyu mă akan h’dang djơ\ kiăng m’nuih [ôn sang roah mă hăng pơ phun h’dră bơvih [o\ng gru\p pơlir h’b^t [ơi glông ia rơs^:

             Bruă lăi pơthâo gleng nao tơlơi hyu mă akan h’dang kual krah ia rơs^, gleng nao akan ngừ, pơs^t rơđah jơlan gah pơjing gru\p, po\ng pơkra [at tô dăng hơnhual wang dar, gai vah akan ngừ, anih anom mă akan h’dang gah Trường Sa yơh lu. M’nuih hyu mă akan h’dang lom po\ng pơkra phrâo [at tô ngă hiưm h’pă pơhlôm pơhrui lu akan hloh, ano# k’jăp `u klă hloh hăng m’nuih ]an prăk khom pơs^t rơđah đông hăng hmâo jơlan gah rơđah kiăng dưi pơs^t./.

****Lơm sa mông rơma pluh mơn^t yang hrơi leo gai to\m brơi, lơ 11/8, rơdêh por pơgiăng tuai dêh ]ar Việt Nam Vietnam Airlines mrô VN 0952 ăt pơgiăng glăi 94 ]ô mơnuih Việt Nam do\ mă hruă pơ dêh ]ar Libi glăi truh laih pơ dêh ]ar ta pô, trun pơ tơdron rơdêh por Nội Bài rơnuk rơnua.  Tơdơi kơ anun mơtam, 94 ]ô mơnuih mă bruă anai, arăng ba nao sem lăng tơlơi suaih pral tui hăng ano\ pơkă mơ\ng bruă ia jrao hu\i [ă kman duăm ruă, yua kơ [ing apăn bruă mơ\ng kông ty Vinamex ]ơkă jum hăng pơgiăng glăi truh pơ [ôn prong laih anun djru ba sa ]ô sa klăk prăk pioh mă prăk đ^ rơdêh glăi pơ plơi pla. Ơi Nguyễn Đức Cường, Kơ-iăng Khua kông ty Vinamex brơi thâo, ako\ bruă  apah hơdôm boh rơdêh por mơ\ng rơdêh por Vietnam Airlines yua kơ ano\m bruă Hyundai Engineering ăt amra pơgiăng glăi 400 ]ô mơnuih mă bruă mơ\ng Việt Nam pơ dêh ]ar Libi glăi pơ lo\n ia ta amăng hơdôm hrơi pơ anăp./.

****Mơgoah tôm brơi, 11/8, Ping gah Khul h’dôm [irô tring ]ar Lâm Đồng pơ phun bruă Jơnum hrăm hăng lăi pơthâo Tơlơi pơtrun pơs^t Bruă jơnum lok 9, Gru\p apăn bruă Ping gah deh ]ar tal 11 kơ bruă pơdo\ng hăng đ^ kyar bôh thâo, ană m’nuih deh ]ar Việt Nam djơ\ hăng tơlơi kiăng đ^ kyar k’jăp lon ia kơ m’nuih le\ m’nuih apăn bruă phun gah Khul. Bruă jơnum gleng nao k’sem min, lăi pơthâo bôh yôm Tơlơi pơtrun pơs^t mrô 33 lơ 9/6/2014 gah “Pơdo\ng hăng đ^ kyar bôh thâo, ană m’nuih deh ]ar Việt Nam djơ\ hăng tơlơi kiăng đ^ kyar k’jăp lon ia”. Amăng anun pơs^t, pơdo\ng hăng đ^ kyar bôh thâo, ană m’nuih Việt Nam yơh bruă prong mơng Ping gah amăng rơnuk đ^ kyar phrâo mơng lon ia. Pơdo\ng bôh thâo djuai ania yơh jing pơdo\ng h’dôm rơnuk ană m’nuih Việt Nam hăng h’dôm pran joa klă hiam rơđah đông, laih anun ană m’nuih Việt Nam yơh jing bôh than pơtru\t pioh pơdo\ng hăng pơlar bôh thâo, đ^ kyar lon ia./.

