Tơlơi pơhing phrâo amăng dêh ]ar ta :

           ****Hmư\ tui tơlơi jăk iâu mơng Khoa Khoa g^t gai wai lăng pơ ala m’nuih [ôn sang deh ]ar ta ơi Nguyễn Sinh Hùng, Khoa Khoa g^t gai wai lăng pơ ala m’nuih [ôn sang deh ]ar Kur ơi Samđech Heng Samrin ba jơlan hlâo Gru\p khoa pơ ala gơnong glông Khoa pơ ala m’nuih [ôn sang deh ]ar Kur truh laih pơ\ [ôn prong Hà Nội, pơ phun tal ]oa\ deh ]ar ta. Tlăm tôm brơi lơ 18/8 tơdơi kơ ngă lơphe\t ]ơkă jum m’tam, dua bơnah pơ phun bruă bơk’toai. Dua gơ`u leng kơ tu\ ư pơtru\t k’tang tơlơi rô noa rai kơplah wah dua Khoa pơ ala m’nuih [ôn sang amăng h’dôm bruă mơng bruă bơk’toai dua bơnah, ăt kah hăng amăng h’dôm bruă bơk’toai lu bơnah gah Khoa pơ ala m’nuih [ôn sang mơn biă `u amăng rơ-wang bruă jơnum min pơlir h’b^t Khoa pơ ala m’nuih [ôn sang h’dôm bôh deh ]ar kual Đông Nam Á hăng Khul pơlir h’b^t Khoa pơ ala m’nuih [ôn sang IPU… ]ang rơmang dua [irô Khoa pơ ala m’nuih [ôn sang k’tưn đ^ hăng ngă tui phiăn juăt gum hrom jiăng mah klă hiam, gum hrom k’jăp kiăng hmâo bôh pơhiăp hrom yoa kơ tơlơi rơnuk rơnoa, h’đong, đ^ kyar k’jăp [ơi rim bôh deh ]ar, amăng kual hăng [ơi rong lon tơnah./.

          ****Dơ\ng mơ\ng lơ 18-22/8, [ơi Hà Nội, gah yu\ kơ tơlơi g^t gai mơ\ng khua ding kơna Jơnum min Gơnong phun pơ ala mơnuih [ôn sang dêh ]ar ta, Khua ano\m bruă Jơnum min gah tơlơi phiăn, ơi Phan Trung Lý, Jơnum min tơlơi phiăn gah ano\m bruă pơ ala mơnuih [ôn sang dêh ]ar ta pơphun jơnum pơgôp hiăp kơ Tơlơi phiăn Tổ chức chính quyền địa phương, pơphun bruă mă kơ ano\m bruă kơnuk kơna pơ tring ]ar pơyu\. Gio\ng anun, pơgôp hiăp kơ tơlơi phiăn pơblih phrâo, tơlơi phiăn ]ih pơkra hơdrom hră tơlơi phiăn ngă tui, hră pơtrun  bruă, kơ]ăo bruă Tơlơi phiăn ano\m bruă wai lăng djo\p djuai ania mơnuih mơnam dêh ]ar Việt Nam pơblih pơkra glăi, Hơdrôm hră tơlơi phiăn mơnuih [ôn sang ăt ]ih ming pơkra glăi mơn./.

            ****H’dor glăi 69 thun hrơi phiăn juăt khul Kông ang m’nuih [ôn sang lơ 18/8/1945 – 19/8/2014, tlăm tôm brơi lơ 18/8, Kơiăng Khoa deh ]ar ta ơi Nguyễn Xuân Phúc nao ]oa\ hăng hơ-ư] hơmưi sa dua bôh anom bruă  gah {irô ding jum Kông ang, [ơi [ôn prong Hà Nội. Tơdơi kơ nao ]oa\ hăng hơ-ư\] hơmưi h’dôm bôh anom: Anom bruă Tơhan polis pel e\p k’đi tơlơi gah tơlơi ngă soh h’đong m’nuih m’nam, Anom bruă tơhan polis pel e\p k’đi tơlơi gah ma túy hăng Anom bruă wai lăng bruă rô nao pơ\ deh ]ar ta\] rơngiao. Kơiăng Khoa deh ]ar ta ơi Nguyễn Xuân Phúc rơkâo h’dôm anom bruă khom pơ plih phrâo dơng abih bang h’dôm m’ta bruă, lăng yôm pran joa gơgrong, pơđ^ tui bruă mă hyu doăh e\p tơlơi, gleng nao phă prai h’dôm k’đi tơlơi prong, h’dôm khul gru\p m’nuih ngă soh hu^ rơhiư\t… bơvih brơi bruă pơdo\ng khul klă hiam, k’jăp k’tang; [u pơdơi hrăm tui, pơđ^ tui bôh thâo bruă k’đi ]ar, bruă mă, ngă giong klă hloh h’dôm bruă mă, djru pơhlôm klă rơnuk rơnoa, h’đong plơi pla mơng lon ia./.

