Tơlơi pơhing phrâo amăng dêh ]ar ta :

            ****Klăm lơ 15/9, [ơi anom bruă Khua mir sir dêh ]ar ta mă bruă, Khua mir sir dêh ]ar ta ơi Trương Tấn Sang hơmâo ]ơkă jum ơi Choi Won Byung, Khua khul grup pơlir hơb^t ngă bruă hmua dêh ]ar Hàn Quốc. {ơi mông jơnum bưp, Khua mir sir dêh ]ar ta ơi Trương Tấn Sang ]ang rơmang, ơi Choi Won Byung Khua gum hro\m bruă ngă hmua pla pơjing dêh ]ar Hàn Quốc amra djru pơtô ba tơlơi thâo thăi, djru nao rai amăng bruă ngă hmua bơvih [o\ng lu mơnuih gum hro\m ngă ding kơna kơ Việt Nam pơđ^ kyar. Ơi Trương Tấn Sang rơkâo kơ dua bơnah ăt pơ ]rông sai kơ bruă djru hro\m  ngă rơđah hloh tơlơi k^ pơkôl hlâo. Ho\k mơak bruă mă djru tơlơi khăp pap mơ\ng Khul gum hơb^t bruă đang hmua dêh ]ar Hàn Quốc, Khua mir sir dêh ]ar ta lăi le\, djo\p ano\m bruă gum hro\m ngă hmua [ơi Việt Nam do\ hơmâo lu tơlơi gêh găl pơđ^ kyar hloh laih anun hrăm nao rai tơlơi thâo thăi mơ\ng Hàn Quốc, yua hơmâo lu tơlơi djơ\ hro\m./.

****Mơgoah lơ 15/9, [ơi {irô mă bruă Khoa pơ ala m’nuih [ôn sang, Khoa Khoa g^t gai wai lăng pơ ala m’nuih [ôn sang ơi Nguyễn Sinh Hùng tu\ jum Khoa mir sir deh ]ar India ơi Pranab Mukherjee hrom hăng gru\p khoa pơ ala gơnong glông Kơnuk kơna deh ]ar India glăk do# ]oa\ hăng mă bruă [ơi deh ]ar Việt Nam. Khoa Khoa g^t gai wai lăng pơ ala m’nuih [ôn sang ơi Nguyễn Sinh Hùng lăi le\, bruă k’tưn gum hrom kơplah wah deh ]ar Việt Nam hăng India amra gum h’go#p klă kơ tơlơi rơnuk rơnoa, h’đong plơi pla hăng pơdrong sah amăng kual hăng rong lon tơnah, djơ\ hăng tơlơi ]ang rơmang mơng m’nuih [ôn sang dua bôh deh ]ar. M’nuih [ôn sang deh ]ar Việt Nam djă pioh na nao hăng pơ pu\ tơlơi do\ng yoa, gum djru prong prin mơng Kơnuk kơna hăng m’nuih [ôn sang deh ]ar India pioh laih kơ deh ]ar Việt Nam amăng bruă k’do\ng blah ayăt tlaih rơngai djuai ania ăt kah hăng amăng bruă pơdo\ng hăng đ^ kyar lon ia mơn./.

****Ăt amăng klăm to\m brơi mơn, lơ 15/9, [ơi sang bruă Kơnuk kơna, Khua dêh ]ar ta ơ Nguyễn Tấn Dũng hơmâo ]ơkă jum Khua mir sir dêh ]ar India ơi Pranab Mukherjee glăk rai ]uă jơmư hăng mă bruă [ơi dêh ]ar ta. Khua dêh ]ar ta ơi Nguyễn Tấn Dũng rơkâo kơ dua bơnah kơtưn hloh pơđ^ tui rơnoh prăk s^ mơdrô dua bơnah mơ\ng 8  klai prăk  đô lar Mi đ^ truh 15 klai prăk đô lar Mi thun 2020. Gah kơ dêh ]ar Việt Nam, ơi Nguyễn Tấn Dũng amra ngă gêh găl  kơ djo\p ano\m bruă mơdrô dêh ]ar India pơ alin prăk kăk [ơi Việt Nam kah hăng bruă hơduah ep dram gơnam amăng lo\n glai, mă ia jâo, pơkra ming apui lơtrik, pok pơhai ta` bruă rơdeh por pơgiăng tuai dưi por nao rai truh pơ dua bơnah dêh ]ar huăi tơguan jưh pơ dêh ]ar pơko\n hlâo kiăng pơtrut tui tơlơi s^ mơdrô bơvih [o\ng huă, pơ alin prăk kăk hăng ]ơkă tuai hyu ngui./.