****Ano\m bruă mă jia tring ]ar Dak Lak phrâo pơphun pơtô pơ hrăm bruă mă jia kiăng thâo tơlơi phiăn mă jia mơ\ng ano\m bruă s^ mơdrô, prăk mă jia yua lo\n đang, prăk apah sang do\, apah jơlah ia rông akan kơ 300 boh ano\m bruă mơdrô amăng tring ]ar . {ơi anih pơtô hrăm anai, [ing khua mua gah bruă mơdrô dưi hmư\ lăi pơthâo ngă tui tơlơi pơtrun kơ bruă mă jia thun 2014. Anih pơtô hrăm pioh kơ abih bang hơmâo mông hrăm nao rai tơ`a hrăm tui tơlơi thâo thăi pơsir tơlơi gun kơ bruă mă jia pơ kuăl plơi pla./.

****Tôm brơi lơ 11/8, {irô g^t gai khul ling tơhan tring ]ar Bình Thuận gum hrom hăng go\ng gai xă Hàm Đức, tring glông Hàm Thuận Bắc hăng h’dôm ling tơhan h’đăp, pơ phun klơi e\p amăng luh dor h’dôm ]ô ling tơhan pơsa\n drơi amăng rơnuk blah ayăt Mi [ơi puih k’đông Bà Què, ră anai le\ gah thôn 5, xă Hàm Đức, tring glông Hàm Thuận Bắc. Mơng h’dôm tơlơi pơhing m’nuih [ôn sang hăng linh tơhan h’đăp lăi pơthâo, {irô g^t gai khul ling tơhan tring ]ar pơ phun pơs^t laih, bư\p h’dôm ]ô m’nuih [uh, pel e\p anih anom kiăng pơs^t anih dor h’dôm ]ô ling tơhan pơsa\n drơi anun. Gru\p hyu doah e\p [uh lu tơlang tơleh hăng h’dôm m’ta gơnam mă yoa mơng ling tơhan pơsa\n drơi kah hăng: je\p kơ su, khăn toang ako#. Gru\p hyu doah e\p pơ phun klơi mă đ^ tơlang. Pơ\ anăp anai, {irô g^t gai khul ling tơhan tring ]ar amra pơ phun h’dôm bruă ngă hră pơ-ar, pơs^t anăn tơhan pơsa\n drơi, anih anom mă bruă hăng ngă yang ba đuăi nao dor pơ\ pơsa\t tơhan pơsa\n drơi./.

****Khua dêh ]ar ta phrâo pơs^t djru 230 klai prăk dơ\ng mơ\ng prăk dêh ]ar thun 2014 kơ hơdôm tring ]ar Thừa Thiên Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi hăng [ông prong Đà Nẵng ngă tui bruă je] ru\ pơdo\ng glăi tơlơi răm [ăm yua kơthel mrô 11 ngă thun 2013. Khua dêh ]ar ta pơtrun hiăp hơdôm tring ]ar Thừa Thiên Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi hăng đà Nẵng kho\m wai lăng, mă yua rơnoh prăk dêh ]ar djru djơ\ tơlơi pưokă, laih anun hơduah ep rơnoh prăk djru pơko\n dơ\ng đơ đa kiăng ngă pơgio\ng kơ]ăo bruă hơmâo pok pơhai laih./.

            Tơlơi pơhing phrâo dêh ]ar ta] rơngiao :

            ****Ngă tui k’]ăo bruă k’tưn gum hrom abih bang hăng ba glăi bôh tơhnal kơplah wah khul ling tơhan dua bôh deh ]ar Việt Nam hăng Kur, amăng thun 2014, {irô ding jum wai lăng Khul ling tơhan deh ]ar Việt Nam pơkôl djru kơ {irô ding jum pơgang lon ia Khul ling tơhan deh ]ar Kur abih bang 21 klăk 600 rơbâo dolar Mi amăng h’dôm bruă, amăng anun hmâo rơbeh kơ 2 klăk dolar Mi pioh kơ bruă pơdo\ng anom mă yoa. Lăi pơthâo dơng anung prăk djru anai, m’goah tôm brơi lơ 11/8 [ơi anom mă bruă {irô pơtrun bruă ling tơhan djă phao kơnông gah Khul ling tơhan deh ]ar Kur [ơi tring ]ar Kompong Speu pơ phun ngă lơphe\t pơdo\ng sang pơ-[u\t jơnum hăng puih k’đông kơ khoa tơhan, ling tơhan Anom bruă g^t gai ling tơhan djă phao k’nông Khul ling tơhan deh ]ar Kur. Ring bruă hmâo kual mă yoa 350m2, hăng prăk mă yoa pơkă hlâo 91 rơbâo dolar Mi./.