            ****To\m brơi, lơ 18/8, [ơi tring ]ar Nghệ An, Ding jum wai lăng bruă mă tơhan rơka hăng mơnuih mơnam Việt Nam ngă hro\m Ding jum wai lăng bruă mă dêh ]ar Lào, pơphun jơnum  kơ tơlơi pơhing phrâo ngă hrom wai lăng mơnuih mă bruă plah wah Việt Nam hăng Lào. Kơ-iăng Khua ding  jum wai lăng bruă mă tơhan rơka hăng mơnuih mơnam, ơi Nguyễn Thanh Hòa, Kơ-iăng Khua ding jum gah bruă mă dêh ]ar Lào ơi Baykham Khattiya hro\m hăng 50 ]ô khua mua mơ\ng ding jum man pơphô hăng pơ alin bruă mă dêh ]ar Việt Nam nao jơnum hro\m. {rô djơ\ hơtal anai, ano\m bruă  kơnuk kơna dua bơnah bơkơtoai kơ hơdră mă bruă pơtruh nao rai tơlơi pơhing phrâo amăng bruă mă, kơ ano\m bruă mơdrô kiăng ngă tui djơ\ tơlơi phiăn hăng djru kơ mơnuih mă bruă mơ\ng Việt Nam hăng Lào mă bruă apah nao rai [ơi dua bơnah dêh ]ar./.

             ****Tôm brơi lơ 18/8, Gru\p hyu mă bruă mơng {irô ding jum wai lăng bruă ia jrao yoa kơ yă Nguyễn Thị Kim Tiến Khoa {irô ding jum ba jơlan hlâo mă bruă laih hăng Khoa phun, gơnong bruă tring ]ar Kon Tum kơ m’nuih mă bruă, prăk kak, anom mă bruă, bruă mă hăng mrô ba tơbiă mơng gơnong bruă ia jrao [ơi tring ]ar. Truh ră anai tring ]ar Kon Tum pơdo\ng laih h’dôm bruă ia jrao pơhlôm hăng 4 bôh sang ia jrao, 2 anom bruă, 9 bôh anom bruă ia jrao hăng 102 bôh sang ia jrao să, phường, tring kual. Tơdơi kơ thâo h’dôm tơlơi pơhing, Khoa {irô ding jum wai lăng bruă ia jrao deh ]ar yă Nguyễn Thị Kim Tiến lăi le\, kiăng bruă bơvih brơi tơlơi soaih pral m’nuih [ôn sang ba glăi bôh tơhnal prong hloh, tring ]ar k’tưn tuh pơ plai kơ h’dôm bôh anom bruă, sang ia jrao, samơ\ khom be\ tuh pơ plai hyu đơr hơr, mă yoa khưi khai prăk kak./.

             ****Khul khua mua mă bruă dăp hơdră, pơblih phrâo pơđ^ tui tơlơi tu\ yua amăng bruă mă mơ\ng kông ty wai lăng kyâo glai lo\n tơnah ngă hmua [ơi tring ]ar Dak Lak brơi thâo, lo\n, glai dưi jao kơ ano\m bruă anai wai lăng, pơgang hăng s^ mơdrô lêng kơ hơmâo tơlơi sing mă, soa nao rai tơnap tap biă mă. Tơlơi anai, ngă bơ be] djơ\ kơ bruă pơkă hơnong, kăng pơpha wai lăng, pơkra hơdră mă bruă, ep gơnam s^ mơdrô mơ\ng ano\m bruă anai, biă mă `u bruă jak iâu ano\m bruă pơko\n amăng tring ]ar hăng gah rơngiao kơ tring ]ar mut nao gum hro\m pơ alin bruă mă wai lăng glai rưng kjăp hơđong./.