****Bruă tla#u vaccine pơgang djơ\ hmơi – Rubella hmâo h’dră prong hloh mơng hlâo truh kơ ră anai amăng đơ đam deh ]ar ta pơ phun ngă tui amăng mơgoah lơ 15/9, [ơi tring glông }ư\ Kuin, tring ]ar Dak Lak. Anai le\ sa amăng 4 bôh tring glông dưi roah ngă pơ phô hlâo amăng đơ đam deh ]ar kiăng mă tu\ tơlơi găn gao hăng ngă tui [ơi abih bang h’dôm anih anom amăng rơ-wang mơng ră anai truh blan 2/2015. Bruă tla#u vaccine pơgang djơ\ hmơi – Rubella [ơi tring glông }ư\ Kuin pơ phun mơng lơ 15 truh lơ 28/9, hăng giam truh 26 rơbâo ]ô ]ơđai mơng 1 truh kơ 4 thun. 80% amăng mrô anai le\ ]ơđai dưi tla#u pơgang [ơi sang hră. Gơnong bruă ia jrao gum hrom k’jăp laih hăng gơnong bruă pơtô juăt, pơ phun pơhra\m brơi m’nuih pơ ala kơ [ing apăn bruă, nai pơtô ]ơđai hăng gru\p lăi pơthâo nao rai hăng am^ ama ]ơđai sang hră [ơi h’dôm bôh sang hră kơ h’dră pơ phun hăng prăp lui tơlơi pơmin, tơlơi soaih pral kơ [ing ]ơđai hlâo kơ tla#u jrao pơgang. Hăng ]ơđai moai akă truh thun nao sang hră le\ [ing gum bruă ia jrao [ơi thôn [ôn amra ]ih anăn hăng ba hră pơar jăk iâu nao tơl sang ano#./.

****Mơguah to\m brơi, lơ 15/9, [ơi [ôn prong Kon Tum, tring ]ar Kon Tum, sang bruă prăk pơ ]ruh ngăn s^ mơdrô kông thương Việt Nam Vietinbank pơphun jao 100 boh sang hăng 100 drơi rơmô ngă djuai kơ sang ano\ mơnuih [ôn sang [un rin [ơi tring ]ar Kon Tum. Rơnoh prăk djru anai 4 klai prăk, hơmâo sang bruă prăk Vietinbank djru kơ tring ]ar Kon Tum [rô hơdor glăi 100 thun hrơi ako\ pơjing. Rim sa boh sang ano\ [un rin, rơngiao kơ prăk djru 30 klăk prăk Vietinbank djru pơdong sang do\, hơmâo phung wang, plơi pla djru mă bruă pơdo\ng sang, gơnam tam kyâo pơtâo pơdo\ng sang, sang prong rơhaih mơ\ng 32 met ka rê pơ dlông, ngă hăng atur, pơnang simăng soh, tôl thao ăt kjăp mơn. Hơtal anai, Vietinbank djru kơ tring ]ar Kon Tum 1000 boh sang, brơi 600 drơi kơbao hăng djru kơ sang ano\ [un rin hrưn đ^ bơvih [o\ng huă./.