****Amăng sa tơlơi [u thâo hlâo ôh, ơi Hai Đơ An Abadi, Kơ-iăng Khua g^t gai pơ ala mơnuih [ôn sang  dêh ]ar Iraq, to\m brơi lơ 11/8 arăng  ruah đ^ ngă Khua dêh ]ar anai, kho\m ako\ pơdơ\ng Kơnuk kơna phrâo. Anai le\,  jing sa tơlơi pơhing lu mơnuih do\ kơtoă biă mă yua dah hlâo kơ anun, Sang phat kơđi dêh ]ar Iraq hơmâo pơtrun ăt tu\ ư khul gum hơb^t lu ping gah mơ\ng Khua dêh ]ar Iraq ơi Al Maliki jing sa khul gum pơgôp amăng Kơnuk kơna dêh ]ar Iraq, kah hăng bruă ơi Al Maliki ngă khua ping gah jing amra ngă khua dêh ]ar rơvang bruă hơtal klâo dơ\ng na nao mơtam./.

            ****Khoa deh ]ar Thổ Nhĩ Kỳ ơi Tayip Erdogan lăi pơto\ng dưi laih amăng bruă roah khoa mir sir [ơi anăp blung a mơng deh ]ar anai. Khoa Gru\p apăn bruă roah khoa pơs^t ơi Erdogan dưi hăng mrô 99% mrô hră ple\ roah dưi pel e\p. Tui hăng [ing lăng tui, amăng bruă roah khoa phrâo rơgao, ơi Erdogan dưi hmâo laih tơlơi do\ng yoa mơng lu m’nuih [ôn sang hmâo prăk pơhrui glăi găp [rô, biă `u [ơi kual to\ng krah hăng h’dôm quận [un rin hloh [ơi Istambul, yoa kơ tơlơi h’d^p m’da mơng m’nuih [ôn sang anai đ^ kyar hloh laih amăng rơnuk `u g^t gai./.

            ****Hơdôm rơbâo ]ô mơnuih amăng dêh ]ar Iraq, lu biă mă mơnuih djuai ania Kuôk Yazidi tơbiă đuăi mơ\ng dêh ]ar nao pơ dêh ]ar Syry, kiăng  pơklaih mơ\ng tơlơi rung răng blah ngă yua Kơnuk kơna pơ anăn mă phung đăo Islam pô ngă. Giăm 40 rơbâo ]ô mơnuih dêh ]ar Iraq amăng djuai ania Yazidi kho\m đuăi nao do\ pơ 9 boh anih do\ jăng jai pha ra pơ ]ư\ Xinza, lơm Kơnuk kơna pơ anăn đăo Islam hyu kơsung blah ngă sat amăng kuăl. {ing anai, glăk bưp tơlơi tơnap tap djai dlăr ư\ rơpa laih anun hơmâo [iă ano\m bruă jar kmar nao djru ba gơnam [ong hăng ia mơ`um kơ gơ`u./.

            ****Bờ Biển Ngà tôm brơi lơ 11/8 lăi pơto\ng kom abih bang h’dôm tal por mơng h’dôm bôh deh ]ar bơdjơ\ nao yoa kơ klin Ebola ngă kah hăng sa ]ra\n h’dôm yăk pơhlôm hlâo k’man ngă djai m’nuih anai lar tư\p hyu truh pơ\ deh ]ar anai. Amăng sa tơlơi lăi pơto\ng, Kơnuk kơna Bờ Biển Ngà brơi thâo, deh ]ar anai kom abih bang h’dôm anom rơdeh por pơgiang toai mơng h’dôm bôh deh ]ar bơdjơ\ nao yoa kơ klin Ebola. Kơnuk kna Bờ Biển Ngà ăt amra k’tưn mơn h’dôm bruă pơhlôm hlâo [ơi tơdron rơdeh por A-bi-giăng. Kiăo tui anun, “Abih bang h’dôm ]ô m’nuih đ^ rơdeh por amra khom pel e\p tơhnal pơ-iă drơi jan hăng măi pơkă hyuh pơ-iă apui mriah”./.

                        Pơblang hăng pôr : Rơluch Xuân-Nay Jek-Siu H’Prăk