            ****Tui hăng Jơnum min m’nuih [ôn sang tring glông Đức Trọng, tring ]ar Lâm Đồng amăng thun 2014, tring glông tuh pơ plai đ^ kyar bruă bơvih [o\ng huă kơ sang ano# [un rin tui Tơlơi pơtrun pơs^t mơng Kơnuk kơna mă yoa ngăn drăp djru gum mơng Jơnum min m’nuih [ôn sang tring ]ar Lâm Đồng [ơi 3 bôh să [un rin Đa Quyn, N’thôn Hạ hăng Tà Hine; mơng ngăn drăp tring glông tuh pơ plai kơ thôn [un rin Đarahoa xă Hiệp An. Abih bang prăk tuh pơ plai kơ să, thôn [un rin le\ rơbeh kơ 3 klai 100 klăk prăk. Hrom hăng anun, Jơnum min m’nuih [ôn sang tring glông Đức Trọng tuh pơ plai djru [ơi 3 thôn tơnap tap anun le\: Gần Reo să Liên Hiệp, Đăng Srôn să Ninh Gia, Ma Am, să Đà Loan hăng sa kual neh wa djuai ania [ia\ tơnap tap le\ Plơi Đại Dương, thôn Định An, să Hiệp An hăng prăk mă yoa 1 klai prăk./.

            ****Dơ\ng mơ\ng ako\ thun truh ră anai, dêh ]ar ta hơmâo pơs^t 40 ]ô mơnuih djai yua tơlơi ruă yang ngă asâo ke\, hro\ tui 9 wo\t pơkă hăng thun hlâo, samơ\ mrô mơnuih djai ăt do\ lu. Anun le\, tơlơi lăi pơthâo lơm jơnum bơkơtoai kơ tơlơi ruă yang ngă yua hlô mơnong rông ke\, Ding jum ia jrao dêh ]ar ta hăng anom bruă ia jrao jar kmar pơphun hro\m, lơ 18/8 [ơi Hà Nội.  {ơi mông jơnum bơkơtoai, [ing ơi ia jrao rơgơi kơhnâo lăi, tơlơi ruă anai dưi pơhlôm pơgang. Yua kơ anun, bruă pơtô pơblang kơ ană plơi pla kho\m tla#o ia jrao pơgang tơlơi ruă hăng bruă tla#o pơgang asâo, eo rông amăng sang. Hro\m hăng anun, tla#o jrao vacsin pơgang tơlơi yang ngă tơdơi kơ asâo, eo ke\ jing hơdră klă hloh kiăng pơklaih mơnuih duăm ruă yua asâo, eo ke\./.

Tơlơi pơhing phrâo dêh ]ar ta] rơngiao :

****Tôm brơi lơ 18/8, {irô ding jum wai lăng bruă pơtôm hiăp deh ]ar Nga pơs^t “Hmâo h’dôm yăk phrâo” amăng bruă bư\p k’plah wah h’dôm ]ô khoa ding jum pơtôm hiăp deh ]ar Nga, Ukraina, Đức hăng Prăng pơ phun amăng lơ 17/8 [ơi plơi prong jư\h jom Berlin, deh ]ar Đức kiăng bơk’toai kơ tơlơi rung răng [ơi Ukraina. Tôm brơi lơ 18/8, {irô ding jum pơtôm hiăp deh ]ar Nga lăi rơđah hăng tu\ ư pioh djo\p tơlơi gir run kiăng pơđu\t h’dôm bruă yoa tơhan hăng ngă gal brơi kiăng tanh pơ phun sa bruă k’đi ]ar. H’dôm bơnah ăt bơk’toai mơn h’dôm tơlơi bơdjơ\ nao tơlơi rơnuk rơnoa goai deh ]ar Nga hăng Ukraina hăng djru gơnam tam kơ kual dơnung ngo\ Ukraina./.

****Hơdôm rơbâo rơbăn ]ô mơnuih dêh ]ar Pakistan pơtum [ơi plơi prong jưh jom Islamabat ngă lơgreo, brơi Khua dêh ]ar ơi Nawaz Sharif pơdơi bruă laih anun rơkâo brơi pơphun ple\ hră ruah khua phrâo dơ\ng. Tơlơi ngă lơgreo anai, yua kơ Khua ping gah kơdo\ng glăi ơi Imran Khan hăng khua đăo Islam Tahir Ul Qadri pô pơphun. Dua bơnah ping gah anai [u djơ\ lăi ngă go\p ôh, samơ\ lêng kơ lăi, Kơnuk kơna mơ\ng Khua dêh ]ar ơi Nawaz Sharif răm [ăm đơi, [ong kông ngăn laih anun ple]\\ [lor amăng bruă ple\ hră ruah khua. {ing ngă lơgreo ru\i nao mơ\ng Lahore, ataih mơ\ng Islamabat 300 km. Kiăng pơgăn tơlơi ngă lơgreo hu\i rung răng, [ing khua mua [ôn prong Islamabat brơi ba nao 30 rơbâo ]ô tơhan pơgang tơlơi rơnuk rơnua do\ pơ hơdôm anih hơmâo pơgăn hăng container [ơi jơlan mut nao rai amăng [ôn prong./.