****Hăng sa anih anom ba jơlan hlâo Kual lon dăo ia krông Cửu Long ngă tui h’dră “Hmua pơdai – hang bơnga” anun le\ “H’dră phrâo wai lăng pơgang hmol [o\ng hăng k’man [o\ng [ơi phun pơdai”, truh ră anai, đơ đam tring ]ar Tiền Giang pơhư prong laih rơbeh kơ 50 h’dră pơ phô hăng kual lon prong giam truh 1000 e\ktar hmua pơdai. {ơi 11 bôh să pơdo\ng plơi pla phrâo pơ phô hlâo amăng tring ]ar leng kơ mă yoa h’dră “Hmua pơdai – hang bơnga” ba glăi bôh tơhnal prong. Bruă ngă tui mơng h’dră pơ phô anai le\ m’nuih ngă đang hmua pla dơng h’dôm djuai phun bơnga lu m’ta hmâo bôh tu\ yoa, pơgăn h’dôm djuai klan mo\t arong hlăt pơ]ra\m phun pla biă `u pơgăn hmol. Mă yoa h’dră anai, tơdơi kơ hrim bơyan pơdai, m’nuih ngă đang hmua hro# trun prăk mă yoa kơ jrao pơgăn hlăt, pơjeh pơdai, pran bơvih boang mơng 2-2 klăk 500 rơbâo prăk lom sa e\ktar./.

            ****Pơhlôm hlâo tơlơi truh kơthel mrô 3, Khul khua mua pơhlôm pơgang tơlơi truh kơthel hăng ia ling dăo, ep mơnuih hơmâo tơlơi truh  hơdôm tring ]ar mơ\ng Quảng Bình truh pơ Bình Định hơmâo iâu pơthưr gong gai kơnuk kơna brơi pơthâo kơ pô song nan, [at tô do\ mă akan hơdang amăng ia rơs^ glăi pơ anih jưh, pơ tơdrun kompăn rơnuk rơnua. To\m brơi, lơ 15/9, rơbeh 5 rơbâo boh [at tô mă akan hơdang hăng 42 rơbâo ]ô mơnuih mă bruă mơ\ng hơdôm tring ]ar mơ\ng tring ]ar Quảng Bình truh pơ Bình Định  glăk do\ mă bruă mă akan hơdang amăng ia rơs^ ataih thâo laih kơ kơthel anai laih anun ep anih nao pơdơi đap rơnuk rơnua./.

            Tơlơi pơhing phrâo dêh ]ar ta] rơngiao :

            ****To\m brơi, lơ 15/9, [ơi plơi prong jưh jom Viêng Chăn dêh ]ar Lào, pok tơlơi jơnum [ing đah kơmơi ngă pô pơ ala kơ mơnuih [ôn sang AIPA iâu klah ]un WAIPA amăng hơtal jơnum AIPA 35. {ơi mông jơnum, [ing pơ ala hơmâo bơkơtoai nao rai Hră pơtrun kơtưn kơ tơlơi dưi, gơ grong mơ\ng [ing đah kơmơi amăng bruă ako\ pơdo\ng đ^ khul gum hơb^t ASEAN, amăng anun pơto\ng glăi tơlơi pôr hro\m pơ Nay Pyi Taw thun 2014 kơ bruă ako\ pơdo\ng kuăl ASEAN kơnang kơ bruă kơtưn pơđ^ tui tơlơi dưi kơ đah kơmơi, [ing hlăk ai, ]ơđai muai, mơnuih rơven rơvo hăng lu khul tơdu pơko\n, ngă tui bruă pơtrut [ing anai gum hro\m hur har hăng tu\ mă tơlơi djru amăng bruă ako\ pơdo\ng kuăl ASEAN jing sa. Jơnum anai, ăt iâu pơthưr hơdôm dêh ]ar ngă ding kơna ASEAN hăng jơnum AIPA sem glăi rơnoh prăk kăk hăng bruă mă kiăng bơkơnar đah kơmơi hăng đah kơmơi kiăng jao tơlơi dưi kơ đah kơmơi, djru ngă djơ\  ako\ bruă rơnuk phrâo bơkơnar rơkơi bơnai, ăt kah hăng  bruă ako\ pơdo\ng kuăl gum hơb^t ASEAN thun 2015./.