****Tui hăng tơlơi pơhing mơng {irô ding jum wai lăng Khul ling tơhan deh ]ar Ănglê, h’dôm ]ô ling tơhan gah gru\p Yorshire mrô 2 tôm brơi lơ 18/8 po\t glăi deh ]ar Iraq laih tal blung a yap mơng thun 2009. {ơi anăp, khul anai amra do# glăi [ơi [ôn prong Irbil amăng 24 mông kiăng prăp lui kơ sa k’]a\o bruă ba đuăi tanh hăng rơdeh be\k. Khoa {irô ding jum wai lăng khul ling tơhan deh ]ar Ănglê ơi Michael Fallon amăng tal nao ]oa\ h’dôm ling tơhan deh ]ar anai [ơi sa puih k’đông pơ\ bul Cyprus amăng hrơi anun mơn lăi pơtă bruă ling tơhan [ơi Iraq amra sui lu blan kiăng k’do\ng glăi hăng “Tơlơi ngă pirat hu^ rơhiư\t” mơng khul tơhan Kơnuk kơna đăo Islam pơanăn mă. Ơi Fallon ăt pơs^t mơn bruă mă mơng deh ]ar anai [ơi Iraq “{u djơ\ amu` le\ bruă gum djru ôh”./.

****Mơguah to\m brơi, lơ 18/8, pơ adai rơngit plơi prong jưh jom Tripoli, dêh ]ar Libi, hơmâo rơdêh por blah ngă [u thâo pô. Mơnuih [ôn sang amăng kuăl lăi, arăng hmư\ dơnai pơtuh kơtang biă mă tơdơi kơ anun. Tui hăng tơlơi pơhing phrâo dêh ]ar Libi lăi, hơdôm boh rơdêh por anai, pơnah đam nao pơ lu anih ano\m amăng plơi prong jưh jom, anih hơmâo rơbêh ha blan hăng anai jing anih blah ngă nao rai plah wah tơhan pơkdo\ng glăi hăng tơhan Kơnuk kơna. Ră anai, aka thâo rơđah ôh rơdêh por blah ngă anai mơ\ng tơhan pơpă./.

****Jơlan h’dră braih pơdai rong lon tơnah lăi pơthâo amra k’tưn gum djru braih pơdai kơ sa klăk ]ô m’nuih [ơi 3 bôh deh ]ar kual Tây Phi kiăng pơsir [ơi anăp tơlơi ruă klin Ebola ngă k’tang t^t. Jơlan h’dră braih pơdai rong lon tơnah brơi thâo, noa braih pơdai đ^ lu [ơi sa dua kual plơi pla [ơi h’dôm bôh deh ]ar glăk bơdjơ\ nao yoa kơ klin ruă Ebola glăk ba truh sa tơlơi rung răng. Tui hăng Khoa apăn bruă anai le\, Sang gum h’b^t djo\p deh ]ar amra pơhư prong bruă mă mơng pô amăng 3 blan pơ\ anăp pơ\ deh ]ar Guinea, Liberia, hăng Sierra Leon, anih anom klin ruă Ebola gluh đ^ prong./.

****Hơjan kơtang ngă ia ling dăo kơtang [ơi dêh ]ar India hăng Nepal dơ\ng mơ\ng plah wah rơvang hrơi kom hlâo truh ră anai, ngă kơ hơdôm rơtuh ]ô mơnuih djai. Tui hăng ding jum tơhan pơlih dêh ]ar Nepal lăi, mrô mơnuih djai [ơi dêh ]ar anai 100 ]ô hăng 130 ]ô rơngiă. Boh [iă `u 11 rơbâo ]ô kho\m đuăi pơ anih do\ pơko\n. Bruă nao pơklaih mơnuih, tơnap tap yua jơlan nao rai, lo\n, boh pơtâo kơđol h^. {ơi dêh ]ar India, mrô mơnuih djai 20 ]ô. Khua mua kơnuk kơna ăy lăi pơthâo kơ ană plơi pla kho\m đuăi mơ\ng hu\i rơhyưt, yua dah hơjan ăt do\ lu amăng hơdôm hrơi pơ anăp, hu\i ngă pơ]ah ako\ tli ia krông…/.

                        Pơblang hăng pôr : Rơluch Xuân-Nay Jek-Siu H’Prăk