          ****Kơnuk kơna deh ]ar Hàn Quốc tôm brơi lơ 15/9, iâu pơthưr deh ]ar Triều Tiên k’tưn bruă gum hrom amăng bruă ngă brơhiư\] h’dôm m’nuih tuh pơ plai deh ]ar ta\] rơngiao amăng kual sang măi hrom Kaesong, dơng mơng hlâo kơ hrơi h’dor glăi sa thun po\k bah amăng glăi sang măi anai. Deh ]ar Hàn Quốc lu vo\t laih iâu pơthưr deh ]ar Triều Tiên pơ phun h’dôm bruă bơk’toai gưl gru\p ane\t kơ tơlơi toai ]oa\ ngui găn goai deh ]ar, tơlơi por pơhing hăng ling tơhan ia rơs^ [ơi kual sang măi Kaesong – sa tơhnal lăi nao [u lu mơng bruă gum hrom kơplah wah dua bôh deh ]ar. Khă hnun hai, deh ]ar Triều Tiên [u lăi glăi ôh kơ tơlơi iâu pơthưr anai./.

            ****Dêh  ]ar Mi hăng 15 boh dêh ]ar pơko\n, amăng anun hơmâo dêh ]ar Azerbaijzan, Canada, Đức, Balan, Latvia…to\m brơi, lơ 15/9, hơmâo ngă hro\m bruă pơto\p hrăm blah ngă djă anăn “Rapid Trident 14” pơphun [ơi dêh ]ar Ukraina, lơm bruă pơkôl pơdơi blah ngă plah wah Kơnuk kơna dêh  ]ar Ukraina hăng tơhan pơkdo\ng glăi lui ruh h^. Tơlơi pơtop hrăm blah ngă anai pơphun [ơi anih pơtô hrăm ling tơhann   Yavoriv giăm goai dêh ]ar Ukraina hăng Balan. Tui hăng tơlơi pơhing mơ\ng ding jum ling tơhan dêh ]ar Mi, dêh ]ar Mi amra ba nao 200 ]ô ling tơhan pơto\p hrăm blah ngă anai kiăng pơdah pran jua djru do\ng yua kơ dêh ]ar Ukraina./.

            ****Khoa mir sir deh ]ar Liberia ơi Ellen Johnson Sirleaf phrâo brơi 10 ]ô khoa apăn bruă k’ơnuk kơna pơdơi bruă yoa kơ h’dôm ]ô m’nuih anai [u ngă tui tơlơi pơtrun po\t glăi pơ\ deh ]ar tơdơi kơ tal hyu ]oa\ deh ]ar ta\] rơngiao, kiăng g^t gai bruă k’do\ng glăi tơlơi yoa kơ k’man Ebola ngă. Anai le\ tal brơi [ing khoa pơdơi bruă tal 2 amăng rơ-wang akă [u truh sa blan mơng Kơnuk kơna Liberia. Khul wai lăng bruă ia jrao rong lon tơnah brơi thâo, Liberia bơdjơ\ nao prong biă yoa kơ klin ruă k’man Ebola ngă, klin ruă săt răm hloh amăng gru grua ană m’nuih ngă djai rơbeh kơ 2.400 ]ô m’nuih [ơi rong lon tơnah yap mơng hrơi gluh đ^ amăng ako# thun anai. Amăng anun, Liberia ]ih djă pioh 1137 ]ô m’nuih djai amăng mrô rơbeh kơ 2 rơbâo ]ô m’nuih djơ\ k’man Ebola [ơi deh ]ar anai./. 

            ****Kơthel anăn Odile, arăng lăi kơtang hloh aka [u hơmâo djơ\ ôh amăng 25 thun rơgao pưh nao pơ kuăl Los Cabos, gah dơnung yu\ dêh ]ar Mexico to\m brơi, lơ 15/9. Kơthel kơtang hơnong mrô 3, jua kơtang rơbu\ truh kơ 200 km lơm sa mông, kơthel Odile hơmâo to\m hăng hơjan prong, ngă pơ rơbuh lu phun kyâo pơtâo [ơi anăp `u pưh nao. Khua mua dêh ]ar Mexico  brơi pơthăm h^ apui lơtrik kiăng ju\ yap lăng ano\ răm [ăm kơthel ngă. Hơmâo boh [iă `u 26 rơbâo ]ô tuai dêh ]ar ta] rơngiao hăng 4 rơbâo ]ô mơnuih [ôn sang Mexico arăng pơđuăi h^ pơ anih do\ pơko\n./.

                                                Pơblang hăng pôr : Nay Jek –Siu H’Prăk